دلایل تغییر سال پایه محاسبه نرخ تورم

مدیرکل آمارهای اقتصادی بانک مرکزی با تشریح اهداف تغییر سال پایه محاسبه شاخص بهاي کالاها و خدمات مصرفي در مناطق شهري ايران از 83 به 90 گفت: تغيير سال پايه شاخص تورم هر چند سال یکبار انجام می شود.

علیرضا مقتدایی گفت: تغيير سليقه مصرفي خانوارها در طول زمان، تغييرات درآمد خانوارها، نوسان قيمت نسبي کالاها و خدمات، نيازهاي جديد و تنوع کالاهاي توليد شده در جامعه عواملي هستند که باعث ايجاد اختلاف بين سبد مصرفي و ضرايب اهميت تعيين شده در سال پايه با الگوي مصرفي فعلي خانوارها خواهند شد، به همين دلايل تغيير سال پايه شاخص تورم هر چند سال ناگزير خواهد بود.

مدیرکل آمارهای اقتصادی بانک مرکزی اظهار داشت: به‌ منظور کاهش خطاها و کنترل تمامي عوامل تأثيرگذار بر نتايج طرح‌هاي آماري و به‌ کارگيري متغيرهاي مهمي نظير وضعيت جمعيتي، اقتصادي و اجتماعی با استفاده از روش‌هاي علمي و آماري در سال پايه جديد 3 شهر (سبزوار، نیشابور و قائن) به مجموعه شهرهاي مورد بررسي‌اضافه شد.

وی خاطر نشان کرد: شاخص بهاي کالاها و خدمات مصرفي در مناطق شهري ايران (شاخص تورم) نيز از جمله مهمترين شاخص‌هاي اقتصادي است که سال پايه آن از 1383 به 1390 تغيير کرد.

این مقام مسئول در بانک مرکزی شاخص بهاي کالاها و خدمات مصرفي در مناطق شهري ايران را يکي از انواع شاخص‌هاي قيمت دانست و گفت: این شاخص نشان دهنده تغييرات قيمت كالاها و خدمات مصرفي خانوارها نسبت به دوره پايه (سال پايه) است و به عنوان نماگري از وضعيت اقتصادي کشور در سري‌ های زماني آمارهاي اقتصادي و تهيه حساب‌هاي ملي مورد استفاده قرار مي‌گيرد.

مقتدایی با بیان اینکه از آنجايي که خانوارها براي تامين نيازهاي خود طيف بسيار وسيعي از کالاها و خدمات مختلف را تهيه مي‌کنند، باید سبد مورد مطالعه طوری در نظر گرفته شود تا نشان دهنده مصرف عمومی جامعه با تعریف یک خانواده در کل کشور به عنوان سبد ملی باشد. در بررسي آماري بودجه خانوار با استفاده از روش هاي آماري و مباحث نمونه گيري ؛ پوشش جغرافیایی متناسب با توزیع جمعیت در کشور و همچنین توزیع نمونه های مورد بررسی با پوشش زمانی متناسب در نظر گرفته می شود.

مدیرکل آمارهای اقتصادی بانک مرکزی ادامه داد: همچنین خانوارهاي نمونه با رعایت استانداردهای آماری انتخاب شده اند تا و بر این اساس نماینده خوبی برای نشان دادن همه خانوارها با درآمدها و الگوهاي مصرف متفاوت باشند. نتايج بررسي بودجه خانوار، پايه اصلي انتخاب اقلام نماينده و تعيين ضريب اهميت هر قلم نماينده در شاخص تورم قرار مي‌گيرد.

وی اضافه کرد: به منظور اندازه‌گيري سطح عمومي قيمت کالاها و خدمات مصرفي خانوارها (فلسفه محاسبه شاخص تورم) و همچنین به دلايل علمي مختلف و اجماع بين المللي، اقلام نماينده و ضرايب اهميت سبد مصرفي خانوارها که در سال پايه تعيين مي شوند تا سال پايه بعدي ثابت در نظر گرفته مي‌شود. از طرفي ديگر، تغيير سليقه مصرفي خانوارها در طول زمان، تغييرات درآمد خانوارها، تغييرات قيمت نسبي کالاها و خدمات، نيازهاي جديد و تنوع کالاهاي توليد شده در جامعه از جمله عواملي هستند که باعث ايجاد اختلاف بين سبد مصرفي و ضرايب اهميت تعيين شده در سال پايه با الگوي مصرفي فعلي خانوارها خواهند شد.

مقتدایی تاکید کرد: به همين دلايل تغيير سال پايه شاخص تورم (که با تغيير سبد کالاها و خدمات مصرفي و ضرايب اهميت آن همراه است) هر چند سال ناگزير خواهد بود. مدیرکل آمارهای اقتصادی بانک مرکزی اظهار داشت: جهت بررسي تغييرات قيمت ، اقلام سبد مصرفي جمع آوري اطلاعات مربوط به قيمت کالاها و خدمات در شهرهاي مورد بررسي از طريق مراجعه مستقيم آمارگيران اداره آمار اقتصادي بانک مرکزي به منابع اطلاع و مصاحبه با آنها صورت مي‌گيرد. در واقع براي دستيابي به قيمت‌هاي واقعي و با رعايت نکات و دستورالعمل هاي تهيه شده جهت به حداقل رساني خطاهاي غيرنمونه‌گيري، آمارگيران اقتصادي اين اداره هر ماهه به مکان‌هايي که خانوارها مايحتاج خود را از آنجا خريداري مي‌کنند (خرده فروشي ها) مراجعه و قيمت جاري کالاها و خدمات را پرسش مي‌نمايند.

این مقام مسئول در بانک مرکزی با بیان اینکه همواره سعي می‌شود قيمت‌های عملي حاکم بر بازار هر شهر جمع‌آوري و گزارش شود بیان داشت: پس از جمع آوري قيمت ها، براي محاسبه شاخص بهاي کالاها و خدمات مصرفي فرمول شاخص قيمت لاسپيرز بکار مي‌رود که از اين فرمول براي محاسبه ميزان تورم در سطح هر يک از استان ها و سپس کل کشور استفاده مي‌شود.

وی تاکید کرد: شاخص بهاي کالاها و خدمات مصرفي که از سال 1315 تاکنون توسط بانک مرکزي محاسبه و منتشر مي شود، داراي تغييرات متفاوتي بوده و در حال حاضر پس از سال هاي 1315، 1338، 1348، 1353، 1361، 1369، 1376 و 1383، سال 1390 به‌عنوان سال پايه جديد انتخاب شده است. ‌

مقتدایی در پاسخ به منتقدینی که عنوان نموده اند تغییر سال پایه آماری بانک مرکزی از 83 به 90 به نوعی مخفی کردن وضعیت نامناسب اقتصادی کشور است خاطرنشان کرد: اظهارات این چنینی فاقد پایه علمی است. هدف اصلي اين طرح به روزآوري چارچوب‌هاي آماري، مبنا قرار دادن يک سال مشخص به‌ عنوان سال پايه در محاسبات مربوط به شاخص‌ها، ارتقای روش ها، به‌ روزآوري طرح‌هاي در دست اجرا و افزودن طرح‌هاي مناسب و مورد نياز به گستره بررسي‌هاي آماري بانک مرکزي است و مجموع این عوامل موجب ترسیم واقعی‌تر اوضاع اقتصادی جامعه نسبت به سال پایه 1383 خواهد شد.