انرژی باد و چالش پرندگان مهاجر

زیست نیوز: انرژی باد یکی از گزینه‌های مطرح در حوزه انرژی‌های پاک و تجدیدپذیر محسوب می شود. از این رو، آهنگ سریع پیشرفت فناوری و گسترش استفاده از آن در جهان طی یک دهه گذشته جالب توجه بوده است. با توجه به موضوع گرمایش جهانی، مزارع بادی به عنوان یکی از ابزارهای مقابله با آن همواره در کانون توجه بوده، اما از زمان ظهور این مزارع، پرسش‌های مختلفی نیز درباره آنها مطرح شده‌اند.

در کنار بحث‌های مطرح شده درباره بهره‌وری، هزینه، قابل اطمینان بودن و تاثیرات زیست محیطی، پرسشی اساسی در این حوزه به این مساله باز می گردد که ما تا چه اندازه به تهدید تغییرات آب و هوایی باور داشته و تا چه اندازه آماده واکنش و پیشگیری از آن هستیم. بی شک، پاسخ احتمالی برای بسیاری از ما به نه خیلی یا نه خیلی زیاد خلاصه می شود.

از آنجایی که روند توسعه مزارع بادی ادامه خواهد داشت، محل ساخت آنها به سوی مناطق کم هزینه و با جمعیت انسانی کمتر حرکت خواهد کرد. متاسفانه در بسیاری از موارد این مناطق از تنوع زیستی غنی برخوردار بوده و منزلگاه گونه‌های در معرض خطر محسوب می شوند. این در شرایطی است که برای کاهش هزینه‌ها و مقرون به صرفه‌تر کردن انرژی‌های تجدیدپذیر، در برخی موارد ما گزینه‌هایی که به حفاظت نیاز داشته‌اند را نادیده گرفته‌ایم.

چندی پیش "انجمن سلطنتی حفاظت از پرندگان" (RSPB) نقشه‌ای را منتشر کرد که در آن نواحی به شدت حساس نسبت به مزارع بادی بر اساس سطوح تنوع زیستی و آسیب پذیری جمعیت پرندگان آنها مشخص شده بود. گاردین نیز نقشه‌ای از تمامی مزارع بادی چه آنهایی که عملیاتی بوده و چه آنهایی که برنامه ریزی ساختشان در بریتانیا انجام شده را منتشر کرد. نتایج بررسی این نقشه‌ها به طور آشکار تمرکز مزارع بادی در مناطقی را نشان می داد که تاثیر مخربی بر تنوع زیستی دارند.

البته در این میان، باد گزینه کلیدی دیگری است که در ساخت مزارع بادی نقش دارد. اما شرکت‌های فعال در زمینه انرژی‌های تجدیدپذیر تنها کسانی محسوب نمی شوند که به دنبال استفاده از این انرژی هستند. پرندگان مهاجر به ویژه گونه‌های بزرگتر و شکاری مسیرهای پروازی خود را تا حد زیادی مطابق با الگوهای باد انتخاب می کنند. آنها از جریان‌های قوی در ارتفاعات برای حرکت آسان‌تر در مسیر مهاجرت خود استفاده می کنند. اما هنگامی که پرندگان با مزارع بادی مواجه می شوند، نتیجه‌ای خونبار رقم می خورد.

این مساله‌ای است که در برخی از مزارع بادی جهان مانند نمونه‌های واقع در "ناواره" و "تاریفا" اسپانیا و یا "آلتامونت" کالیفرنیا توجه‌ای به آن نشده است. سالانه صدها گونه نادر و در معرض خطر مانند عقاب‌های طلایی و کرکس‌های گریفون به واسطه برخورد با توربین‌های بادی این مزارع کشته شده‌اند. به واسطه عمر طولانی و نرخ پایین تولید مثل این قبیل گونه‌ها، مرگ آنها به واسطه برخورد با توربین‌های بادی، اثر قابل توجهی را در بلند مدت بر جمعیت آنها خواهد داشت. حتی این مساله می تواند به انقراض گونه‌های بسیار آسیب پذیر که در مناطق اطراف مزارع بادی زندگی می کنند، منجر شود.

اشتباهات صورت گرفته در تعیین مکان مزارع بادی حاصل بی تجربگی بوده و سه نمونه‌ای که به آنها اشاره شد نیز در روزهای آغازین شکل گیری صنعت انرژی بادی ساخته شده‌اند. امروزه، ارزیابی‌های دقیق از اثرات زیست محیطی و تعیین مکان مناسب به ساخت مزارع بادی در مکان‌هایی با کمترین اثر جانبی چه برای پرندگان مهاجر و چه تنوع زیستی کمک می کنند. با این وجود، در اروپا برخی از مزارع بادی همچنان در مناطقی که می توانند آسیب‌های جدی در پی داشته باشند، ساخته می شوند.

چندین مزرعه بادی در شرق رومانی در مسیری مهاجرتی که سالانه صدها هزار پرنده از آن عبور می کنند، قرار دارند و از نگران کننده‌ترین موارد در این زمینه هستند. به گفته "تاماس پاپ"، مدیر گروه "میلووس"، سازمان پرنده شناسی و زیست محیطی در رومانی، زمانی که این منطقه برای ساخت مزارع بادی تعیین شد، حفاظت از طبیعت آخرین مورد پس از مواردی مانند هزینه، شرایط زمین، نزدیکی به شبکه سراسری برق و مخالفت‌های مردم محلی بود که مد نظر قرار گرفت.

اگرچه اثر مزارع بادی بر پرندگان و تنوع زیستی در مقایسه با آثار فاجعه بار افزایش دمای سیاره زمین تا حدود زیادی رنگ می بازد، اما همچنان نباید با این استدلال گونه‌های زیادی را قربانی شرایط بهتر در آینده کرد.