.svg)
ادامه واکنش‌های رسانه‌ای به گام سوم برجامی ایران
پارسینه: اعلام رسمی برداشتن گام سوم ایران در مسیر کاهش تعهدات برجامی و نیز خبر اجرایی شدن آن امروز نیز در فضای رسانه‌ای کشور بازتاب گسترده‌ای داشته است.
گام سوم ایران در کاهش تعهداتش در قبال برجام همزمان با ادامه تلاش اروپایی‌ها برای مهیا کردن مشوق‌های اقتصادی برای ایران از سوی رئیس جمهوری کشورمان اعلام شد.
لازم به یادآوری است جمهوری اسلامی ایران بعد از یک سال صبر راهبردی و برآورده نشدن انتظاراتش، اردیبهشت ماه امسال اعلام کرد که برخی از تعهدات خود را طبق برجام کاهش می‌دهد. ایران تاکنون دو گام شامل بالا بردن درصد غنی سازی اورانیوم از ۳.۶ درصد و افزایش ذخیره اورانیوم غنی شده را برداشته است.
بازتاب امروز این اقدام ایران (گام سوم) در رسانه‌های کشور بدین ترتیب بوده است که رسانه‌های اصلاح طلب ضمن تاکید بر "بی عملی و عدم استقلال کشور‌های اروپایی" و "ناتوانی در مقابله با آمریکا و هژمونی دلار" در مواجهه با تعهدات برجامی خود، گام سوم ایران را بسیار مهم، بلند و تاثیرگذار ارزیابی کرده و نوشتند: ایران با هوشمندی کامل افزایش سطح غنی سازی را به بعد موکول کرد و تنها به توسعه و گسترش تاسیسات هسته‌ای خودش اکتفا کرد تا از ایجاد اجماع جهانی جلوگیری کند. (آرمان ملی).
اما رسانه‌های اصولگرا که روز پنج شنبه گذشته گام سوم را "نمادین" تعبیر کرده و مدعی شدند که این اقدام پالس اشتباه به طرف غربی می‌دهد که دولت ایران تنها یک گزینه دارد و آن چیزی نیست جز حفظ توافق به هر قیمت، امروز با تغییر موضعی محسوس نسبت به دو روز گذشته خود و در عین حال با رویکردی متناقض از یک سو این اقدام را "گامی لطیف" و "برای خالی نبودن عریضه و توجیه افکار عمومی" توصیف کردند و از سوی دیگر اذعان داشتند: با برداشتن گام سوم، ایران به طور قابل ملاحظه‌ای از مرز تعهدات برجامی عبور کرده است. به عبارتی ایران با سه گام، سه سقف برجامی را دیگر به رسمیت نمی‌شناسد. (سیاست روز) سیاست کاهش تعهدات برجامی ایران بسیار اثربخش بوده است و با ادامه این روند، قطعاً طرف مقابل به انجام تعهداتش در برجام مجاب می‌شود. (تسنیم)
رسانه‌های اصلاح طلب
این رسانه‌ها علاوه بر محور‌های ذکر شده همچنین به بازتاب واکنش‌های خارجی، مخالفان داخلی اقدامات برجامی دولت و نیز پرداختند. ضرورت توجه دولت به وضعیت داخلی در شرایط فعلی دیگر موضوعی است که امروز از سوی رسانه‌های اصلاح طلب در کانون توجه قرار گرفته است.
بی عملی و عدم استقلال اروپا
"اروپا در بند آمریکا" تیتر یک ابتکار است که در ذیل آن آمده است: در حالی که گمانه‌زنی‌ها از احتمال گشایش‌هایی در بن‌بست برجام به واسطه بسته پیشنهادی فرانسه تقویت شده بود، شامگاه چهارشنبه برایان هوک، رئیس گروه اقدام ایران در وزارت خارجه آمریکا، ضمن رد کردن موضوع خط اعتباری ۱۵ میلیارد دلاری اروپا برای خرید نفت ایران، در اقدامی بی‌سابقه برای هرگونه اخلال در سیستم مالی سپاه پاسداران ۱۵ میلیون دلار جایزه نیز تعیین کرد. این مسئله به میزان زیادی آخرین اقدام اروپا برای بازگشت به توافق هسته‌ای و نیز متقاعد ساختن ایران برای توقف گام‌های هسته‌ای را تحت تاثیر خود قرار داد به طوری که به گفته کارشناسان بار دیگر نشان داد که اروپایی‌ها به طور مستقل قادر به رویارویی با آمریکا در زمینه برجام و تحریم‌های ایران نیستند... در طول ۱۶ ماه گذشته بار‌ها و بار‌ها نشان داده شده که اروپایی‌ها توان و ابزار لازم را برای رویارویی با آمریکا و انجام تعهدات‌شان ندارند.
ابتکار همچنین در سرمقاله خود آورده است: به نظر می‌آید اروپا باید دیگر تکلیف خودش را مشخص کند. به نظر نمیآید در نهایت اروپا بتواند در مقابله با آمریکا یا راضی کردنِ آن به همراهی کاری کند. کاخ سفید نشان داده که هیچگونه ارزشی برای اروپا قائل نیست و تلاش‌های دیپلماتیک ماکرون را هم بهرغم قول و قرار‌های نشست جی۷ به راحتی ناکام میگذارد... شاید اکنون اروپا فکر می‌کند درستش این بود که از ابتدا نباید از ترامپ فاصله میگرفت. ترامپ بسیار تنها شده است؛ به واسطه همین تنهایی به راحتی توسط تیم ب. و پمپئو اداره می‌شود. درهرحال آمریکا با این روش به میز مذاکره برنمیگردد. تا اروپا مقابل آمریکا دست به اقدامات عملی جدی نزند، این فضا شکسته نخواهد شد.
روزنامه آرمان ملی نیز در این باره می‌نویسد: الان تجربه ثابت کرده که اتحادیه اروپا نمی‌تواند موضع و سیاستی مستقل و خارج از اراده آمریکا اتخاذ کند. فشار‌های آمریکا به اتحادیه اروپا بسیار زیاد است، اما اتحادیه اروپا می‌تواند در چارچوب منافع خود با ایران تعامل داشته باشد و خارج از سیاست‌های آمریکا به عنوان یک مجموعه قدرتمند می‌توانند با ایران تعامل داشته باشند، ولی به هر حال کشور‌های اروپایی ثابت کرده‌اند که تحت تاثیر آمریکا قرار دارند. درحقیقت کشور‌های اروپایی همچنان کارشکنی می‌کنند و درصدد هستند که در زمین آمریکا بازی کنند و سیاست‌های آمریکا را عملیاتی کنند. امیدی نمی‌رود که در یک فرآیند زمانی کوتاه دوماهه اتحادیه اروپا به تعهدات خودش عمل کند...
روزنامه ایران در یادداشتی به علیرضا رحیمی، نماینده مجلس آورده است: دو گام اول ایران با دو بازه دوماهه زمان کافی را در اختیار اتحادیه اروپا و به تعبیری جامعه جهانی قرار داد تا ضمن تأمین منافع ایران در برجام از خیره‌سری و قانونگذاری امریکایی‌ها در نقض قطعنامه ۲۲۳۱ و نیز قوانین بین‌المللی جلوگیری و با اراده‌ای سازنده از گسترش تنش و فضای سرد برجامی پیشگیری کنند. اما سکوت و نظاره اروپایی‌ها و بسنده کردن به حمایت سیاسی از برجام بدون اینکه در عمل گامی مؤثر بردارند به نوعی فضا را برای باجگیری و یاغیگری امریکایی‌ها بیشتر فراهم کرد.
به اعتقاد نگارنده اگر اروپایی‌ها بویژه سه کشور حاضر در برجام به جد نگران امنیت خود یا جهان در وضعیت خروج ایران از برجام هستند و منافعی را در برجام برای اقتصاد و امنیت و سیاست خود متصور هستند انتظار این است که حفظ برجام با تأمین منافع همه‌جانبه ایران در اولویت اول آن‌ها قرار بگیرد. طبیعی است که فشار بیشتر بر جمهوری اسلامی از طرف امریکا یا اروپا اعم از وضع و تشدید تحریم‌ها یا بی عملی اروپا نسبت به انجام تعهدات خود انگیزه ایران را برای توسعه فعالیت‌های تحقیقاتی در حوزه هسته‌ای که ممکن است به ارتقای فناوری هسته‌ای و نیز فراهم کردن گزینه‌ای مهم‌تر برای تصمیم‌گیری مقامات مسئول در ایران در شرایط خاص تقویت می‌کند. اکنون اروپا و شرکای آن‌ها در برجام ۶۰ روز مهلت دارند تا عادی‌سازی اجرای تعهدات خود در برجام و فراهم کردن زمینه بهره‌مندی اقتصادی ایران از منافع تعهد شده در برجام را فراهم نمایند.
ادوارد واستینج، استاد روابط بین‌الملل دانشگاه اوپن در گفتگو با ایلنا تصریح می‌کند: اروپا نشان داده است که در مورد ایران تا حد زیادی مستقل عمل می‌کند، اما اروپا منسجم نیست. کشور‌های زیادی مانند لهستان و مجارستان موافق ترامپ و تعداد زیادی مخالف ترامپ‌اند از سوی دیگر اروپا نمی‌تواند قدرت اقتصادی آمریکا را نادیده بگیرد؛ بنابراین اروپا فاقد سیاستی منسجم است.
محمدجواد جمالی، نایب رییس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی در گفتگو با ایسنا اظهار کرد: ما برای کاهش تعهدات برجامی عدله محکمی داریم به اندازه کافی صبر و خویشتنداری کردیم، اما تحرکی از سوی اروپا ندیدیم. اروپایی‌ها وضعیت ما را درک می‌کنند، اما آنقدر ضعیف هستند که توانایی ایفای نقش ندارند.
وی ادامه داد: اروپایی‌ها فکر می‌کردند که ما بلف سیاسی می‌زنیم، اما با برداشتن سه گام عزم جدی ما را دیدند البته که ما همچنان می‌گوییم که راه برای مذاکره بسته نیست؛ یعنی به همان نسبت که اروپایی‌ها تعهدات‌شان را انجام دهند ما هم به تعهدات خود برمی‌گردیم.
اهمیت و تاثیرگذاری گام سوم
ابتکار در سرمقاله خود نوشت: این سومین گام ایران در این زمینه است. به لحاظ راهبردی این گام ارزش ویژه‌ای نسبت به دو گام گذشته دارد. ما زمانی داریم گام سوم را برمیداریم که گویا توافقات جدی‌تری با اروپا انجام دادهایم و به گفته مسئولان وزارت خارجه، اختلاف در شیوه اجرای آن است. برداشتن این گام نشان می‌دهد ایران در کاهش تعهداتش ذرهای شوخی ندارد و اگر طرفین باقیمانده در برجام نتوانند تعهدات خود را با جدیت دنبال کنند، منطقاً تعهدات ایران نیز باید آب برود.
گام سوم در حالی برداشته می‌شود که فرانسه در دو ماه اخیر دوندگیهای زیادی برای کاهش تنش میان طرفین انجام داده است. ایران به این دوندگیها روی خوش نشان داد تا ثابت کند که کدام طرف از مذاکره فرار می‌کند. پذیرش دعوت فرانسه توسط ظریف و حضور ناگهانی او در فرانسه در زمان نشست جی۷ برای جهان حکایت از اراده ایران در اعتنا به دیپلماسی داشت. مطابق اعتراف رسمی مقامات فرانسه، این حرکت ایران، ثابت کرد که طرف متعهد به دیپلماسی در این نزاع، ایران است. عدم پذیرش پیشنهاد فرانسه توسط آمریکا این تصویر را کاملتر کرد؛ در این تصویر، آمریکا تعهدی به دیپلماسی و علاقهای به سیاست ندارد. ترجیح ما همچنان این است که برجام را نگه داریم. این گام‌ها را نیز در جهت حفظ برجام برخواهیم داشت. در این توزین راهبردی کسی تمایل به اقدام جدی ندارد؛ نه اروپا کاری می‌کند و نه آمریکا از خصومتش میکاهد؛ لذا با این گام‌ها، ما این توزین را عوض خواهیم کرد تا با ایجاد شوک و برهمزدن میز توزین، بیمارِ برجام را به حیات برگردانیم.
یک تحلیلگر مسائل بین‌الملل در روزنامه آرمان ملی نوشت: ایران گام سوم را با احتیاط بیشتری برداشت و درحقیقت به صورتی هوشمندانه گام سوم توسط ریاست جمهوری اعلام شد. در این گام، انتظار می‌رفت که ایران سقف غنی‌سازی و درصد غنی‌سازی خودش را از ۷۵/۳ به بالاتر از ۵ درصد ارتقا دهد، ولی ایران با هوشمندی کامل این اقدام را به بعد موکول کرد و تنها به توسعه و گسترش تاسیسات هسته‌ای خودش اکتفا کرد. دستور رئیس‌جمهور برای توسعه سانتریفیوژ‌ها و تاسیسات اتمی ایران به رئیس سازمان انرژی اتمی ابلاغ شد و این یک گام کاملا هوشمندانه است. زیرا افزایش سطح غنی‌سازی قطعا حساسیت‌های جهانی را برمی‌انگیخت و شرایطی فراهم می‌کرد که یک اجماع جهانی علیه ایران ایجاد شود و ایران در نزد افکار عمومی مقصر شناخته می‌شد.
علیرضا رحیمی، نماینده مجلس در روزنامه ایران نوشت: اگر چه گام سوم ایران در حوزه تحقیق و توسعه تعیین شده است، اما این اقدام می‌تواند به دستاورد‌های بزرگی در غنی‌سازی اورانیوم و چرخه سوخت هسته‌ای منجر شود. به گونه‌ای که ضمن افزایش ظرفیت فنی فعالیت‌های هسته‌ای بازگشت به وضعیت قبل از برجام را برای ایران با سرعت و توانمندی بیشتری فراهم کند.
بنا به تحلیل روزنامه همدلی به این دلیل گام سوم مهم و جنجالی دانسته شده که؛ رئیس جمهور کشورمان چند روز قبل تاکید کرده بود: «گام سوم ایران را که باطن فوق‌العاده مهمی دارد و شتاب ویژه‌ای به فعالیت‌های سازمان انرژی اتمی خواهد داد، اعلام خواهیم کرد.» این نوع اعلام موضع، واکنش‌هایی به همراه داشته است.
حسن هانی زاده، کارشناس مسائل بین‌الملل با بیان اینکه توسعه تحقیقات هسته‌ای در گام سوم یک موضوع کاملا هوشمندانه بود، به آفتاب یزد می‌گوید: مسئولان نظام، رئیس جمهور، دولت، شورای عالی امنیت ملی و همچنین سازمان انرژی اتمی تصمیم خوبی اتخاذ کردند، چرا که اگر اینبار هم موضوع غنی‌سازی اورانیوم و افزایش آن به سطح بالاتردر دستور کار قرارمی گرفت، مثلا از ۴ درصد به ۲۰ درصد، طبیعتا حساسیت‌ها را در سطح جامعه جهانی بیشتر می‌کرد و تلقی کشور‌های امضاکننده برجام، خروج ایران از توافق هسته‌ای بود، این موضوع آن‌ها را وادار می‌کرد که واکنش تندی نسبت به ایران اتخاذ کنند و موضوع به شورای امنیت منتقل شود. نه اینکه مثل امروز فقط ابراز نگرانی کنند.
وی ادامه داد: بنابراین ایران با هوشمندی موضوع تحقیقات و توسعه را در سطح سازمان انرژی اتمی مطرح کرد. از سویی این مسئله نشان می‌دهد که ایران وارد فضای جدیدی از بهسازی و نوسازی تاسیسات هسته‌ای خودش شده است؛ به همین دلیل اکنون سانتریفیوژ‌های پیشرفته‌تری در واقع در مدار قرار خواهند گرفت هرچند ممکن است غنی‌سازی در همان سطح ۴.۵ درصد باقی بماند.
فریدون مجلسی دیپلمات سابق نیز با بیان اینکه با اعلام توسعه تحقیقات در سازمان انرژی اتمی مشخص شد که گام سوم ایران گامی نخواهد بود تا چارچوب برجام را برهم بریزد به آفتاب یزد می‌گوید: اگر گام سوم ایران با برجام مغایرت داشت، آن موقع اروپایی‌ها به جای صرف ابراز نگرانی کردن به خاطر گام سوم ایران، پروسه باز شدن قطعنامه تحریم بین‌المللی علیه ما را شروع می‌کردند و مطمئنا این به سود ایران نبود.
واکنش‌های خارجی
به گزارش روزنامه اعتماد واکنش‌ها به کاهش تعهدات برجامی ایران به خصوص از سوی اروپایی‌ها با نوعی از محافظه‌کاری و احتیاط همراه بوده که می‌تواند در شکست اروپایی‌ها در اجرای تعهدات‌شان نهفته باشد. سخنگوی وزارت خارجه امریکا در مصاحبه با الجزیره بدون توجه به کناره‌گیری کشورش از توافق هسته‌ای در بهار سال گذشته ایران را متهم کرد که از جامعه بین‌المللی باج‌خواهی می‌کند. این ادعا در حالی مطرح شده که حتی کشور‌های ۱+۴ هم اذعان دارند که تهران در حالی به تعهداتش در یک سال گذشته پایبند مانده که از منافع اقتصادی برجام بهره‌مند نشده است.
روزنامه ابتکار نیز خبر داد: اروپا بار دیگر با اقدامات ایران جهت کاستن از تعهدات هسته‌ای خود مخالفت کرده و مواضع تندی را در این خصوص اتخاذ کرده‌اند. در این رابطه سخنگوی اتحادیه اروپا خواستار بازگشت کامل ایران به برجام شده و فرانسوی‌ها طی بیانیه‌ای اعلام کردند که ایران باید از اقداماتی که با تعهدات آن سازگاری نداشته و خطری برای تلاش‌ها در راستای کاهش تنش محسوب می‌شوند خودداری کند. از سوی دیگر در حالی که وزارت خارجه انگلیس اعلام کرده که برداشتن گام سوم کاهش تعهدات برجامی به ویژه در زمانی که ما و چهار شریک اروپایی و بین‌المللی در صدد کاهش تنش‌ها با ایران هستند، بسیار ناامیدکننده است، سخنگوی وزارت خارجه آلمان با بیان اینکه برلین از ایران می‌خواهد تا شرایط را بدتر نکند، مدعی شد: هنوز برای ایران دیر نشده است که مسیر اشتباهی را که رفته است، ترک کند.
به نوشته روزنامه شرق نیز این گام نیز مانند گام‌های پیشین چندان به مذاق طرف اروپایی خوش نیامده است... طرف اروپایی نتوانسته موافقت آمریکا را برای همکاری با ایران را جلب کند، در همین راستا از هر دو سوی معامله ناراضی است.
به نوشته روزنامه همدلی دولت آمریکا را اگر مجموعه‌ای از افراد و شخصیت‌هایی مانند دونالد ترامپ، مشاور عالی امنیت ملی، وزارت خارجه، وزارت خزانه‌داری و نهاد‌هایی از این دست بدانیم، همگی نسبت به تصمیم اخیر ایران واکنش منفی هماهنگی داشته اند.
نماینده روسیه در سازمان‌های بین‌المللی مستقر در وین که نمایندگی آن کشور در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را برعهده دارد، گفته است: «در مورد ایران، چیزی متفاوت را مشاهده می‌کنیم؛ تشدید تحریم‌ها در برابر کاهش محدودیت‌ها در زمینه فعالیت اتمی. از مسابقه کنونی کسی منتفع نمی‌شود. زمان آن رسیده که براساس نظرات فرانسه، به شرایط عادی بازگردیم.»
همچنین سخنگوی کمیسیون اروپا در بروکسل از مقامات ایران خواست که از کاهش تعهدات برجامی خودداری کنند و با «عقبگرد» به تعهدات پیشین خود بازگردند.
به گزاش تارنمای نامه نیوز تحلیلگران و رسانه‌های جهان ادامه سیاست‌های ضدایرانی کاخ سفید در چارچوب رویکرد فشار حداکثری را دلیل بی نتیجه گذاشتن تلاش‌های دیپلماتیک «امانوئل مکرون» و دستور رئیس جمهوری کشورمان برای آغاز گام سوم ایران در مسیر کاهش تعهدات برجامی می‌دانند...
گام سوم ایران مورد توجه بسیاری از رسانه‌های جهان قرار گرفت. مهمترین محوری که به شدت حساسیت غربی‌ها را برنگیخت بحث توسعه سانتریفیوژ‌ها بود. بسیاری از تحلیل‌ها اقدام کاخ سفید را عامل شکست خوردن تلاش‌های مکرون در جلوگیری از توسعه ظرفیت‌های هسته‌ای ایران دانسته اند.
ضرورت توجه دولت به وضعیت داخلی
رامین مهمانپرست، سخنگوی اسبق وزارت امورخارجه طی یادداشت در روزنامه آرمان ملی معتقد است: نباید چاره‌جویی برای مشکلات کشور را در بیرون از مرز‌ها جست‌وجو کنیم. اقتصاد و ساختار اداری کشور دچار مشکلات بزرگی است و این مشکلات می‌بایستی ریشه‌یابی شده و در داخل کشور حل و فصل گردد. ما نباید اجازه دهیم که نقاط ضعفی در ساختار اداری کشور به‌وجود آید تا مخالفان مردم کشورمان بتوانند از آن‌ها برای تحمیل فشار به مردم ایران سوءاستفاده کنند. آمریکایی‌ها با خروج از برجام نشان دادند که به هیچ تعهدی پایبند نیستند. شاید برجام آزمایشی برای آمریکایی‌ها و درس بزرگی برای ملت ایران باشد. ما باید ساختار اقتصادی کشور را به سرعت اصلاح کنیم. روندی که در ساختار اداری و اقتصادی کشور وجود دارد حتی در شرایط خوشبینانه اگر برجام نیز به خوبی اجرا و آمریکایی‌ها و اروپایی‌ها نیز به آن پایبند باشند باز برای کشورمان مشکلات عدیده‌ای به‌وجود می‌آورد. وقت آن است تا از این فرصت برای اصلاح وضعیت اقتصادی کشور در داخل استفاده کنیم.
حسن بهشتی پور، تحلیلگر مسائل بین‌الملل نیز در همین روزنامه نوشت: باید تأکید کرد که جمهوری اسلامی ایران تنها با کاهش تعهدات و افزایش قدرت هسته‌ای نمی‌تواند اروپا و آمریکا را مجبور کند تا منافع اقتصادی ایران را تأمین کنند؛ چرا که تا وقتی طرف مقابل ببیند تحریم اثرگذار است و به افزایش نارضایتی در داخل می‌انجامد از این حربه علیه مردم و حاکمیت استفاده خواهد کرد. باید تلاش کنیم در عرصه مدیریت کشور کار را طوری پیش ببریم که آسیب تحریم‌ها به حداقل برسد. برای رسیدن به این مهم نیز تنها افزایش قدرت هسته‌ای کفایت نمی‌کند؛ هرچند که این امر لازم است و باید به آن توجه شود، اما در کنار آن نیاز است تا تمهیداتی برای بهبود وضع معیشت مردم و افزایش قدرت اقتصادی نیز در نظر گرفته شود.
مخالفان داخلی
امروز در روزنامه ایران یادداشتی به قلم علی ربیعی، سخنگوی دولت به چشم می‌خورد که در بخشی از آن می‌خوانیم: استراتژی دولت در کاهش تعهدات برجامی این است: «مقاومت سازنده و تعامل گسترده» و به تعبیری دیپلماسی مقاومت و مقاومت دیپلماتیک... نگرانی این است که اهداف امریکا و تحریم‌ها تحت عناوین وسوسه‌آمیز و با ظاهری انقلابی توجیه شوند و برخی از جریان‌ها سعی کنند به طور غلط انزواطلبی را فرصت بدانند. به نظر آن‌ها می‌توان راه تعامل با جهان را بست؛ گرچه با بسته شدن راه تعامل با جهان زندگی با وجود مشقات در جریان خواهد بود، اما آنچه خواست مردم در کنار مقاومت و غلبه کردن بر آثار تحریم است عقب راندن اصل تحریم و خروج از انزوای ایران است که در مقابل آن انزوای ترامپ قرار دارد... عده‌ای نباید در داخل کشور تفکری را دنبال کنند که وضعیت فعلی تحریم‌ها را به شکل یک وضعیت آرمانی درآورده و از شرایط استثنایی کنونی یک قاعده دائمی بسازند.
به نوشته روزنامه همدلی در داخل ایران و در حمایت از اقدام برجامی ایران، اتفاق نظر وجود دارد. جناح‌های عمده سیاسی معتقدند که به این موضوع باید فراجناحی نگاه کرد. ذوالنوری، رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس با اظهار اینکه پیشنهادات مطرح شده از سوی اروپا نتوانسته خواسته‌های ایران را تامین کند، در تایید گام سوم برجامی ایران گفته است: «تهران تاکید دارد که اروپایی‌ها باید به تعهدات خود درباره برجام هر چه زودتر عمل کنند.»
همچنین الهیار ملکشاهی، رئیس کمیسیون قضایی مجلس این‌گونه هشدار داده که احتمالا گام چهارم ایران پایان برجام باشد. هر چند عراقچی تاکید دارد؛ مواضع تهران مبتنی بر حفظ برجام است، به شرط آنکه اتحادیه اروپا و سه کشور اروپایی طرف مذاکره با ایران، به تعهدات خود در چارچوب توافق هسته‌ای عمل کنند.
تارنمای بهارنیوز در یادداشتی با لحنی انتقادی می‌نویسد: با اجرایی شدن گام سوم کاهش تعهدات برجامی ایران، عملا آب پاکی را روی دست تمام کسانی ریخت که در چند روز اخیر با نگاهی خوشبینانه به برخی اظهارات روحانی، در انتظار مذاکره مستقیم ایران و آمریکا و ملاقات رؤسای‌جمهور دو کشور بودند.
به نوشته این تارنما برخی مدعی بودند که میان سیاست خارجی مد نظر تیم روحانی و ظریف با آنچه در حال اجرا است تفاوت‌هایی جدی وجود دارد و در نتیجه می‌توان به تحرکات دستگاه دیپلماسی امیدوار بود؛ اکنون، اما با اندک دقتی در اظهارات رییس‌جمهور و وزیر امور خارجه می‌توان دریافت که اگر مقامات دولت خود مبدع و حامی طرح‌هایی همچون کاهش تعهدات برجامی نباشند هم حداقل مخالفتی جدی با این رویکرد نداشته و ندارند. پرسشی که می‌توان در این باره مطرح کرد آن است که آیا نتایج این تصمیم‌گیری‌ها را هم خواهند پذیرفت؟!
اما غلامرضا حیدری، عضو فراکسیون امید مجلس در گفتگو با ایلنا، در پاسخ به این که آیا پیش رفتن در گام‌های بعد، منجر به خروج کلی ایران از برجام می‌شود، گفت: من چنین چشم اندازی را نمی‌بینم و خدا کند کار به آنجا نرسد.
رسانه‌های اصولگرا
تقریبا تمامی تحلیل‌ها و موضعگیری‌های رسانه‌های اصولگرا در خصوص گام سوم ایران برای کاهش تعهدات برجامی را می‌توان حول محوری خلاصه کرد که تناقض نهفته در این مواضع را نشان می‌دهد.
مواضع ضد و نقیض درباره گام سوم برجامی
کیهان از یک سو می‌نویسد: در شرایطی که بدعهدی و احراز مجدد ناتوانی اروپایی‌ها در عمل به تعهدات برجامی ایجاب می‌کرد، دولتمردان ما گام سوم کاهش تعهدات از سوی ایران را محکمتر بردارند، محتوی گام جدید مبنی بر رفع موانع برجامی تحقیق و توسعه در فعالیت برجامی اعلام شد.
این روزنامه در ادامه اذعان می‌کند:، اما همین اقدام هم زنجیر برجام را از پای تحقیق و توسعه هسته‌ای باز کرد.
فریدون عباسی‌دوانی رئیس سابق سازمان انرژی اتمی در این زمینه به روزنامه رسالت گفت: از دولتی‌ها باید سؤال کرد، دوگام قبلی تا چه اندازه محکم بود که حال گام سوم قرار است محکمتر از آن‌ها باشد؟ طی دو گام قبلی، فرصت‌های ۶۰ روزهای به اروپایی‌ها داده شد، اما آن‌ها نتوانستند نظرشان را جلب کرد و آمریکا را به پای میز مذاکره بکشانند چراکه دو گام قبلی استحکام لازم را نداشته است بنابراین می‌توان گفت: گام‌های قبلی تنها نوعی فرصت سوزی بود.
وی با تأکید بر اینکه دو گام قبلی دارای هیچ ارزشی نبود، افزود: برخی اوقات تغییر یک مسئول بهتر از بالا بردن غنی سازی است چراکه افزایش غنی سازی از ۵/۳ به ۵/۴ هیچ فایده‌ای ندارد، اما اگر مسئولی جابه‌جا شود شاید بتوان اقدام بهتری انجام داد. مسئولی که نظرش با آمریکایی‌ها همسو باشد نمی‌تواند تحولی در حوزه هسته‌ای ایجاد کند. آیا این فرد به دنبال برداشتن گامی محکمتر است؟
این در حالی است که رامین مهمانپرست، سخنگوی اسبق وزارت امور خارجه در گفتگو با همین روزنامه تاکید می‌کند: طبیعی‌ترین اقدامی که ایران می‌تواند انجام دهد برداشتن تدریجی گام‌ها است که در نهایت این موضوع به معنای آن است که چیزی به نام برجام وجود نخواهد داشت.
"تحریم بیشتر با میانجیگری فرانسه! " تیتر یک روزنامه جوان است که در ذیل آن نوشت: ظاهراً دور اخیر دیپلماسی ایران که از مسیر میانجیگری دولت فرانسه انجام شد، فقط به یک چیز منجر شده است؛ «تحریک شهوت تحریمی امریکا علیه ایران».
جوان در گزارشی با عنوان "گام لطیف! " مدعی شد: رئیس‌جمهور ضمن اعلام ماهیت این گام خود مقر است که «ظاهرِ این گام خیلی تکان‌دهنده نیست»، اما احتمالاً صرفاً برای اینکه متهم به ظاهرگرایی نشود تأکید کرده که «باطن آن فوق‌العاده مهم است». احتمالاً رئیس‌جمهور و حلقه اطراف حوصله مداقه در تاریخ بلند را ندارند، ولی نگاه به همین تجربیات اخیر نیز نشان می‌دهد که ترس و تکانی که به ماکرون، ترامپ و اذنابش باید وارد شود تا در برابر مقاومت کوتاه بیایند، با تهدید پهپاد دائماً معلق مذاکرات از طریق گام‌های بلندتر به وجود می‌آید نه با دو قطبی‌سازی از ظاهر و باطن که علامت ضعف ارسال می‌کند.
اما همین روزنامه در یادداشتی می‌نویسد: اقدام ایران در آغاز گام سوم رفع محدودیت‌های هسته‌ای و آنچه در روزهای اخیر در عرصه تعاملات بین‌المللی و مذاکرات اروپایی‌ها با ایران گذشت را در یک جمله می‌توان شکست تلاش نیابتی اروپا برای تحمیل برجام۲ به ایران دانست؛ مذاکراتی که در عین حال ضعف و ناکارآمدی اروپایی‌ها را در تعاملات منطقه‌ای و بین‌المللی نشان داد.
به اعتقاد نگارنده گام‌های ایران اگر چه می‌توانست محکمتر از این برداشته شود، اما در همین حد نیز اراده ایران را در بر هم زدن تصور دشمنان که ایران به هر قیمتی حاضر به عبور از برجام نیست اثبات و عزم ایران را در پیشبرد اهدافش نشان داد.
در بخش دیگری از این یادداشت تاکید شد: اعلام آغاز گام سوم توسط رئیس‌جمهور بعد از نشست سران نظام در عین اینکه بیانگر آن است که مسیر طی شده پشتوانه همه قوای نظام را دارد، نماد ایستادگی، مقاومت و پویایی نظام و آمادگی در برابر فشار‌های احتمالی آینده است.
فواد ایزدی، کارشناس مسائل بین‌الملل در گفتگو با جوان معتقد است: هر چند الان روند خروج گام به گام ایران از برجام شروع شده و هر چند اقدام جدی در این زمینه صورت نگرفته، اما سر و صدای زیادی به پا کرده و غربی‌ها هم این مسئله را متوجه شده‌اند... با توجه به اقدامات کارشکنانه امریکایی‌ها و وقت‌کشی اروپا، ایران باید گام بعدی را با سرعت بیشتری بردارد چراکه غربی‌ها تا به الان به دلیل حرکت لاک‌پشتی ایران، اقدامات ما را خیلی جدی نمی‌گرفتند، ولی الان که اروپایی‌ها از اقدامات ایران احساس خطر کرده‌اند به تکاپو افتاده و به دنبال راهکار‌های جدید هستند. ایران در حال حاضر حرکت برای خروج از برجام را آغاز کرده، اما اینکه آیا با اروپا به توافق رسیده و آن‌ها چه تصمیمی خواهند گرفت بستگی به اقدامات ما دارد. همان‌طور که گفتم حرکت لاک‌پشتی ما فایده ندارد، بلکه باید اقدامات را بسیار جدی و عملیاتی‌تر برداشت، چراکه اگر آن‌ها احساس کنند که اقدامات ما جدی است، آن زمان امکان دارد که کار‌های جدی‌تری انجام دهند. (این گفتگو در تارنمای جهان نیوز بازنشر شده است)
تارنمای رجانیوز و مشرق نیوز امروز یادداشت تلگرامی محمد ایمانی را منتشر کرده اند که در بخشی از آن ادعا شده است: هدف کاهش تعهدات برجامی که از اردیبهشت امسال با ۱۲ ماه تاخیر آغاز شد، گویا نزد آقای روحانی گم شده است. هدف، به هم زدن ناموازنه موجود در اجرای برجام و دادن شوک به طرف مقابل برای انجام تعهدات بوده و نه صرف واکنش برای خالی نبودن عریضه و توجیه افکار عمومی... حداقلی‌ترین کار که نباید از آن تنازل می‌کردیم، کاهش موثر و بازدارنده تعهدات در سه گام شش ماهه بود. این گام‌ها به ویژه گام سوم باید به حریف شوک بدهد؛ چیزی مثل آغاز غنی سازی ۲۰ درصد در فردو و استفاده از سانتریفیوژ‌های پیشرفته... متاسفانه طرف مقابل به این اِدراک رسیده که تیم روحانی- ظریف، هیچ خط قرمزی ولو در قبال نقض برجام ندارند و به هر قیمت پای مذاکره می‌مانند؛ بنابراین بیشتر زور می‌گوید. این برداشت باید در ذهن دشمن به هم بخورد.
در مقابل روزنامه سیاست روز که در تیتر یک خود به این موضوع پرداخته معتقد است: با برداشتن گام سوم، ایران به طور قابل ملاحظه‌ای از مرز تعهدات برجامی عبور کرده است. به عبارتی ایران با سه گام، سه سقف برجامی را دیگر به رسمیت نمی‌شناسد. سقف اول مربوط به ذخایر است که ذخایر اورانیوم غنی شده و آب سنگین را شامل می‌شود. ایران با برداشتن گام اول، این سقف را رد کرد. سقف دوم مربوط به درصد غنی‌سازی است که در گام دوم رد شد.
این روزنامه همچنین در سرمقاله خود متذکر می‌شود: ماجرای اتحادیه اروپا شباهت زیادی به داستان «خاله خرسه» دارد که به ظاهر خود را دوست ایران نشان می‌دهد، اما سنگی در دست دارد و آن را بالا برده تا با کوچکترین غفلت ایران بر سر کشورمان بکوبد، که خوشبختانه به نظر می‌رسد دولتمردان، اعضای مذاکره کننده و وزارت خارجه این فرصت را از آن‌ها گرفتند.
همچنین محمد ابراهیم رضایی، رئیس کمیته هسته‌ای کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی در گفتگو با خبرگزاری تسنیم یادآور شد: جمهوری اسلامی با حسن نیت به کشور‌های اروپایی مهلت داد تا تعهدات برجامی و موارد دیگری خارج از توافقنامه برجام را عملیاتی کنند، اما آن‌ها همواره از این موضوع سر باز زدند که به همین دلیل مسئولان کشور تصمیم گرفتند که گام‌های کاهش تعهدات برجامی را اجرایی کنند.
وی با تأکید بر اینکه سیاست کاهش تعهدات برجامی ایران بسیار اثربخش بوده است و با ادامه این روند، قطعاً طرف مقابل به انجام تعهداتش در برجام مجاب می‌شود، تصریح کرد: مسئولان آمریکایی در مقابل منطق قوی ایران مبنی بر پیگیری حقوق ملت‌مان در برجام مستأصل شده‌اند.
به گفته این نماینده مجلس ایران در شرایطی که طرف مقابل هیچ اقدامی برای حفظ برجام انجام نمی‌دهد، با اقتدار گام سوم کاهش تعهدات برجامی را در راستای منافع ملی کشور برمی‌دارد.
روزنامه صبح نو نیز در این باره در سرمقاله خود می‌نویسد: ایران مسیر خود براساس «مقاومت فعال» را در پیش گرفته و به نتیجه رسیدن یا نرسیدن اقدامات اروپا خللی به این سیاست وارد نخواهد کرد.
لازم به یادآوری است جمهوری اسلامی ایران بعد از یک سال صبر راهبردی و برآورده نشدن انتظاراتش، اردیبهشت ماه امسال اعلام کرد که برخی از تعهدات خود را طبق برجام کاهش می‌دهد. ایران تاکنون دو گام شامل بالا بردن درصد غنی سازی اورانیوم از ۳.۶ درصد و افزایش ذخیره اورانیوم غنی شده را برداشته است.
بازتاب امروز این اقدام ایران (گام سوم) در رسانه‌های کشور بدین ترتیب بوده است که رسانه‌های اصلاح طلب ضمن تاکید بر "بی عملی و عدم استقلال کشور‌های اروپایی" و "ناتوانی در مقابله با آمریکا و هژمونی دلار" در مواجهه با تعهدات برجامی خود، گام سوم ایران را بسیار مهم، بلند و تاثیرگذار ارزیابی کرده و نوشتند: ایران با هوشمندی کامل افزایش سطح غنی سازی را به بعد موکول کرد و تنها به توسعه و گسترش تاسیسات هسته‌ای خودش اکتفا کرد تا از ایجاد اجماع جهانی جلوگیری کند. (آرمان ملی).
اما رسانه‌های اصولگرا که روز پنج شنبه گذشته گام سوم را "نمادین" تعبیر کرده و مدعی شدند که این اقدام پالس اشتباه به طرف غربی می‌دهد که دولت ایران تنها یک گزینه دارد و آن چیزی نیست جز حفظ توافق به هر قیمت، امروز با تغییر موضعی محسوس نسبت به دو روز گذشته خود و در عین حال با رویکردی متناقض از یک سو این اقدام را "گامی لطیف" و "برای خالی نبودن عریضه و توجیه افکار عمومی" توصیف کردند و از سوی دیگر اذعان داشتند: با برداشتن گام سوم، ایران به طور قابل ملاحظه‌ای از مرز تعهدات برجامی عبور کرده است. به عبارتی ایران با سه گام، سه سقف برجامی را دیگر به رسمیت نمی‌شناسد. (سیاست روز) سیاست کاهش تعهدات برجامی ایران بسیار اثربخش بوده است و با ادامه این روند، قطعاً طرف مقابل به انجام تعهداتش در برجام مجاب می‌شود. (تسنیم)
رسانه‌های اصلاح طلب
این رسانه‌ها علاوه بر محور‌های ذکر شده همچنین به بازتاب واکنش‌های خارجی، مخالفان داخلی اقدامات برجامی دولت و نیز پرداختند. ضرورت توجه دولت به وضعیت داخلی در شرایط فعلی دیگر موضوعی است که امروز از سوی رسانه‌های اصلاح طلب در کانون توجه قرار گرفته است.
بی عملی و عدم استقلال اروپا
"اروپا در بند آمریکا" تیتر یک ابتکار است که در ذیل آن آمده است: در حالی که گمانه‌زنی‌ها از احتمال گشایش‌هایی در بن‌بست برجام به واسطه بسته پیشنهادی فرانسه تقویت شده بود، شامگاه چهارشنبه برایان هوک، رئیس گروه اقدام ایران در وزارت خارجه آمریکا، ضمن رد کردن موضوع خط اعتباری ۱۵ میلیارد دلاری اروپا برای خرید نفت ایران، در اقدامی بی‌سابقه برای هرگونه اخلال در سیستم مالی سپاه پاسداران ۱۵ میلیون دلار جایزه نیز تعیین کرد. این مسئله به میزان زیادی آخرین اقدام اروپا برای بازگشت به توافق هسته‌ای و نیز متقاعد ساختن ایران برای توقف گام‌های هسته‌ای را تحت تاثیر خود قرار داد به طوری که به گفته کارشناسان بار دیگر نشان داد که اروپایی‌ها به طور مستقل قادر به رویارویی با آمریکا در زمینه برجام و تحریم‌های ایران نیستند... در طول ۱۶ ماه گذشته بار‌ها و بار‌ها نشان داده شده که اروپایی‌ها توان و ابزار لازم را برای رویارویی با آمریکا و انجام تعهدات‌شان ندارند.
ابتکار همچنین در سرمقاله خود آورده است: به نظر می‌آید اروپا باید دیگر تکلیف خودش را مشخص کند. به نظر نمیآید در نهایت اروپا بتواند در مقابله با آمریکا یا راضی کردنِ آن به همراهی کاری کند. کاخ سفید نشان داده که هیچگونه ارزشی برای اروپا قائل نیست و تلاش‌های دیپلماتیک ماکرون را هم بهرغم قول و قرار‌های نشست جی۷ به راحتی ناکام میگذارد... شاید اکنون اروپا فکر می‌کند درستش این بود که از ابتدا نباید از ترامپ فاصله میگرفت. ترامپ بسیار تنها شده است؛ به واسطه همین تنهایی به راحتی توسط تیم ب. و پمپئو اداره می‌شود. درهرحال آمریکا با این روش به میز مذاکره برنمیگردد. تا اروپا مقابل آمریکا دست به اقدامات عملی جدی نزند، این فضا شکسته نخواهد شد.
روزنامه آرمان ملی نیز در این باره می‌نویسد: الان تجربه ثابت کرده که اتحادیه اروپا نمی‌تواند موضع و سیاستی مستقل و خارج از اراده آمریکا اتخاذ کند. فشار‌های آمریکا به اتحادیه اروپا بسیار زیاد است، اما اتحادیه اروپا می‌تواند در چارچوب منافع خود با ایران تعامل داشته باشد و خارج از سیاست‌های آمریکا به عنوان یک مجموعه قدرتمند می‌توانند با ایران تعامل داشته باشند، ولی به هر حال کشور‌های اروپایی ثابت کرده‌اند که تحت تاثیر آمریکا قرار دارند. درحقیقت کشور‌های اروپایی همچنان کارشکنی می‌کنند و درصدد هستند که در زمین آمریکا بازی کنند و سیاست‌های آمریکا را عملیاتی کنند. امیدی نمی‌رود که در یک فرآیند زمانی کوتاه دوماهه اتحادیه اروپا به تعهدات خودش عمل کند...
روزنامه ایران در یادداشتی به علیرضا رحیمی، نماینده مجلس آورده است: دو گام اول ایران با دو بازه دوماهه زمان کافی را در اختیار اتحادیه اروپا و به تعبیری جامعه جهانی قرار داد تا ضمن تأمین منافع ایران در برجام از خیره‌سری و قانونگذاری امریکایی‌ها در نقض قطعنامه ۲۲۳۱ و نیز قوانین بین‌المللی جلوگیری و با اراده‌ای سازنده از گسترش تنش و فضای سرد برجامی پیشگیری کنند. اما سکوت و نظاره اروپایی‌ها و بسنده کردن به حمایت سیاسی از برجام بدون اینکه در عمل گامی مؤثر بردارند به نوعی فضا را برای باجگیری و یاغیگری امریکایی‌ها بیشتر فراهم کرد.
به اعتقاد نگارنده اگر اروپایی‌ها بویژه سه کشور حاضر در برجام به جد نگران امنیت خود یا جهان در وضعیت خروج ایران از برجام هستند و منافعی را در برجام برای اقتصاد و امنیت و سیاست خود متصور هستند انتظار این است که حفظ برجام با تأمین منافع همه‌جانبه ایران در اولویت اول آن‌ها قرار بگیرد. طبیعی است که فشار بیشتر بر جمهوری اسلامی از طرف امریکا یا اروپا اعم از وضع و تشدید تحریم‌ها یا بی عملی اروپا نسبت به انجام تعهدات خود انگیزه ایران را برای توسعه فعالیت‌های تحقیقاتی در حوزه هسته‌ای که ممکن است به ارتقای فناوری هسته‌ای و نیز فراهم کردن گزینه‌ای مهم‌تر برای تصمیم‌گیری مقامات مسئول در ایران در شرایط خاص تقویت می‌کند. اکنون اروپا و شرکای آن‌ها در برجام ۶۰ روز مهلت دارند تا عادی‌سازی اجرای تعهدات خود در برجام و فراهم کردن زمینه بهره‌مندی اقتصادی ایران از منافع تعهد شده در برجام را فراهم نمایند.
ادوارد واستینج، استاد روابط بین‌الملل دانشگاه اوپن در گفتگو با ایلنا تصریح می‌کند: اروپا نشان داده است که در مورد ایران تا حد زیادی مستقل عمل می‌کند، اما اروپا منسجم نیست. کشور‌های زیادی مانند لهستان و مجارستان موافق ترامپ و تعداد زیادی مخالف ترامپ‌اند از سوی دیگر اروپا نمی‌تواند قدرت اقتصادی آمریکا را نادیده بگیرد؛ بنابراین اروپا فاقد سیاستی منسجم است.
محمدجواد جمالی، نایب رییس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی در گفتگو با ایسنا اظهار کرد: ما برای کاهش تعهدات برجامی عدله محکمی داریم به اندازه کافی صبر و خویشتنداری کردیم، اما تحرکی از سوی اروپا ندیدیم. اروپایی‌ها وضعیت ما را درک می‌کنند، اما آنقدر ضعیف هستند که توانایی ایفای نقش ندارند.
وی ادامه داد: اروپایی‌ها فکر می‌کردند که ما بلف سیاسی می‌زنیم، اما با برداشتن سه گام عزم جدی ما را دیدند البته که ما همچنان می‌گوییم که راه برای مذاکره بسته نیست؛ یعنی به همان نسبت که اروپایی‌ها تعهدات‌شان را انجام دهند ما هم به تعهدات خود برمی‌گردیم.
اهمیت و تاثیرگذاری گام سوم
ابتکار در سرمقاله خود نوشت: این سومین گام ایران در این زمینه است. به لحاظ راهبردی این گام ارزش ویژه‌ای نسبت به دو گام گذشته دارد. ما زمانی داریم گام سوم را برمیداریم که گویا توافقات جدی‌تری با اروپا انجام دادهایم و به گفته مسئولان وزارت خارجه، اختلاف در شیوه اجرای آن است. برداشتن این گام نشان می‌دهد ایران در کاهش تعهداتش ذرهای شوخی ندارد و اگر طرفین باقیمانده در برجام نتوانند تعهدات خود را با جدیت دنبال کنند، منطقاً تعهدات ایران نیز باید آب برود.
گام سوم در حالی برداشته می‌شود که فرانسه در دو ماه اخیر دوندگیهای زیادی برای کاهش تنش میان طرفین انجام داده است. ایران به این دوندگیها روی خوش نشان داد تا ثابت کند که کدام طرف از مذاکره فرار می‌کند. پذیرش دعوت فرانسه توسط ظریف و حضور ناگهانی او در فرانسه در زمان نشست جی۷ برای جهان حکایت از اراده ایران در اعتنا به دیپلماسی داشت. مطابق اعتراف رسمی مقامات فرانسه، این حرکت ایران، ثابت کرد که طرف متعهد به دیپلماسی در این نزاع، ایران است. عدم پذیرش پیشنهاد فرانسه توسط آمریکا این تصویر را کاملتر کرد؛ در این تصویر، آمریکا تعهدی به دیپلماسی و علاقهای به سیاست ندارد. ترجیح ما همچنان این است که برجام را نگه داریم. این گام‌ها را نیز در جهت حفظ برجام برخواهیم داشت. در این توزین راهبردی کسی تمایل به اقدام جدی ندارد؛ نه اروپا کاری می‌کند و نه آمریکا از خصومتش میکاهد؛ لذا با این گام‌ها، ما این توزین را عوض خواهیم کرد تا با ایجاد شوک و برهمزدن میز توزین، بیمارِ برجام را به حیات برگردانیم.
یک تحلیلگر مسائل بین‌الملل در روزنامه آرمان ملی نوشت: ایران گام سوم را با احتیاط بیشتری برداشت و درحقیقت به صورتی هوشمندانه گام سوم توسط ریاست جمهوری اعلام شد. در این گام، انتظار می‌رفت که ایران سقف غنی‌سازی و درصد غنی‌سازی خودش را از ۷۵/۳ به بالاتر از ۵ درصد ارتقا دهد، ولی ایران با هوشمندی کامل این اقدام را به بعد موکول کرد و تنها به توسعه و گسترش تاسیسات هسته‌ای خودش اکتفا کرد. دستور رئیس‌جمهور برای توسعه سانتریفیوژ‌ها و تاسیسات اتمی ایران به رئیس سازمان انرژی اتمی ابلاغ شد و این یک گام کاملا هوشمندانه است. زیرا افزایش سطح غنی‌سازی قطعا حساسیت‌های جهانی را برمی‌انگیخت و شرایطی فراهم می‌کرد که یک اجماع جهانی علیه ایران ایجاد شود و ایران در نزد افکار عمومی مقصر شناخته می‌شد.
علیرضا رحیمی، نماینده مجلس در روزنامه ایران نوشت: اگر چه گام سوم ایران در حوزه تحقیق و توسعه تعیین شده است، اما این اقدام می‌تواند به دستاورد‌های بزرگی در غنی‌سازی اورانیوم و چرخه سوخت هسته‌ای منجر شود. به گونه‌ای که ضمن افزایش ظرفیت فنی فعالیت‌های هسته‌ای بازگشت به وضعیت قبل از برجام را برای ایران با سرعت و توانمندی بیشتری فراهم کند.
بنا به تحلیل روزنامه همدلی به این دلیل گام سوم مهم و جنجالی دانسته شده که؛ رئیس جمهور کشورمان چند روز قبل تاکید کرده بود: «گام سوم ایران را که باطن فوق‌العاده مهمی دارد و شتاب ویژه‌ای به فعالیت‌های سازمان انرژی اتمی خواهد داد، اعلام خواهیم کرد.» این نوع اعلام موضع، واکنش‌هایی به همراه داشته است.
حسن هانی زاده، کارشناس مسائل بین‌الملل با بیان اینکه توسعه تحقیقات هسته‌ای در گام سوم یک موضوع کاملا هوشمندانه بود، به آفتاب یزد می‌گوید: مسئولان نظام، رئیس جمهور، دولت، شورای عالی امنیت ملی و همچنین سازمان انرژی اتمی تصمیم خوبی اتخاذ کردند، چرا که اگر اینبار هم موضوع غنی‌سازی اورانیوم و افزایش آن به سطح بالاتردر دستور کار قرارمی گرفت، مثلا از ۴ درصد به ۲۰ درصد، طبیعتا حساسیت‌ها را در سطح جامعه جهانی بیشتر می‌کرد و تلقی کشور‌های امضاکننده برجام، خروج ایران از توافق هسته‌ای بود، این موضوع آن‌ها را وادار می‌کرد که واکنش تندی نسبت به ایران اتخاذ کنند و موضوع به شورای امنیت منتقل شود. نه اینکه مثل امروز فقط ابراز نگرانی کنند.
وی ادامه داد: بنابراین ایران با هوشمندی موضوع تحقیقات و توسعه را در سطح سازمان انرژی اتمی مطرح کرد. از سویی این مسئله نشان می‌دهد که ایران وارد فضای جدیدی از بهسازی و نوسازی تاسیسات هسته‌ای خودش شده است؛ به همین دلیل اکنون سانتریفیوژ‌های پیشرفته‌تری در واقع در مدار قرار خواهند گرفت هرچند ممکن است غنی‌سازی در همان سطح ۴.۵ درصد باقی بماند.
فریدون مجلسی دیپلمات سابق نیز با بیان اینکه با اعلام توسعه تحقیقات در سازمان انرژی اتمی مشخص شد که گام سوم ایران گامی نخواهد بود تا چارچوب برجام را برهم بریزد به آفتاب یزد می‌گوید: اگر گام سوم ایران با برجام مغایرت داشت، آن موقع اروپایی‌ها به جای صرف ابراز نگرانی کردن به خاطر گام سوم ایران، پروسه باز شدن قطعنامه تحریم بین‌المللی علیه ما را شروع می‌کردند و مطمئنا این به سود ایران نبود.
واکنش‌های خارجی
به گزارش روزنامه اعتماد واکنش‌ها به کاهش تعهدات برجامی ایران به خصوص از سوی اروپایی‌ها با نوعی از محافظه‌کاری و احتیاط همراه بوده که می‌تواند در شکست اروپایی‌ها در اجرای تعهدات‌شان نهفته باشد. سخنگوی وزارت خارجه امریکا در مصاحبه با الجزیره بدون توجه به کناره‌گیری کشورش از توافق هسته‌ای در بهار سال گذشته ایران را متهم کرد که از جامعه بین‌المللی باج‌خواهی می‌کند. این ادعا در حالی مطرح شده که حتی کشور‌های ۱+۴ هم اذعان دارند که تهران در حالی به تعهداتش در یک سال گذشته پایبند مانده که از منافع اقتصادی برجام بهره‌مند نشده است.
روزنامه ابتکار نیز خبر داد: اروپا بار دیگر با اقدامات ایران جهت کاستن از تعهدات هسته‌ای خود مخالفت کرده و مواضع تندی را در این خصوص اتخاذ کرده‌اند. در این رابطه سخنگوی اتحادیه اروپا خواستار بازگشت کامل ایران به برجام شده و فرانسوی‌ها طی بیانیه‌ای اعلام کردند که ایران باید از اقداماتی که با تعهدات آن سازگاری نداشته و خطری برای تلاش‌ها در راستای کاهش تنش محسوب می‌شوند خودداری کند. از سوی دیگر در حالی که وزارت خارجه انگلیس اعلام کرده که برداشتن گام سوم کاهش تعهدات برجامی به ویژه در زمانی که ما و چهار شریک اروپایی و بین‌المللی در صدد کاهش تنش‌ها با ایران هستند، بسیار ناامیدکننده است، سخنگوی وزارت خارجه آلمان با بیان اینکه برلین از ایران می‌خواهد تا شرایط را بدتر نکند، مدعی شد: هنوز برای ایران دیر نشده است که مسیر اشتباهی را که رفته است، ترک کند.
به نوشته روزنامه شرق نیز این گام نیز مانند گام‌های پیشین چندان به مذاق طرف اروپایی خوش نیامده است... طرف اروپایی نتوانسته موافقت آمریکا را برای همکاری با ایران را جلب کند، در همین راستا از هر دو سوی معامله ناراضی است.
به نوشته روزنامه همدلی دولت آمریکا را اگر مجموعه‌ای از افراد و شخصیت‌هایی مانند دونالد ترامپ، مشاور عالی امنیت ملی، وزارت خارجه، وزارت خزانه‌داری و نهاد‌هایی از این دست بدانیم، همگی نسبت به تصمیم اخیر ایران واکنش منفی هماهنگی داشته اند.
نماینده روسیه در سازمان‌های بین‌المللی مستقر در وین که نمایندگی آن کشور در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را برعهده دارد، گفته است: «در مورد ایران، چیزی متفاوت را مشاهده می‌کنیم؛ تشدید تحریم‌ها در برابر کاهش محدودیت‌ها در زمینه فعالیت اتمی. از مسابقه کنونی کسی منتفع نمی‌شود. زمان آن رسیده که براساس نظرات فرانسه، به شرایط عادی بازگردیم.»
همچنین سخنگوی کمیسیون اروپا در بروکسل از مقامات ایران خواست که از کاهش تعهدات برجامی خودداری کنند و با «عقبگرد» به تعهدات پیشین خود بازگردند.
به گزاش تارنمای نامه نیوز تحلیلگران و رسانه‌های جهان ادامه سیاست‌های ضدایرانی کاخ سفید در چارچوب رویکرد فشار حداکثری را دلیل بی نتیجه گذاشتن تلاش‌های دیپلماتیک «امانوئل مکرون» و دستور رئیس جمهوری کشورمان برای آغاز گام سوم ایران در مسیر کاهش تعهدات برجامی می‌دانند...
گام سوم ایران مورد توجه بسیاری از رسانه‌های جهان قرار گرفت. مهمترین محوری که به شدت حساسیت غربی‌ها را برنگیخت بحث توسعه سانتریفیوژ‌ها بود. بسیاری از تحلیل‌ها اقدام کاخ سفید را عامل شکست خوردن تلاش‌های مکرون در جلوگیری از توسعه ظرفیت‌های هسته‌ای ایران دانسته اند.
ضرورت توجه دولت به وضعیت داخلی
رامین مهمانپرست، سخنگوی اسبق وزارت امورخارجه طی یادداشت در روزنامه آرمان ملی معتقد است: نباید چاره‌جویی برای مشکلات کشور را در بیرون از مرز‌ها جست‌وجو کنیم. اقتصاد و ساختار اداری کشور دچار مشکلات بزرگی است و این مشکلات می‌بایستی ریشه‌یابی شده و در داخل کشور حل و فصل گردد. ما نباید اجازه دهیم که نقاط ضعفی در ساختار اداری کشور به‌وجود آید تا مخالفان مردم کشورمان بتوانند از آن‌ها برای تحمیل فشار به مردم ایران سوءاستفاده کنند. آمریکایی‌ها با خروج از برجام نشان دادند که به هیچ تعهدی پایبند نیستند. شاید برجام آزمایشی برای آمریکایی‌ها و درس بزرگی برای ملت ایران باشد. ما باید ساختار اقتصادی کشور را به سرعت اصلاح کنیم. روندی که در ساختار اداری و اقتصادی کشور وجود دارد حتی در شرایط خوشبینانه اگر برجام نیز به خوبی اجرا و آمریکایی‌ها و اروپایی‌ها نیز به آن پایبند باشند باز برای کشورمان مشکلات عدیده‌ای به‌وجود می‌آورد. وقت آن است تا از این فرصت برای اصلاح وضعیت اقتصادی کشور در داخل استفاده کنیم.
حسن بهشتی پور، تحلیلگر مسائل بین‌الملل نیز در همین روزنامه نوشت: باید تأکید کرد که جمهوری اسلامی ایران تنها با کاهش تعهدات و افزایش قدرت هسته‌ای نمی‌تواند اروپا و آمریکا را مجبور کند تا منافع اقتصادی ایران را تأمین کنند؛ چرا که تا وقتی طرف مقابل ببیند تحریم اثرگذار است و به افزایش نارضایتی در داخل می‌انجامد از این حربه علیه مردم و حاکمیت استفاده خواهد کرد. باید تلاش کنیم در عرصه مدیریت کشور کار را طوری پیش ببریم که آسیب تحریم‌ها به حداقل برسد. برای رسیدن به این مهم نیز تنها افزایش قدرت هسته‌ای کفایت نمی‌کند؛ هرچند که این امر لازم است و باید به آن توجه شود، اما در کنار آن نیاز است تا تمهیداتی برای بهبود وضع معیشت مردم و افزایش قدرت اقتصادی نیز در نظر گرفته شود.
مخالفان داخلی
امروز در روزنامه ایران یادداشتی به قلم علی ربیعی، سخنگوی دولت به چشم می‌خورد که در بخشی از آن می‌خوانیم: استراتژی دولت در کاهش تعهدات برجامی این است: «مقاومت سازنده و تعامل گسترده» و به تعبیری دیپلماسی مقاومت و مقاومت دیپلماتیک... نگرانی این است که اهداف امریکا و تحریم‌ها تحت عناوین وسوسه‌آمیز و با ظاهری انقلابی توجیه شوند و برخی از جریان‌ها سعی کنند به طور غلط انزواطلبی را فرصت بدانند. به نظر آن‌ها می‌توان راه تعامل با جهان را بست؛ گرچه با بسته شدن راه تعامل با جهان زندگی با وجود مشقات در جریان خواهد بود، اما آنچه خواست مردم در کنار مقاومت و غلبه کردن بر آثار تحریم است عقب راندن اصل تحریم و خروج از انزوای ایران است که در مقابل آن انزوای ترامپ قرار دارد... عده‌ای نباید در داخل کشور تفکری را دنبال کنند که وضعیت فعلی تحریم‌ها را به شکل یک وضعیت آرمانی درآورده و از شرایط استثنایی کنونی یک قاعده دائمی بسازند.
به نوشته روزنامه همدلی در داخل ایران و در حمایت از اقدام برجامی ایران، اتفاق نظر وجود دارد. جناح‌های عمده سیاسی معتقدند که به این موضوع باید فراجناحی نگاه کرد. ذوالنوری، رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس با اظهار اینکه پیشنهادات مطرح شده از سوی اروپا نتوانسته خواسته‌های ایران را تامین کند، در تایید گام سوم برجامی ایران گفته است: «تهران تاکید دارد که اروپایی‌ها باید به تعهدات خود درباره برجام هر چه زودتر عمل کنند.»
همچنین الهیار ملکشاهی، رئیس کمیسیون قضایی مجلس این‌گونه هشدار داده که احتمالا گام چهارم ایران پایان برجام باشد. هر چند عراقچی تاکید دارد؛ مواضع تهران مبتنی بر حفظ برجام است، به شرط آنکه اتحادیه اروپا و سه کشور اروپایی طرف مذاکره با ایران، به تعهدات خود در چارچوب توافق هسته‌ای عمل کنند.
تارنمای بهارنیوز در یادداشتی با لحنی انتقادی می‌نویسد: با اجرایی شدن گام سوم کاهش تعهدات برجامی ایران، عملا آب پاکی را روی دست تمام کسانی ریخت که در چند روز اخیر با نگاهی خوشبینانه به برخی اظهارات روحانی، در انتظار مذاکره مستقیم ایران و آمریکا و ملاقات رؤسای‌جمهور دو کشور بودند.
به نوشته این تارنما برخی مدعی بودند که میان سیاست خارجی مد نظر تیم روحانی و ظریف با آنچه در حال اجرا است تفاوت‌هایی جدی وجود دارد و در نتیجه می‌توان به تحرکات دستگاه دیپلماسی امیدوار بود؛ اکنون، اما با اندک دقتی در اظهارات رییس‌جمهور و وزیر امور خارجه می‌توان دریافت که اگر مقامات دولت خود مبدع و حامی طرح‌هایی همچون کاهش تعهدات برجامی نباشند هم حداقل مخالفتی جدی با این رویکرد نداشته و ندارند. پرسشی که می‌توان در این باره مطرح کرد آن است که آیا نتایج این تصمیم‌گیری‌ها را هم خواهند پذیرفت؟!
اما غلامرضا حیدری، عضو فراکسیون امید مجلس در گفتگو با ایلنا، در پاسخ به این که آیا پیش رفتن در گام‌های بعد، منجر به خروج کلی ایران از برجام می‌شود، گفت: من چنین چشم اندازی را نمی‌بینم و خدا کند کار به آنجا نرسد.
رسانه‌های اصولگرا
تقریبا تمامی تحلیل‌ها و موضعگیری‌های رسانه‌های اصولگرا در خصوص گام سوم ایران برای کاهش تعهدات برجامی را می‌توان حول محوری خلاصه کرد که تناقض نهفته در این مواضع را نشان می‌دهد.
مواضع ضد و نقیض درباره گام سوم برجامی
کیهان از یک سو می‌نویسد: در شرایطی که بدعهدی و احراز مجدد ناتوانی اروپایی‌ها در عمل به تعهدات برجامی ایجاب می‌کرد، دولتمردان ما گام سوم کاهش تعهدات از سوی ایران را محکمتر بردارند، محتوی گام جدید مبنی بر رفع موانع برجامی تحقیق و توسعه در فعالیت برجامی اعلام شد.
این روزنامه در ادامه اذعان می‌کند:، اما همین اقدام هم زنجیر برجام را از پای تحقیق و توسعه هسته‌ای باز کرد.
فریدون عباسی‌دوانی رئیس سابق سازمان انرژی اتمی در این زمینه به روزنامه رسالت گفت: از دولتی‌ها باید سؤال کرد، دوگام قبلی تا چه اندازه محکم بود که حال گام سوم قرار است محکمتر از آن‌ها باشد؟ طی دو گام قبلی، فرصت‌های ۶۰ روزهای به اروپایی‌ها داده شد، اما آن‌ها نتوانستند نظرشان را جلب کرد و آمریکا را به پای میز مذاکره بکشانند چراکه دو گام قبلی استحکام لازم را نداشته است بنابراین می‌توان گفت: گام‌های قبلی تنها نوعی فرصت سوزی بود.
وی با تأکید بر اینکه دو گام قبلی دارای هیچ ارزشی نبود، افزود: برخی اوقات تغییر یک مسئول بهتر از بالا بردن غنی سازی است چراکه افزایش غنی سازی از ۵/۳ به ۵/۴ هیچ فایده‌ای ندارد، اما اگر مسئولی جابه‌جا شود شاید بتوان اقدام بهتری انجام داد. مسئولی که نظرش با آمریکایی‌ها همسو باشد نمی‌تواند تحولی در حوزه هسته‌ای ایجاد کند. آیا این فرد به دنبال برداشتن گامی محکمتر است؟
این در حالی است که رامین مهمانپرست، سخنگوی اسبق وزارت امور خارجه در گفتگو با همین روزنامه تاکید می‌کند: طبیعی‌ترین اقدامی که ایران می‌تواند انجام دهد برداشتن تدریجی گام‌ها است که در نهایت این موضوع به معنای آن است که چیزی به نام برجام وجود نخواهد داشت.
"تحریم بیشتر با میانجیگری فرانسه! " تیتر یک روزنامه جوان است که در ذیل آن نوشت: ظاهراً دور اخیر دیپلماسی ایران که از مسیر میانجیگری دولت فرانسه انجام شد، فقط به یک چیز منجر شده است؛ «تحریک شهوت تحریمی امریکا علیه ایران».
جوان در گزارشی با عنوان "گام لطیف! " مدعی شد: رئیس‌جمهور ضمن اعلام ماهیت این گام خود مقر است که «ظاهرِ این گام خیلی تکان‌دهنده نیست»، اما احتمالاً صرفاً برای اینکه متهم به ظاهرگرایی نشود تأکید کرده که «باطن آن فوق‌العاده مهم است». احتمالاً رئیس‌جمهور و حلقه اطراف حوصله مداقه در تاریخ بلند را ندارند، ولی نگاه به همین تجربیات اخیر نیز نشان می‌دهد که ترس و تکانی که به ماکرون، ترامپ و اذنابش باید وارد شود تا در برابر مقاومت کوتاه بیایند، با تهدید پهپاد دائماً معلق مذاکرات از طریق گام‌های بلندتر به وجود می‌آید نه با دو قطبی‌سازی از ظاهر و باطن که علامت ضعف ارسال می‌کند.
اما همین روزنامه در یادداشتی می‌نویسد: اقدام ایران در آغاز گام سوم رفع محدودیت‌های هسته‌ای و آنچه در روزهای اخیر در عرصه تعاملات بین‌المللی و مذاکرات اروپایی‌ها با ایران گذشت را در یک جمله می‌توان شکست تلاش نیابتی اروپا برای تحمیل برجام۲ به ایران دانست؛ مذاکراتی که در عین حال ضعف و ناکارآمدی اروپایی‌ها را در تعاملات منطقه‌ای و بین‌المللی نشان داد.
به اعتقاد نگارنده گام‌های ایران اگر چه می‌توانست محکمتر از این برداشته شود، اما در همین حد نیز اراده ایران را در بر هم زدن تصور دشمنان که ایران به هر قیمتی حاضر به عبور از برجام نیست اثبات و عزم ایران را در پیشبرد اهدافش نشان داد.
در بخش دیگری از این یادداشت تاکید شد: اعلام آغاز گام سوم توسط رئیس‌جمهور بعد از نشست سران نظام در عین اینکه بیانگر آن است که مسیر طی شده پشتوانه همه قوای نظام را دارد، نماد ایستادگی، مقاومت و پویایی نظام و آمادگی در برابر فشار‌های احتمالی آینده است.
فواد ایزدی، کارشناس مسائل بین‌الملل در گفتگو با جوان معتقد است: هر چند الان روند خروج گام به گام ایران از برجام شروع شده و هر چند اقدام جدی در این زمینه صورت نگرفته، اما سر و صدای زیادی به پا کرده و غربی‌ها هم این مسئله را متوجه شده‌اند... با توجه به اقدامات کارشکنانه امریکایی‌ها و وقت‌کشی اروپا، ایران باید گام بعدی را با سرعت بیشتری بردارد چراکه غربی‌ها تا به الان به دلیل حرکت لاک‌پشتی ایران، اقدامات ما را خیلی جدی نمی‌گرفتند، ولی الان که اروپایی‌ها از اقدامات ایران احساس خطر کرده‌اند به تکاپو افتاده و به دنبال راهکار‌های جدید هستند. ایران در حال حاضر حرکت برای خروج از برجام را آغاز کرده، اما اینکه آیا با اروپا به توافق رسیده و آن‌ها چه تصمیمی خواهند گرفت بستگی به اقدامات ما دارد. همان‌طور که گفتم حرکت لاک‌پشتی ما فایده ندارد، بلکه باید اقدامات را بسیار جدی و عملیاتی‌تر برداشت، چراکه اگر آن‌ها احساس کنند که اقدامات ما جدی است، آن زمان امکان دارد که کار‌های جدی‌تری انجام دهند. (این گفتگو در تارنمای جهان نیوز بازنشر شده است)
تارنمای رجانیوز و مشرق نیوز امروز یادداشت تلگرامی محمد ایمانی را منتشر کرده اند که در بخشی از آن ادعا شده است: هدف کاهش تعهدات برجامی که از اردیبهشت امسال با ۱۲ ماه تاخیر آغاز شد، گویا نزد آقای روحانی گم شده است. هدف، به هم زدن ناموازنه موجود در اجرای برجام و دادن شوک به طرف مقابل برای انجام تعهدات بوده و نه صرف واکنش برای خالی نبودن عریضه و توجیه افکار عمومی... حداقلی‌ترین کار که نباید از آن تنازل می‌کردیم، کاهش موثر و بازدارنده تعهدات در سه گام شش ماهه بود. این گام‌ها به ویژه گام سوم باید به حریف شوک بدهد؛ چیزی مثل آغاز غنی سازی ۲۰ درصد در فردو و استفاده از سانتریفیوژ‌های پیشرفته... متاسفانه طرف مقابل به این اِدراک رسیده که تیم روحانی- ظریف، هیچ خط قرمزی ولو در قبال نقض برجام ندارند و به هر قیمت پای مذاکره می‌مانند؛ بنابراین بیشتر زور می‌گوید. این برداشت باید در ذهن دشمن به هم بخورد.
در مقابل روزنامه سیاست روز که در تیتر یک خود به این موضوع پرداخته معتقد است: با برداشتن گام سوم، ایران به طور قابل ملاحظه‌ای از مرز تعهدات برجامی عبور کرده است. به عبارتی ایران با سه گام، سه سقف برجامی را دیگر به رسمیت نمی‌شناسد. سقف اول مربوط به ذخایر است که ذخایر اورانیوم غنی شده و آب سنگین را شامل می‌شود. ایران با برداشتن گام اول، این سقف را رد کرد. سقف دوم مربوط به درصد غنی‌سازی است که در گام دوم رد شد.
این روزنامه همچنین در سرمقاله خود متذکر می‌شود: ماجرای اتحادیه اروپا شباهت زیادی به داستان «خاله خرسه» دارد که به ظاهر خود را دوست ایران نشان می‌دهد، اما سنگی در دست دارد و آن را بالا برده تا با کوچکترین غفلت ایران بر سر کشورمان بکوبد، که خوشبختانه به نظر می‌رسد دولتمردان، اعضای مذاکره کننده و وزارت خارجه این فرصت را از آن‌ها گرفتند.
همچنین محمد ابراهیم رضایی، رئیس کمیته هسته‌ای کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی در گفتگو با خبرگزاری تسنیم یادآور شد: جمهوری اسلامی با حسن نیت به کشور‌های اروپایی مهلت داد تا تعهدات برجامی و موارد دیگری خارج از توافقنامه برجام را عملیاتی کنند، اما آن‌ها همواره از این موضوع سر باز زدند که به همین دلیل مسئولان کشور تصمیم گرفتند که گام‌های کاهش تعهدات برجامی را اجرایی کنند.
وی با تأکید بر اینکه سیاست کاهش تعهدات برجامی ایران بسیار اثربخش بوده است و با ادامه این روند، قطعاً طرف مقابل به انجام تعهداتش در برجام مجاب می‌شود، تصریح کرد: مسئولان آمریکایی در مقابل منطق قوی ایران مبنی بر پیگیری حقوق ملت‌مان در برجام مستأصل شده‌اند.
به گفته این نماینده مجلس ایران در شرایطی که طرف مقابل هیچ اقدامی برای حفظ برجام انجام نمی‌دهد، با اقتدار گام سوم کاهش تعهدات برجامی را در راستای منافع ملی کشور برمی‌دارد.
روزنامه صبح نو نیز در این باره در سرمقاله خود می‌نویسد: ایران مسیر خود براساس «مقاومت فعال» را در پیش گرفته و به نتیجه رسیدن یا نرسیدن اقدامات اروپا خللی به این سیاست وارد نخواهد کرد.
منبع:
خبرگزاری ایرنا
ارسال نظر