نابودی غم انگیز دریاچه ارومیه چگونه رقم خورد؟

به گزارش پارسینه، طی روزهای اخیر تصاویر دریاچه ارومیه و خشک شدن آن به موضوع روز جامعه تبدیل شده است و بحث های مختلفی را اعم از چاره جویی ها تا ریشه یابی ها در رسانه های مختلف پدید آورده است.

داستان غم‌انگیز کاهش سطح آب دریاچه ارومیه به دهه ۸۰ بر می گردد و بنابر گفته دکتر راضیه لک، دانشیار پژوهشکده علوم‌زمین سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور سال ۸۶ بود که تراز آب دریاچه ارومیه با روند کاهش غیرعادی مواجه شد.

درست طی همین سال ها بود که زنگ خطر برای بزرگترین دریاچه داخلی ایران و بزرگ‌ترین دریاچه آب شور خاورمیانه به صدا در آمد.

صاحب نظران دلایل بسیاری را برای خشک شدن بزرگترین دریاچه داخلی ایران ذکر می کنند نظیر احداث سدها و بهره برداری بی رویه از آب، حفر ۷۸۰۰۰ حلقه چاه، گسترش کشاورزی و محصولاتی که نسبت به گذشته به آب بیشتری احتیاج دارند، احداث جاده در دریاچه، تغییر الگوهای بارش و خشکسالی ها اشاره کرد.

گذرگاه و احداث پل در دریاچه ارومیه

در اواخر دولت نهم، یعنی در سال ۱۳۸۷ بزرگراهی از میان دریاچه ارومیه عبور کرده و دو استان آذربایجان شرقی و آذربایجان غربی را به هم متصل کرد. احداث این بزرگراه در تاریخ ۲۳ آبان ۱۳۸۷ خورشیدی با پایان‌یافتن ساخت پل میان‌گذر شهید کلانتری تکمیل شد و ۲۷ آبان با حضور رییس جمهور وقت افتتاح شد.

در همان زمان بسیاری از کارشناسان هشدار دادند که این امر مشکلات زیست محیطی بسیاری را برای دریاچه ارومیه ایجاد می کند اما ۱۹ اردیبهشت ۱۳۹۸ فرهاد سرخوش مدیر دفتر استانی ستاد احیای دریاچه ارومیه در آذربایجان غربی با تاکید بر این که پل تاثیری در روند خشک شدن دریاچه نداشته، مشکل اصلی را خاکریزهای دو سویه پل عنوان کرد. مدیر دفتر استانی ستاد احیای دریاچه ارومیه در آذربایجان غربی خاطر نشان کرد: سد خاکریز واقع در وسط دریاچه ارومیه هم سبب به وجود آمدن بحران خشکی در آن شده و از طرف دیگر سبب منحل شدن اکوسیستم دریاچه نیز شده است.

ماجرای بارور کردن ابرها برای احیای دریاچه ارومیه

در ادامه روند خشک شدن دریاچه ارومیه، سال ۱۳۸۹ صادق خلیلیان، وزیر جهاد کشاورزی با اشاره به تشکیل کارگروه ویژه حفاظت از دریاچه ارومیه در تهران، از باور ساختن ابرها برای نجات دریاچه سخن گفت. امری که با اما و اگرهایی همراه بود. چنانچه نادر قاضی پور، نماینده مردم ارومیه در مجلس در سال ۹۷ در این باره توضیح داد که «تاکنون بارندگی ها در ارومیه کاملا طبیعی بوده است ؛ چراکه هواپیماهایی که وظیفه بارور کردن ابرها را دارد در یزد مستقر هستند در مواقعی که هوای ابری در ارومیه بود به این دلیل که زمان زیادی برای تیک آف آن‌ها به طول می‌انجامید، هوای ابری آسمان ارومیه صاف می‌شد».

آغاز به کار ستاد احیای دریاچه ارومیه

با ادامه افزایش خشکی دریاچه ارومیه، در سال ۱۳۹۳ و دوره اول آقای روحانی، ستاد احیای دریاچه ارومیه آغاز به کار کرد تا طی یک برنامه ۱۰ ساله، وضعیت دریاچه ارومیه را بهبود ببخشند.

عیسی کلانتری که از سال ۱۳۹۳ تا ۱۴۰۰ رییس این ستاد بود دلیل محقق نشدن اهداف ستاد احیای دریاچه را عدم تامین حقابه محیط زیستی این دریاچه توسط وزارت نیروی وقت عنوان کرد.

عملیات انتقال آب ارس به دریاچه ارومیه و چالش های پیش رو

ابلاغ مصوبه تخصیص اعتبار برای نجات دریاچه ارومیه توسط دولت سیزدهم در شروع کار، نشانگر حساسیت دولت نسبت به مطالبات عمومی و مشکلات زیست محیطی است.

در ادامه چاره جویی ها برای احیای دریاچه ارومیه ، عملیات اجرایی طرح انتقال آب ارس به دشت شبستر و دریاچه ارومیه با دستور استاندار آذربایجان شرقی در سال ۱۴۰۱ آغاز شد؛ این طرح با هدف تامین نیاز آب شرب و بهداشتی تبریز ، تامین نیاز آبی منطقه آزاد تجاری صنعتی ارس و شهرک های صنعتی، تامین حقابه زیست محیطی دریاچه ارومیه به میزان ۱۰۰ میلیون متر مکعب در سال به واسطه هدایت پساب تصفیه خانه فاضلاب طرح انتقال آب ارس به دریاچه ارومیه و تعادل بخشی آبخوان ها و منابع آب زیر زمینی اطراف دریاچه ارومیه اجرا می شود.

این امر واکنش هایی را در پی داشت ؛ اصلی ترین موارد مخالفت با این اقدام عبارتند از : ایجاد کم آبی در منطقه ارس، تبخیر آب در جریان رسیدن به دریاچه، هزینه بالای انتقال آب ارس به دریاچه، نابودی زیستگاه بکر ارسباران و خشک شدن دشت مغان.

علاوه براین انتقال آب مازاد مناطقی چون سد کانی سیب به دریاچه ارومیه از جمله پروژه‌های سخت افزاری احیای دریاچه ارومیه است که در دولت سیزدهم در حال پیگیری است.

با این همه و علی رغم وعده های مختلفی که در دولت های مختلف داده شد و اعتبارات میلیاردی که برای بهبود آن، تخصیص داده شد اما وضعیت دریاچه ارومیه رو به وخامت گذاشته است و حتی صحبت از خشک شدن کامل آن می شود.‌

تبعات نابودی دریاچه ارومیه برای کشور

خشک شدن کامل بزرگترین دریاچه داخلی ایران، امری نیست که بتوان به سادگی از آن گذشت؛ از تبعات و آثار فاجعه بار زیست محیطی نظیر نابودی تالاب های با ارزش بین المللی اطراف دریاچه و از بین رفتن تنوع زیستی بسیار بالای آن ( ۱۱ گونه در معرض تهدید جهانی در این منطقه زندگی می کنند)، افزایش نمک و مواد شیمیایی معلق در هوا، کاهش دوره زراعت، بیماری های تنفسی، کم ابی، از بین رفتن کشاورزی، گسترش پدیده مهاجرت که علاوه بر آثار اجتماعی، دارای آثار اقتصادی و سیاسی نیز هست تا از میان رفتن فرصت های گردشگری، کاهش و نابودی مشاغل مختلف اعم از کشاورزی و ... که اثرات غیر قابل انکاری بر اقتصاد دارد، همگی گویای بحران های عظیمی است.

حال باید دید در اندک زمان باقی مانده برای احیای دریاچه ارومیه، برنامه مسئولان امر می تواند به حیات دوباره این دریاچه کمک کند؟