تهران از مراکز اصلی شهرنشینی در جهان

استان تهران با وجود شهر تهران به عنوان پایتخت ایران ، یکی از مراکز اصلی شهر نشینی در ایران و جهان محسوب می شود .

تهران در قدیم روستای بزرگی بوده که مابین شهربزرگ و معروف آن زمان، شهر ری و کوهپایه های البرز قرار داشته است.

شاه طهماسب صفوی به سال 961 هجری قمری پیرامون تهران، باروئی با 114 برج بنا کرد وی همچنین به آبادانی تهران و بنا کردن باغ ها و عمارات حکومتی متعدد در این شهر همت گماشت و این روند تا پایان سلسله صفویه ادامه داشت.

تهران در دوران زندیه نیز هر چند پایتخت نبود اما اهمیت داشت تا اینکه سرانجام کریم خان زند به مدت 4 سال تهران را مرکز حکومت خود قرار داد و محوطه ارگ و بناهای جدیدی احداث کرد. به طوری که در پایان حکومت زندیان، تهران سیمای شهری یافت.

پس از پایان دوران حکومت لطفعلی خان زند گروهی به سرپرستی میرزا عیسی خان، وزیر دارالخلافه، مامور به ترسیم محدوده و نقشه ای برای تهران شدند به طوری که دروازه های 4 گانه صفویه به 12 دوازه دروازه افزایش یافت و سرانجام آغا محمد خان قاجار در نوروز 1164 شمسی تهران را به عنوان پایتخت برگزید.

اکتشافات و باستان شناسی در این آبادی های تهران نشانگر این است که منطقه دوره ی درخشانی از استقار اقوام کهن و خلاقیت های فرهنگی را پشت سر گذاشته است .

لاز م به ذکر است از 890 اثر تاریخ در سطح این استان که در فهرست آثار ملی ثبت شده است 276 اثر متعلق به شهرستان تهران است .که این تعداد در کنار صد ها اثر طبیعی و تاریخی دیگر نشانگر اهمیت این استان از نظر گردشگری می باشد.

مجموعه ای نفیس از 276 اثر و مکان تاریخ در کنار ساختمان ها و سازه های مدرن شهر و تفرج گاه های شهری در آن به گونه ای قرار گرفته که دیدن همه آنها شاید برای ساکنان خود تهران هم در طور مدت سکونتشان در این شهر امکانپذیر نباشد ولی کافیست یک بار فقط برای دیدن یکی از اثار و اماکن تاریخی برویم تا حسرت بخوریم که چرا در تمام این سالها گذری به این گنجینه های بینظیر تاریخ و فرهنگ ایران نداشته ایم.

عمارت سر در باغ ملی

دروازه ای باشکوه که به سر در باغ ملی معروف است در مدخل میدان مشق سابق ، محل رژه نظامی قشون عهد قاجار ساخته شد.

این بنا دارای معماری منحصر به فرد و تلفیقی از معماری دوران های مختلف ایران و سبک ها اروپایی است . نمای سردر باغ ملی دارای سه دروازه ، هشت ستون اجری گرد ، قالب های کاشی کاری شده ، پنجره های هلالی، سقف شیروانی است. اگر به بازدید از سر در باغ ملی به خیابان امام خمینی رفتید موزه سکه ، موزه پست و موزه ملک را هم در مسیرخواهید دید .

این اثر در سال ۱۳۷۶ با شماره ٔ ثبت ۱۹۶۸ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

بقعه سر قبر آقا

بقعه سر قبر آقا در داخل بافت قدیمى تهران در ضلع جنوبى چهار راه مولوى انتهاى خیابان شهید مصطفى خمینى (سیروس سابق) در میان باغى تقریبا بزرگ و قدیمى قرار دارد در زمان محمد شاه قاجار خارج از حصار طهماسبی بود که گورستان محلی نیز در آنجا قرار داشت .

محوطه بقعه سرقبر آقا مدفن میراز ابوالقاسم امام جمعه تهران در عهد محمدشاه و اوایل ناصرالدین شاه و آرامگاه خانوادگی خاندان اوست. در یکی از ایوان‌های این آرامگاه نیز شخصیت هایی چون ناظم الاطبا و سید مهدی امامی‌، از چهره‌های سیاسی دوران پهلوی دوم‌، مدفون هستند.

بناى بقعه از لحاظ آینه‌کارى، گچبرى، گچکارى و رنگ‌آمیزى زمینه و طرح‌ها سنگ حجارى شده در نقاط مختلف کاشیکارى در انواع گوناگون بهره‌گیرى از چوب در نقاط مختلف بقعه و دیگر تزیینات در شمار بناهاى مهم تهران قرار دارد .

این اثر در سال 1351 با شماره ٔ ثبت 927 به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

مسجد و مدرسه شهید مطهری (سپهسالار)

مسجد و مدرسه سپهسالار از با بنای ارزنده متعلق به دوران قاجار است که در ضلع جنوب شرقی میدان بهارستان واقع شده است .

در سال ۱۲۹۶ قمری میرزا حسین خان سپهسالار دستور ساخت مسجد را داد ولی عمر سپهسالار چندان نپایید که مسجد ساخته شده را ببیند.

مجموعه ٔ این بنای باشکوه (مدرسه و مسجد) مشتمل است بر جلوخان، سردر، دهلیز، حجره‌های دوطبقه، چهار ایوان، گنبد عظیم و شبستان (چهلستون)، هشت گلدسته، مناره ٔ کاشیکاری و مخزن کتابخانه. شاهکاری از معماری و کاشیکاری مشهور به هفت‌کاسه (طاق معلق) در آن به یادگار مانده‌است، و از لحاظ کاشی‌های مصور خشتی رنگارنگ و نیز حجاری ستون‌های یکپارچه و سنگ‌های ازاره به این بنا برجستگی خاصی داده‌است.

بازدید این مسجد علاقمندان به معماری را ساعت ها در شگفتی و اندیشه فروخواهد برد.

این اثر در سال 1315 با شماره ٔ ثبت 260 به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

عمارت مسعودیه

اگر به خیابان اکباتان در حوالی میدان بهارستان گذرتان افتاد، حتما به این بنای تاریخی که در باغی واقع شده سری بزنید، عمارت مسعودیه همزمان با کاخ گلستان احداث شده است.

عمارت دیوان خانه‌، عمارت سفره خانه ، حوض خانه و تالار سلام، عمارت سید جوادی‌، عمارت مشیرالدوله‌، عمارت سر در است . در حال حاضر از بنای باغ و عمارت اصلی آن فقط نیمه غربی مجموعه در زمینی حدود دو هکتار باقی مانده است.

این اثر در سال ۱۳۷۷ با شماره ٔ ثبت ۲۱۹۰ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است

عمارت کوشک

برای دیدن این خانه ماندلا (کوشک) به خیابان کوشک حد فاصل فردوسی و لاله زار بروید نمای عمارت ترکیبی استادانه از آجر سنگ ، گچبری و کاشیکاری است.

این اثر در سال 1385 با شماره ٔ ثبت 1834 به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

خانه مشیر الدوله پیرنیا

این خانه نیز در زمره خانه های ارزشمند و تاریخی قرار دارد برای دیدن خانه پیرنیا باید به محله لاله زار حد فاصل جمهوری و منوجهری بروید . گچبری ها و فرنگی کاری های این بنا اکه این اثر کاشیکاری منقوش به شخصیت های اساطیری همراه شده دیدنی است .

در سال 1376 با شماره ٔ ثبت 1899 به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

خانه مستوفی الممالک

خانه مستوفی الممالک در چهار راه گلوبندک، گذر مستوفی واقع شده و با سبک و سیاق خاص معماری آن دوره‌، که ویژگی آن استفاده از عناصر و بن‌مایه‌های اروپایی است‌.

این اثر در سال ۱۳۵۶ با شماره ٔ ثبت ۱۵۰۵ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

مدرسه دارالفنون

دارالفنون نام مدرسه‌ای است که به ابتکار امیرکبیر در زمان ناصرالدین‌شاه برای آموزش علوم و فنون جدید در تهران تأسیس شد. این مدرسه در خیابان ناصر خسرو قرار گرفته است. چهار طرف حیاط مدرسه را اتاق هایی احاطه کرده و در برابر آن ها ایوانی گسترده است . نخستین در ورودی مدرسه به سوی خیابان ارگ بوده و در کنونی که در خیابان ناصر خسرو است بعدها ساخته شد .

این اثر در سال 1367 با شماره ٔ ثبت 1748 به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

مدرسه البرز

دبیرستان البرز (پیشتر: کالج البرز)، یکی از دبیرستان‌های معتبر و قدیمی شهر تهران است و به خاطر نمای رشته کوه البرز در پس، دبیرستان البرز نام گرفته‌است. این دبیرستان در نزدیکی چهارراه کالج در تقاطع خیابان حافظ و خیابان انقلاب قرار دارد. این بنا دارای ستون ها یاجری نما و کاشی کاری های یی در بالای قوس پنجره ها است .

این اثر در سال 1377 با شماره ٔ ثبت 2000 به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

موزه ایران باستان

موزه ایران باستان، اولین موزه ٔ ایران، در ابتدای خیابان ۳۰ تیر، در خیابان امام خمینی تهران واقع است. ساخت این موزه در سال ۱۳۱۳ ه. ش توسط معمار فرانسوی، آندره گدار، شروع شد.

ساختمان موزه ایران باستان به سبک معمـاری ایرانی با سردر ورودی مشابه ایوان بلند طاق کسری مطلق به دوره ساسانی ساخته شد .

این موزه پلی میان گذشته ، حال و حتی آینده. است، این موزه از مهمترین و معتبرتربن موزه های ایران و جهان محسوب می شود.

از میدان توپخانه که به سمت غرب در امتداد خیابان امام خمینی حرکت کنید بعد از اینکه سر در زیبای باغ ملی را پشت سر گذاشتید به خیابان سی تیر می رسید در ابتدای این خیابان معماری زیبای موزه ایران باستان قابل مشاهده است.

خانه و موزه مقدم

برای دیدن این موزه به خیابان امام خمینی (سپه)بعد از خیابان شیخ هادی بروید. موزه و خانه ٔ مقدم در آغاز، عمارتی بزرگ و مجلل و محل سکونت خاندان محمدتقی خان احتساب‌الملک از صاحب‌منصبان مشهور دربار قاجاریان و رئیس اداره ٔ احتسابیه ٔ تهران و وزیر مختار ایران در برن سوئیس، بوده که بعدها در اختیار محسن مقدم، استاد باستان‌شناسی دانشگاه تهران، قرار می‌گیرد.

محسن مقدم ، در کنار فعالیت‌های علمی، آثار و اشیاء فراوانی را با هدف حفظ میراث فرهنگی و تاریخی ایران گردآوری و بازپیرایی کرد و در این خانه به نمایش گذاشت

این خانه در سال ۱۳۵۱ از سوی محسن مقدم پسر احتساب‌الملک به دانشگاه تهران اهدا شد.

این اثر در سال ۱۳۷۹ با شماره ٔ ثبت ۲۹۲۹ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است

خانه صبا

سیماى ابوالحسن صبا، نه تنها به عنوان موسیقى‌دان، در مقان معلم، هنرشناس و پژوهش‌گر هنرهاى مردمى نیز در تاریخ فرهنگ ایران ثبت است. مجموعه ٔ ‌ ردیف‌ها و کتاب‌هاى آموزشى او همچنان ارزش و اهمیت خود را حفظ کرده‌اند.

در بخشى از خانه ٔ پدرى او، یادگارهایى شامل ویلن‌ها، سه تار، سنتور، نى، تار، ‌ کمانچه، ضرب و دف و نیز دست نوشته‌ها، عکس‌ها و اشیاى شخصى وى در معرض تماشاست.

برای رفتن به خانه صبا باید به خیابان جمهوری ، خیابان ظهیرالاسلام بروید.

این اثر در سال ۱۳82 با شماره ٔ ثبت 10870 به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است

موزه ابگینه و سفالینه های ایران

این مجموعه تا ۱۳۳۰ خانه و محل کار احمد قوام (قوام‌السلطنه) بود وموزه 5 تالار برای نمایش آثار هنری داردو برای دیدن موزه باید به خیابان سی تیر نرسیده به خیابان جمهوری بروید.

موزه هنر های ملی

موزه هنرهای ملی در تهران، میدان بهارستان رو به روی ایستگاه مترو واقع شده و در حقیقت حوضخانه کاخ نگارستان بوده است.این اثر در ۱۳۶۹ با شماره ٔ ثبت ۱۷۳۲ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

موزه تاریخ طبیعی

در این موزه انواع گونه های گیاهی و عناصر زیستی به نمایش در آمده اگر خواستید به دیدن این موزه بروید باید خیابان کریم خان زند را به سمت شرق بروید در ابتدای خیابان قائم مقام فراهانی موزه در انتظار شماست.

موزه دفینه

بنیاد مستضعفان و جانبازان در سال 68 به منظور حفاظت از آثار و اشیای تاریخی و هنری مصادره شده از اماکن مختلف، موزه‌ای به نام موزه دفینه تأسیس کرد. در این موزه آثاری همچون سفالینه‌های ایرانی از هزاره پنجم پیش از میلاد، مجموعه‌های چینی و بلور و تندیس‌های گوناگون به چشم می‌خورد.

خیابان ولی عصر را که به سمت شمال تا تقاطع میرداماد بروید، داخل میرداماد، چند قدم جلوتر، ابتدای پل، موزه دفینه قرار گرفته است.

موزه زمین شناسی

این موزه در سال 1345 برای ارایه نمونه هایی از سنگ ها، سنگواره ها، کانی ها و اشیاء دیگری که ضمن تحقیقات زمین شناسی به دست آمده اند، تشکیل شد.

موزه زمین شناسی از چهار بخش تشکیل شده است : بخش ابزار و وسایل قدیمی و معدن کاوی، بخش سنگ ها، کانی ها و سنگواره ها.

نشانی : خ فرودگاه، خیابان معراج

شهرک سینمایی غزالی

شهرک سینمایی غزالی نام محوطه بزرگی است در غرب تهران که در آن دکورهای خیابان‌ها و ساختمان‌های مربوط به فیلم‌ها و سریال‌های ایرانی ساخته و نگهداری می‌شود.

این شهرک شامل میدان توپخانه ،ساختمان عدلیه،خیابان لاله زار،سینما تابان،گراندهتل،عکاسخانه و همچنین محله های قدیم تهران مانند عودلاجان ، پامنار ... میباشد.

این شهرک در بزرگراه شهید لشگری ;جنب شرکت سایپا واقع گردیده است.

دبیرستان فیروز بهرام

دبیرستان فیروز بهرام (تاسیس ۱۳۱۱ خورشیدی) یکی از دبیرستان‌های قدیمی شهر تهران واقع در خیابان میرزا کوچک خان است این بنااز شمال به معبد زرتشتیان و شرق به دبیرستان دخترانه ارامنه و از جنوب به مراکز تجاری و از غرب به منازل مسکونی منتهی می شود.

کلیسای سرکیس مقدس

کلیسای سرکیس مقدس یا کلیسای سارکیس مقدس نام یک کلیسای ارامنه واقع در خیابان کریمخان زند، ابتدای خیابان نجات الهی تهران است

پلان بنا چه از داخل و چه از خارج دارای شکل بازیلیک است و همچنین دارای یک گنبد در بالای مرکز نمازخانه با نورگیرهای بزرگ و دو برج گنبدی برای ناقوسخانه کلیسا در قسمت غرب بنا و دو سمت ورودی اصلی کلیسا است

دژباستانی روستای گلخندان

این اثر ازشمند تاریخ در 5 کیلومتری جن وب شهر بومهن و چسبیده به بافت روستایی گلخندان جدید قرار دارد . بر اساس کاوش های باستان شناسی انجام شده ،‌قدمت این دژ از قرون اولیه اسلامی تا قرن دهم هجری قمری تعیین شده است . در حال حاضر بقایای از برج و باروهای پیرامونی این دژ که بر بلندای صخره ای جای گرفته اند نا خود آگاه توجه هر بیننده ای را به خود جلب می کنند.

این اثر در 1379 با شماره ٔ ثبت 2888 به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.