رویش هتل‌های چند ستاره در پارک‌های تهران؛ تصمیم جدید زاکانی

ظاهرا بازگشت به رسم تاراج بوستانهای تهران در دوره شهرداری علیرضا زاکانی کلید خورده است چون آنطور که شهردار در جلسه شورای شهر درباره تصویب بودجه ۱۴۰۱ بلدیه توضیح داده، در پروژه هایی که با مشارکت بخش خصوصی قرار است آغاز شود، در ۸ بوستان تهران۷ هتلهای ۵ تا ۷ ستاره می سازد.

زاکانی در جلسه شورای شهر گفت: برای خردادماه می خواهیم یک هفته سرمایه گذاری برای تهران داشته باشیم، اگر در ۸ بوستان پیرامونی مجوز ساخت و ساز داده شده است مثل کوهسار، باید درصد ها را بارگذاری کنیم تا برای مثال ۵ هتل ۵ تا ۷ ستاره بسازیم.

شهردار تهران در اظهاراتی بی پرده عنوان کرده شورای شهر نباید دست شهرداری را در ساخت و ساز هتل در پارکهای تهران ببندد. زاکانی ادامه داد: طبق تبصره ۲ سند جامع سرمایه گذاری حد نصاب ها در بودجه را باید تعریف کنیم و با توجه به شرایط شهر تهران پروژه های بالای ۴ هزار میلیارد را شورا مصوب کند و پروژه‌های بین ۳ تا ۴ هزار میلیاردی را شورا و به ترتیب با مبالغ کمتر با مجوز سازمان مشارکت ها و .. باشد اما سقف مشارکت که هر ساله باید در بودجه دیده شود نسبت به گذشته ثابت و ارتقا یابد.

زاکانی گفت: بند ۱۳ دست پای ما را می بندد و باید به شهرداری اجازه داده شود که با تامین منابع مالی با جلب مشارکت های بخش خصوصی نسبت به اجرای پروژه‌ها، ازجمله ساخت هتل ها، احداث بخشی از خطوط اولویت دار مترو و با اولویت خطوط ۶ و ۷، مجوز دهید تا با دست باز پروژه های‌مان را آماده کنیم.

به نظر می رسد شورای شهر ششم تهران هم چندان بی رغبت نیست دست شهرداری را در تغییر کاربری بوستان‌ها باز بگذارد. با این حساب، باید کم کم شاهد بالارفتن سازه های بی قواره شیشه و فولاد در بوستانهای زیبای تهران باشیم.

کاهش سرانه فضای سبز تهران با هتل سازی

از اولین ایراداتی که به طرح هتل سازی در بوستانها گرفته می شود، می توان به کاهش سرانه فضای سبز تهران اشاره کرد. سرانه فضای سبز، مساحتی است که به ازای هر شهروند، در بوستانها و پارکها به عنوان فضای عمومی، کاربری سبز و جایی برای بازگشت به دامان طبیعت و استفاده از مواهب درختان و زیبایی گیاهان در نظر گرفته می شود.

آنطور که آمار اعلامی از مسولان شهرداری در سال گذشته نشان می دهد مجموع مساحت فضای سبز درون شهری و برون شهری تهران ۵۶ هزار و ۷۸۴ هکتار است که از این رقم سرانه فضای سبز درون شهری تهران ۱۶.۳۳ مترمربع و سرانه فضای سبز برون شهری تهران ۵۰/۲۴ مترمربع است.

سرانه فضای سبز تهران در حالی به عنوان یکی از سرانه های مطلوب در ایران ارزیابی می شود که در مقایسه با استانداردهای جهانی، وضعیت چندان خوبی ندارد. استاندار عنوان شده از سوی محیط زیست سازمان ملل متحد برای سرانه فضای سبز شهری بین ۲۰ تا ۲۵ مترمربع برای هر نفر در نظر گرفته شده است. یعنی اگر در وضعیت کنونی تهران و با احتساب بوستانهای بزرگی مانند جنگلی شیان، لویزان، نهج ابلاغه و چیتگر، باز هم سرانه فضای سبز شهری در تهران به ازای هر نفر در کمترین حالت، حدود ۱۰ متر مربع کاستی دارد و در حالت استاندارد، این کاستی به ۲۰ متر مربع می رسد و با احتساب دست کم ۱۰ میلیون نفر ساکن در شهر تهران، کمبود فضای سبز شهری در تهران بین ۱۰۰ تا ۲۰۰ میلیون متر مربع (۱۰ تا ۲۰ هزار هکتار) محاسبه می شود.

در این میان، ساخت هتلهایی که هر یک دست کم به ۵۰ هکتار تا ۱۰۰ هکتار عرصه نیاز دارند، آسیب بسیار زیادی به سرانه فضای سبز شهری تهران خواهد زد و هر چه بیشتر به کاستی سرانه فضای سبز تهران دامن می زند.

چون دوست دشمن است شکایت کجا بریم؟

قوانینی که حدود نیم قرن عمر دارند، عنوان کرده شهرداری مسول نگهداری و حفاظت از فضای سبز شهری است. ماده ۱۳ آیین نامه «اصلاح قانون حفظ و گسترش فضای سبز در شهرها مصوب سال ۱۳۵۹ شورای انقلاب» مصوب ۱۳۸۸/۵/۱۳ تاکید می کند وزارت مسکن وشهرسازی و شهرداری ها موظفند در جهت حفظ باغات مخصوصا در شهرهایی که سرانه فضای سبز آنها کمتر از استاندارد است در مطالعات طرح جامع شهرها حتی الامکان باغات را در کاربری فضای سبز پیش بینی نمایند.

تبصره های این ماده هم می گوید: شهرداری ها و شورای های اسلامی شهر شرایطی فراهم نمایند تا با خرید باغات محدوده شهر، بوستان های شهری در آنها احداث و در اختیار عموم قرار گیرد.

همچنین طبق این ماده شهرداری ها موظفند برای حفظ باغات بزرگ شهری حتی الامکان حمایت های لازم را از مالکان آنها به عمل آورند. این ماده تکلیف دیگری برای شهرداری ها تعیین کرده و گفته شهرداری ها موظفند در شهرهایی که سرانه فضای سبز آنها کمتر از استاندارد است، برنامه پنج ساله ادواری برای حفظ و گسترش فضاهای سبز شهر را تهیه و به تصویب شورای اسلامی شهر برسانند.

حدود ۵۰ سال پیش هم قانون دیگری به نام قانون حفظ و گسترش فضای سبز و جلوگیری از قطع بی رویه درخت به تصویب مجلس شورای ملی وقت رسید و در تبصره ۳ ماده ۴ آن عنوان شد باید پروانه های ساختمانی که باعث تغییر کاربری زمینها از باغی و کشاورزی به مسکونی یا خدماتی می شود، باید بر اساس طرح جامع یا هادی شهرها باشد. این حکم قانونی می گوید: در پروانه‌های ساختمانی که بر اساس طرح جامع و یا هادی شهرها از طرف شهرداریها صادر می‌شود تعداد درختی که در اثر ساختمان‌باید قطع شود تعیین و قید خواهد شد. در صورتی که پس از دریافت پروانه و قطع درخت ظرف مدت مندرج در پروانه بدون عذر موجه اقدام به‌ساختمان نشود مرتکب مشمول مجازات‌های مقرر در این قانون خواهد شد.

نکته اینجاست که در طرح تفصیلی شهر تهران که جایگزین طرح جامع و هادی شده است، کاربری بوستانهایی که به عنوان G (فضای سبز) مطرح شده اند، قابل تغییر نیست مگر با تصویب مرجعی که این طرح را از ابتداتصویب کرده است یعنی شورای عالی شهرسازی و معماری.

از آنجایی که در دوره دولت سیزدهم، وزارت راه و شهرسازی که نهادبالاسری شورای عالی شهرسازی و معماری است، سیاست ساخت یک میلیون خانه در سال را اعلام کرده است، به نظر می رسد اگر هم شهرداری تهران بخواهد قانون را رعایت کرده و پیشنهاد تغییر در طرح تفصیلی شهر تهران را به شورای عالی شهرسازی و معماری بدهد و منتظر تغییر کاربری بوستانهای تهران از فضای سبز به فضای خدماتی باشد، مشکل چندانی نخواهد داشت.

با این حساب، تنها اقدامی که می تواند مانع تغییر کاربری بوستانهای تهران به هتل شود، فشار افکار عمومی است.

پارک فروشی، رسم دیرینه شهرداری تهران

در خلال سالهای گذشته، تمایل برای کسب درآمد از سوی شهرداری تهران باعث شده بارها فضاهای سبز شهری به متقاضیانی واگذار شود که سودای برجسازی، هتلسازی و انبوه سازی در پارکها را داشته اند.

برخی گزارشهایی که در سالهای اخیر در رسانه ها منتشر شده نشان می دهد بوستانهای مناطق خوش آب و هوای تهران از جمله بوستان شقایق سعادت آباد، از سوی شهرداری تهران به متقاضیان واگذار شده است. بوستان شقایق ۵ سال پیش توسط شرکتی خصوصی که بیشتر سهامداران آن از یک خانواده هستند، تصرف شد و قرار شد در آن ساختمانی ۱۳ طبقه ساخته شود.

واگذاری فضاهای عمومی از سوی شهرداری تهران در قالب باغ فروشی ، تراکم فروشی، واگذاری ملک موقوفه برای فعالیتهای فرهنگی (ساختمان فرهنگسرای دکتر عظیمی به شرکت آهاب)، تپه خواری و بحثهایی که در زمان شورای پنجم در خصوص حسابرسی شرکت‌های وابسته به شهرداری تهران پیش آمده، گویای آن است رسم دیرینه شهرفروشی و پارک فروشی در تهران، پیشینه ای کهن دارد و تنها به دوره علیرضا زاکانی و شورای ششم محدود نمی شود.

با این وجود، در سالهای گذشته افکار عمومی نسبت به عملکرد شهرداری تهران در واگذاری پارکها به بخش خصوصی و تغییر کاربری فضاهای سبز حساس بود ولی آنطور که از رفتار اجتماعی شهروندان در ماههای اخیر برمی آید مردم انقدر گرفتاریهای ریز و درشت اقتصادی دارند که دیگر دل و دماغی برای اعتراض به عملکرد مدیران شهری برای آنها باقی نمانده است.

نمونه بارز بی اعتنایی افکار عمومی به عملکرد مدیران شهری را می توان در کاهش قابل توجه مشارکت در انتخابات شورای شهر دوره ششم به عینه دید.

بی اعتنایی شهروندان و دندان تیز سرمایه داری شهری

واقعیت این است که در سایه بی اعتنایی شهروندان به سرنوشت شهر و عملکرد مدیران شهری، سرمایه داری شهری بیش از گذشته دندان خود را برای دریدن تهران، تیز کرده است.

سرمایه دارانی که با سوداگری روی منافذ تنفس شهروندان و اندک طبیعت باقی مانده در تهران، در تلاشند تا برای کسب سود اقتصادی، همه فضاهای عمومی را به پول برسانند و روز به روز فربه تر شوند.

در این رابطه، دکترای جامعه شناسی سیاسی به خبرآنلاین می گوید: انباشت اولیه سرمایه مستلزم گرفتن زمین، محصور کردن آن، اخراج جمعیت ساکن برای ایجاد یک پرولتاریای بی زمین و سپس آزادسازی زمین به جبران اصلی انباشت سرمایه است.

مهدی قوامی پور ادامه داد: در این چهارچوب، در این چند دهه این مساله رایج بوده که شهرداری می آید ابتدا زمینهای شهری را چه از مالکان خصوصی از طریق خرید، تهاتر و... سلب مالکیت می کند. زمینها را محصور می کند و فضاهای عمومی و زمینهای شهری را به جریان انباشت سرمایه داری شهری به نفع این سرمایه داران بازمیگرداند. این کار با منافع شهروندان در تعارض است.

به گفته او مساله اصلی این است که اصولا شهرداری تهران طی چند دهه اخیر-چه در دوره اصلاحطلبان و چه اصولگرایان- رویکرد نئولیبرالیستی به اقتصاد شهری داشته است. مساله نگران کننده این است که اصولا اصولگرایان و به ویژه آقای زاکانی در دوره فعلی نشان دادند کمترین میزان تمکین به قانون را دارند.

قوامی پور معتقد است: آقای زاکانی برای مصوبات شورای شهر هم اهمیتی قائل نیست و تن به آنها نمی دهد. برای همین نگرانی مضاعف می شود که فرآیند خصوصی سازی و انباشت اولیه سرمایه و نئولیبرالیستی اقتصاد شهری با سرعت بیشتری ادامه می یابد که به ضرر شهروندان است.

این جامعه شناس ادامه داد: نکته قابل یادآوری این است که در تمام طول سالها همواره سیاست نئولیبرالیستی با این حربه و توجیه اعمال شده اند که به سود عموم شهروندان است و منافع عموم را در نظر دارد. درباره هتل کردن پارکها، شهردار می گوید درآمد آن را صرف توسعه خطوط مترو می کنیم. مطمئنم اگر شهرداری بخواهد انضباط مالی درست داشته باشد و اموال و دارایی های خود را به شکل بهینه اداره کند، برای تامین سرمایه مورد نیاز خود نیاز به واگذاری فضاهای عمومی به سرمایه داری شهری ندارد.

او با عنوان ایت که صرفا فریب افکار عمومی است که بگوییم می خواهیم پارکها را هتل کنیم و به بخش خصوصی واگذار کنیم و درآمدش را صرف توسعه مترو کنیم، معتقد است شهرداری تهران بدون توجه به نیاز مردم و صرفا با دید سودآوری و درآمدزایی می خواهد پروژه هایی را اجرا کند.