فضای مجازی یا تونل وحشت کودکان؟/ کودک محروم از موبایل بعد از کرونا در دل شبکههای اجتماعی افتاد+راهکار کارشناسان

پارسینه: فضای مجازی، تیغ دو لبهای که این روزها نه میتوان بدون آن زندگی کرد و نه راهی برای انکار خطراتش وجود دادر، بیش از گذشته بلای جان خانوادهها شده است؛ به ویژه در شرایط کرونا که دانش آموزان مدت زیادی از ساعات روز را با موبایل و برنامههای آنلاین مشغول هستند.

فضای مجازی، فرقی با دنیاهای عجیب و غریب برای کودکان ندارد. این فضا همان قدر ناشناخته است که میتوان نمونههای آن را در کارتون های کودکان دید. البته از سوی دیگر، راهی هم برای زندگی کردن بدون این ابزارها وجود ندارد و کرونا هم این نیازمندی به فضای آنلاین را بیش از گذشته کرده است.
در نتیجه، تنها راه سالم بیرون آمدن از این سرزمین ناشناخته این است که والدین هم همراه با کودک، دست در دست آنها در این راه قدم بگذارند و کنارشان باشند.
این روزها شدت اخبار بد هم در رسانهها بیش از گذشته شده است و ماندن بچهها در خانه، بیش از قبل آنها را در معرض این اخبار تنش زا قرار میدهد. آسیه حسینی نیکو، دکترای روان شناسی تربیتی، طراح دورههای آموزشی سواد رسانهای ویژه کودکان و نوجوانان درخصوص تاثیر اخبار منفی و هیجانات در خانواده بر زندگی کودکان گفت: گاهی به دلیل بی توجهی به کنترل هیجانات و مدیریت زندگی و بدون برنامه به اخبار منفی میپردازیم و در هر مکان و در هر لحظه به آن گوش میدهیم یا درباره آن صحبت میکنیم. باید توجه داشته باشیم این هیجانات کنترل نشده آسیبهایی برای ما به همراه دارد. این در حالیست که کوکان تمام امنیت خود را از دو منبع قدرت و الگو یعنی پدر و مادر الهام میگیرند از این رو زمانی که امنیت روانی این دو منبع مورد تهدید قرار گیرد و تمام سخنان والدین بوی نگرانی و استرس میدهد، امنیت فرزندان نیز زیر سئوال میرود.
وی همچنین درباره چگونگی مصونسازی فرزندان از خطرات و اخبار مسموم فضای مجازی با تربیت و آموزش آنها اظهار کرد: هیچ گاه نباید اخبار را از فرزندانمان کتمان یا تلاش کنیم آنها در معرض اخبار قرار نگیرند بلکه باید در مصرف رسانه و دامن زدن به اخبار مدیریت داشته باشیم. البته کودکانی که در سنین کمتر از پیش دبستانی قرار دارند باید تا حد ممکن خیلی کم در جریان اخبار قرار بگیرند و با قصه گویی و مدیریت زمان تلویزیون آنها را از این فضا دور کرد.
از نظر او، در واقع جستجوی بیش از اندازه درباره رویدادها، تفسیرها و بحثهایی که کمکی به حل مشکل نمیکنند، جو روانی حاکم بر خانه را مسموم میکند. جایگزین بسیار خوب برای این موضوع به خصوص زمانی که جو اخبار تلخ زیاد میشود، ایجاد برنامههای متنوع و سالم، بازی و دورهمیهای آرام بدون پرداختن به اخبار مسموم است.
میتوان شبکههای اجتماعی را از زندگی کودکان حذف کرد؟
با این وجود، همه کارشناسان هم نظرند که نمیتوان شبکههای اجتماعی را از زندگی امروز حذف کرد. نرگس حسینی نیا روانشناس، در این باره میگوید: حذف رسانههای ارتباطی نه تنها ممکن نیست بلکه توصیه هم نمیشود، چرا که نمیتوانیم از دنیای بی رسانه با کودک امروز که از ابتدا با دنیای رسانه گره خورده، صحبت کنیم. هرچند این مساله مزایا و معایبی دارد، ولی لازم است والدین آگاهی خود را افزایش دهند تا بتوانند کودکانی با اعتماد به نفس، خلاق، مستعد، پیشرو و البته در جستجوی یادگیری، تربیت کنند.
این روانشناس ادامه داد: در سبد فرهنگی خانوادههای امروز فضای مجازی، فیلمها و انیمیشن ها، بازیهای کامپیوتری، شبکههای تلویزیونی داخلی و خارجی و ... وجود دارد که هر کدام بر طرح و شیوه زندگی مردم به نحوی تاثیر گذار است، در حال حاضر در عصر فناوری اطلاعات، کودکان نسل جدید امکاناتی در اختیار دارند که پارادوکسی از نگرانی و رغبت در والدین ایجاد میکند.
حسینی نیا معتقد است که رسانه اعم از تلویزیون، انیمیشن ها، فضای مجازی و حتی بازیهای کامپیوتری و ... اطلاعات بسیاری را به کودک میدهند که نسبت به سطح درک و توان کودک بالاتر است. از طرف دیگر والدین مشتاقند تا کودکانی مطابق با علم روز، پیشرو و خلاق داشته باشند؛ لذا پارادوکسی از نگرانی و رغبت، توامان در والدین دیده میشود.
به گفته این روانشناس، حذف رسانه از دنیای کودکان در حال حاضر مقدور نیست، به ویژه در وضعیت فعلی که به دلیل شیوع کرونا آموزشها و راههای ارتباطی با مدرسه و محیطهای آموزشی بصورت مجازی شده است، این راه یکی از معدود راههای پیش روست.
حسینی نیا در ادامه به بیان برخی از راهکارها برای مدیریت وضع موجود پرداخت و گفت: والدین باید برای استفاده کودکان از اینترنت، شبکههای اجتماعی و ... مجموعه قوانینی تعریف کنند، همچنین سعی کنند قبل از کودکان، فیلم، کارتون یا انیمیشن و یا بازیهای رایانهای را از نظر بگذرانند.
به گفته این روانشناس، والدین باید برای استفاده کودک از رسانههای مذکور، با توجه به سن و نیاز کودک بازه زمانی تعریف کنند و همان گونه که در دنیای واقعی بر ارتباطات کودک با فرد یا افراد دیگر نظارت دارند، در دنیای مجازی نیز باید نظارت کنند. والدین باید سایتهایی که فرزندان در آنها عضویت دارند را بشناسند، همچنین میتوانند موتورهای جستجو را برای سنین مناسب کودکشان محدود کنند.
کودک محروم از موبایل، بعد از کرونا در دل شبکههای اجتماعی افتاد
شیوع کرونا و مجازی شدن خیلی از فعالیت ها، زندگی افراد را تحت تاثیر خود قرار داده است. در این میان دانش آموزان نیز به روال گذشته پشت نیمکت نمینشینند تا به آموزشهای معلم گوش دهند بلکه امروز پشت تبلت یا رایانه مینشینند و از طریق فضای مجازی آموزشهای معلمشان را دنبال میکنند.
این درحالی است که عدهای از کودکان تا دیروز به خاطر شرایط سنی شان اجازه استفاده از گوشی و فضای مجازی را نداشتند، حال به اجبار دنیای کودکانه شان با آموزش آنلاین و فضای مجازی گره خورده است.

در همین راستا خیلی از موسسات مردم نهاد نیز در تلاش هستند تا شرایط آموزش از راه دور را برای کودکان محروم و کم برخوردار در سراسر کشور ایجاد کنند. چراکه کرونا در بازماندگی برخی کودکان از تحصیل بی تاثیر نبوده است.
افسانه منصوری جلیلیان، سرپرست بخش روانشناسی و مددکاری موسسه توانمندسازی زنان و کودکان مهروماه در خصوص چالشهایی که امروز این مجموعه با آن دست و پنجه نرم میکند، میگوید: در دوران کرونا به چالشهای روانی زیادی به ویژه در بین دانش آموزان برخوردیم.
یکی از این چالشها مربوط میشود به کودکانی که در محلاتی که ساکن آن هستند در برخی از مسائل محدودیتهایی دارند. مثلا دختر اجازه ندارد بیرون برود یا با تلفن صحبت کند، اما امروز به خاطر شرایط تحصیلی گوشی به دست میگیرد و همین چه برای دخترها و چه پسرهایمان مشکلاتی را به وجود میآورد.
در این میان مدیریت نشدن ارتباط مجازی، باعث ایجاد چالش برای خانوادههای این کودکان و به وجود آمدن تناقض به ویژه در بین بچههای نوجوان شده است. «بچهها ارتباطهای مختلفی را میتوانند داشته باشند، اما بدون مدیریت و کنترل خانوادهها ممکن است از طریق گوشی و تبلتهایی که در دست دارند، کارهای زیادی انجام دهند. چراکه ما با والدینی طرف هستیم که سواد رسانهای بالایی ندارند و بچهها از والدین خود چند قدم جلوتر هستند. پس میبینیم که کنترل در این زمینه کاهش مییابد».
روحیه انتقادی را به کودکان خود آموزش دهید
نکته جالب اینکه آموختن برخی نکتههای تربیی هم میتواند به شدت در این مسیر به والدین و فرزندانشان کمک کند. یکی از این تکنیکها، داشتن روحیه و تفکر انتقادی است. سارا گودرزی در این باره به «پارسینه» میگوید: «داشتن تفکر انتقادی، یعنی افراد بتوانند در مواجهه با موضوعات مختلف زندگی خود، از قوه تحلیل شخصی استفاده کنند و فارغ از آموزههایی که اجتماع و باورها و مردم به آنها میدهند، خودشان دست به بررسی و کند و کاو بزنند. در مسیر این تحلیل، کسی که توانایی انتقادی داشته باشد، بهتر از پس مدیریت خودش برمیآید. حالا شما تصور کنید که به طور مثال یک کودک در فضای مجازی با آموزهای نادرست روبرو شد. کودکی که تحیلی قویتر را آموخته و از اینکه در مقابل یک اتفاق جدید دست به انتقاد بزند ابایی ندارد، سختتر هم در دام میافتد.»
او با مثالی از بازی مومو که چندی پیش خبرساز شده بود توضیح داد: «مثلا همین بازی که ماه گذشته حسابی خبرساز شده بود. گفتند بسیاری از کودکان بعد از آشنایی با این بازی دست به خودکشی زده اند. فارغ از پیازداغی که در اخبار وجود دارد، کودکی که مسلح به سلاح تحلیل شخصی باشد، قطعا سختتر در چنین خطری قرار میگیرد.»
گودرزی نقش همراهی والدین در این مسیر را ضروری دانست: «نکته مهم، اما این است که کودکان بدون همراهی والدین نمیتوانند از این مسیر عبور کنند. پدر و مادر توامان باید همراه کودک خود باشند. به حرفهای او گوش بدهند. او را در هر سنی که هست، جدی بگیرند و برایش احترام و ارزش قائل شوند. تنها در این صورت است که میتوانند خطرات را در کنار یکدیگر مدیریت کنند.»
ارسال نظر