چرا در ادرار خون می بینیم؟

در صورتی که ادرار صورتی، قرمز یا قهوه‌ای باشد، ممکن است دچار هماچوری شده باشید. مقدار کمی از خون می‌تواند رنگ ادرار را تغییر بدهد؛ اما ممکن است متوجه شوید که لخته‌های خون بزرگ‌تر هم همراه با ادرار خارج می‌شوند. با این وجود تغییر رنگ ادرار همیشه به معنای وجود خون در ادرار نیست. مواد غذایی خاصی مانند توت و تمشک سیاه، لبو و کرفس قرمز و همچنین دارو‌ها و ویتامین‌ها نیز می‌توانند رنگ ادرار را تغییر بدهند. صرف نظر از این مسئله هر زمانی که متوجه تغییر رنگ در ادرار شدید، بهتر است با پزشک مشورت کنید تا مشخص شود که تغییر رنگ ادرار بی‌ضرر است یا علت جدی دارد.

علائم دیگری که ممکن است همراه با خون در ادرار به وجود بیایند، عبارت‌اند از:

• درد یا ناراحتی هنگام ادرار کردن
• نیاز فوری به ادرار کردن
• تکرر ادرار
• کاهش وزن
• ناتوانی در ادرار کردن
• تب
• تهوع یا استفراغ
• درد شکم
• لرز

علل ایجاد خون در ادرار

خون در ادرار به خودی خود همیشه نشانه وضعیت جدی پزشکی نیست؛ اما باید به عنوان یک نشانه هشدار دهنده مبنی‌بر اینکه ممکن است مشکلی وجود داشته باشد، در نظر گرفته شود. هماچوری می‌تواند نشانه بسیاری از بیماری‌ها باشد، از جمله:

• سنگ کلیه یا مثانه
• بیماری کلیوی
• پروستات بزرگ
• عفونت‌های دستگاه ادراری
• لخته شدن خون
• عفونت‌های کلیه
• سرطان کلیه، مثانه یا مجرای ادراری

اگر بیش از ۳۵ سال دارید و فردی سیگاری هستید، خون در ادرار شما می‌تواند نشانه‌ای از وجود مشکلی در مثانه باشد. مصرف تعدادی از دارو‌ها نیز می‌تواند موجب بروز چنین مشکلی شوند که چند مورد از آن‌ها عبارت‌اند از:

• سیکلوفسفامید (Cyclophosphamide)
• پنسیلین (Penicillin)
• آسپرین (Aspirin)
• هپارین (Heparin)
• دارو‌های ضد انعقادی مانند وارفارین، ریواروکسابان و آپیکسابان

ورزش شدید و سخت نیز می‌تواند موجب بروز هماچوری شود؛ زیرا ممکن است به علت آسیب به مثانه و کم آبی موجب خون‌ریزی شود. اگر دونده‌ای هستید که به‌شدت تمرین می‌کنید و مقداری خون در ادرار خود مشاهده کرده‌اید، بهتر است با پزشک خود در این‌باره مشورت کنید. وجود خون در ادرا همچنن می‌تواند ناشی از مواردی مانند قاعدگی، وجود مشکل در پروستات یا حرکت روده‌ای به علت هموروئید یا سایر مسائل باشد.

علت ایجاد لخته‌های کوچک خون در ادرار چیست؟

عفونت‌های ادراری، سنگ‌های کلیه و مشکلات پروستات علل شایع لخته‌های کوچک خون است که برخی مواقع شبیه پودر قهوه به نظر می‌رسند. در صورتی که متوجه لخته خون حتی به صورت کوچک در ادرار خود شدید، بهتر است به پزشک مراجعه کنید. لخته‌های خون بزرگ‌تر می‌توانند جریان ادرار را مسدود کنند و باعث ناراحتی شوند که معمولا نشانه یک مورد اورژانسی هستند.

اگر متوجه اشکال متفاوت لخته خون در ادرار همانند شکل کرمی شوید، ممکن است علامت خون‌ریزی در مجرای ادراری یا پروستات باشد. اگر لخته‌ها دردناک باشند، ممکن است از لوله‌هایی که کلیه‌ها را به مثانه متصل می‌کنند، آمده باشند، این لوله‌ها با نام میزنای یا حالب شناخته می‌شوند.

آیا خون در ادرار ناشی از کم‌آبی بدن است؟

کم‌آبی بدن به میزان خیلی کمتری موجب ایجاد خون در ادرار می‌شود؛ اما می‌تواند به بیماری‌هایی منجر شود که موجب هماچوری می‌شوند. برای نمونه حجم پایین ادرار به علت کم‌آبی مداوم می‌تواند سبب ایجاد سنگ کلیه شود که این خود موجب ایجاد خون در ادرار می‌شود.

علت وجود خون در ادرار کودکان چیست؟

خون چه به صورت قابل مشاهده و یا میکروسکوپی در ادرار کودکان نشان دهنده یک بیماری یا نشانه‌ای از وضعیت جدی پزشکی است. در صورتی رنگ آن قرمز، صورتی یا قهوه‌ای واضح باشد، این تغییر به احتمال زیاد به علت مصرف دارو‌ها یا خوردن غذا‌های خاصی باشد. با صرف‌نظر از این موارد، والدین اگر متوجه هر نوع تغییر رنگ غیر عادی در ادرار کودک خود شوند، باید به پزشک مراجعه کنند.

طبق گفته‌های بیمارستان کودکان سین سیناتی (Cincinnati) تقریبا ۳ تا ۴ درصد کودکان دچار خون میکروسکوپی در ادرار می‌شوند. از آن‌جایی که خون میکروسکوپی قابل مشاهده نیست، والدین باید به دنبال علائم نام برده شده در موارد زیر باشند:

• پف اطراف چشم‌ها
• ورم دست و پا
• درد شکم یا ران
• خروجی کم ادرار
• نم‌دار شدن تصادفی لباس
• افزایش دفعات ادرار
• درد حین ادرار کردن

هماچوری در کودکان می‌تواند علامت یکی از بیماری‌های زیر باشد:

• بیماری کلیه پلی کیستیک
• سنگ کلیه
• نفریت ارثی
• سندرم آلپورت
• بیماری سلول داسی شکل
• کیست کلیه

همچنین ممکن است کودک دچار هماچوری خوش‌خیم خانوادگی شده باشد که می‌تواند به این معنا باشد که هیچ مشکل بهداشتی در کودک وجود ندارد.

تشخیص علت وجود خون در ادرار

پزشکان برای تعیین علت خون در ادرار معمولا ابتدا کار را با بررسی سابقه پزشکی فرد شروع می‌کنند. معمولا در مورد عفونت‌ها یا سابقه خانوادگی هماچوری می‌پرسند. قبل از ملاقات پزشک در مورد رنگ و بوی ادرار و همچنین دفعات ادرارتان یادداشت‌برداری کنید و در صورت وجود درد آن را ثبت کنید؛ سپس با پزشکتان این موارد را در میان بگذارید. می‌توانید حتی از ادرار خود یک عکس بگیرید تا هنگام ملاقات با پزشک آن را نشان بدهید.

پزشک شما ممکن است چندین آزمایش تشخیصی برای مشخص کردن علت تجویز کند. آزمایش ادرار می‌تواند هماچوری میکروسکوپی را مشخص کند و همچنین تست برای عفونت مجاری ادراری یا سنگ کلیه انجام شود. در صورتی که آزمایش ادرار علت را مشخص نکند، پزشک می‌تواند یک سی تی اسکن، MRI یا سونوگرافی را توصیه کند. همچنین ممکن است مثانه و مجاری ادراری را از طریق سیستوسکوپی بررسی می‌کنند.

آزمایش‌های دیگری نیز ممکن است انجام شود که عبارت‌اند از:
• تست آنتی بادی ضد انسدادی
• سطح کراتینین خون
• نمونه‌برداری کلیه
• آزمایش خون کامل (CBC)
• تست استرپتوکوک
• آزمایش‌های اختلال خون
• آزمایش‌های انعقادی
• آزمایش‌های مواد شیمیایی خون
• تست ادرار ۲۴ ساعته

آن شاکمن (Anne Schuckman) متخصص اورولوژی و انکولوژی اورولوژی در دانشگاه کالیفرنیای جنوبی در لس آنجلس که بیماران مشکوک به هماچوری را هم به انجام سی تی اسکن و هم سیتوسکوپی توصیه می‌کند، می‌گوید: «بسیاری از پزشکان و بیماران اهمیت یافتن علت خون در ادرار را دست کم می‌گیرند. متاسفانه بسیاری از بیمارانی که دارای خون در ادرار هستند، ممکن است گلبول‌های سفید هم در ادرار داشته باشند و برای عفونت احتمالی ادراری درمان شوند. آنتی بیوتیک‌ها نیز ممکن است موثر باشند؛ اما با این وجود یک دلیل زمینه‌ای جدی برای وجود خون به دلیل تشخیص نادرست نادیده گرفته می‌شود.»

درمان هماچوری

درمان خون در ادرار به شرایط بیماری بستگی دارد که موجب هماچوری شده است. برای مثال در صورتی که عفونت مجاری ادراری داشته باشید، ممکن است پزشک آنتی بیوتیک تجویز کند. اگر بزرگی پروستات داشته باشید، به احتمال قوی پزشک دارویی برای کوچک کردن آن تجویز کند.

پزشک ممکن است برای سنگ‌های کلیه یا مثانه از سنگ‌شکن استفاده کند که به عنوان سنگ‌شکن موجی ضربه‌ای شناخته می‌شود؛ همچنین این احتمال وجود دارد که سنگ از طریق مجرای ادراری با اسکوپ برداشته شود یا ممکن است جراحی توصیه شود.