هفته‌های داغ پیش‌روی لبنان در خنکای نسیم مدیترانه‌ای

به گزارش «پارسینه»، سیدحسن نصرالله، دبیر کل حزب‌الله لبنان، در آخرین سخنرانی خود تاکید کرد اگر تحقیقات نشان دهند اسرائیل در انفجار بیروت دست داشته است، مجبور به واکنش خواهیم بود.

به اعتقاد کارشناسان دبیر کل حزب‌الله لبنان با این جمله خود تکلیف مقاومت را برای دوره پساانفجار حداقل در میان مدت مشخص کرد تا اعلام کند فعلا شرایط به همان شکل آرام آن با رژیم اسرائیل باقی مانده، اما در صورتی که تحولی در راستای تعرض تل‌آویو به لبنان به ثبت برسد پاسخ به آن حتمی خواهد بود.

این توازن وحشت صرفا مختص روابط حزب‌الله با رژیم اسرائیل نیست بلکه شاهد این معادله در میان جریان‌های متخاصم (اگر نگوییم متضاد) ساختار تشکیل‌دهنده طیف حاکم لبنان هم هستیم، به نحوی که همین تضاد‌ها باعث سرنگونی بسیار زودهنگام دولت حسان دیاب شد.

اما این تنها پارامتر‌های تاثیرگذار بر دوره پیش روی لبنان نیست، حضور تقریبا فوری امانوئل ماکرون در بیروت، سخنان او در رابطه با تغییرات بنیادین در نوع حکومت‌رانی در لبنان و دیدار او با مردم عادی بیروت چیزی بیشتر از نماد تحقق ابتکار هرج و مرج سازنده کاندولیزا رایس وزیر خارجه اسبق ایالات متحده را نشان می‌دهد، دکترینی که اتفاقا از همین بیروت و طی جنگ ۳۳ روزه در سال ۲۰۰۶ درد زایمان تولد آن را اعلام کرده بود.

به طور حتم نه تنها امانوئل ماکرون بلکه حتی دیوید هیل معاون امور خاور نزدیک وزارت خارجه آمریکا که به بیروت سفر کرد یا هر شخصیت دیگری که در این بحران کرونا و بی‌دولتی لبنان راهی بیروت می‌شوند نیز برنامه‌های مدونی را برای آینده این کشور توریستی در اختیار دارند.

با توجه به تاریخچه روابط بین حزبی احزاب لبنان و نیز نوع نگاه قدرت‌های منطقه‌ای و جهانی به این کشور به چند مورد می‌توان اشاره کرد.

• خوشبین‌ترین کارشناسان نیز پایان یافتن و برچیدن تحریم‌ها علیه دولت لبنان به ویژه اقدامات شبه تحریمی که منجر به سقوط ارزش پول ملی این کشور و رسیدن دولت به لبه پرتگاه ورشکستگی شده است را پیش‌بینی نمی‌کنند.

• تصویب اختصاص کمک‌های بین‌المللی به سازمان‌های مردم‌نهاد و امدادرسان و عدم تسلیم کمک‌ها به خزانه دولت نشان می‌دهد کشور‌هایی که خود را در قالب کنفرانس پاریس حامی لبنان اعلام می‌کنند عملا به دنبال اعمال نظر و خواست خویش هستند تا بازسازی لبنان، آن‌ها حساب خود را از دولت و سیاستمداران آن (حداقل سیاستمدارانی که با آن‌ها زاویه دارند) جدا کرده و در مقابل این کمک‌ها به دنبال تضعیف و خارج کردن آن‌ها از صحنه هستند.

• در کنار حضور بسیار قابل توجه غرب و پررنگ ترکیه کشور‌های شورای همکاری خلیج فارس به اختصاص مبالغ مالی بسنده کرده و خبری از آن‌ها حداقل در کوتاه مدت نیست.

این که مشکلات داخلی یا خرابکاری‌های گذشته علت این حذف خودخواسته است یا آن که این کشور‌ها ترجیح دادند از طریق ماشین رسانه‌ای خود به اهداف مورد نیاز برسند را روز‌های پیش‌رو مشخص خواهد کرد.

• شورای همکاری خلیج فارس به ویژه عربستان تلاش دارد تا سیاست ریموت کنترل را در پیش گرفته و از طریق توپخانه رسانه‌ای و عوامل خویش با کاتالیزور دلار‌هایی که گفته می‌شود این بار قرار است هدفمند خرج شوند، به دنبال تاثیرگذاری خویش بر روند حوادث لبنان است.

• قطر هم که چند سالی است حساب خود را از دیگر اعضای شورای همکاری جدا کرده، تلاش می‌کند با تکیه بر قدرت ترکیه، شانه به شانه هم، خواسته‌هایشان را در لبنان عملی کنند. از این رو سال‌های آینده از این دوقلوی تازه به هم چسبیده در صحنه سیاسی منطقه، در مسایل لبنان خبر‌های بیشتری خواهیم شنید.

• در این گیر و دار ابتکار عمل رئیس‌جمهور فرانسه برای اصلاحات ساختار حاکمیتی در لبنان در کنار فشار‌های دولت آمریکا برای ورود به تصمیمات سرنوشت‌ساز لبنانی‌ها دو پارامتر مهم تاثیرگذار خارجی بر این کشور است.

• در این حوادث جای خالی سوریه به عنوان بازیگر بلامنازع سال‌های نه چندان دور لبنان به شکل واضحی احساس می‌شود.

• به اعتقاد بسیاری از تحلیل‌گران هدف اصلی برنامه تضعیف اقتصادی لبنان، در واقع به زانو در آوردن و خارج کردن حزب‌الله از قدرت یا دست کم خلع سلاح این گروه مبارز لبنانی بود که همچنان با ضرب آهنگ‌های مختلف متناسب با شرایط ادامه خواهد یافت.

• در این که جایگاه حزب‌الله حداقل در میان مدت قدرتمند بوده و به اعتراف تحلیل‌گران و حتی سیاستمداران غربی امکان کنار زدن آن از صحنه سیاسی لبنان وجود ندارد شکی نیست، اما به هر شکل این امر منافاتی با تلاش‌هایی که از سال ۲۰۰۶ و حتی زودتر از آن برای خلع سلاح حزب‌الله آغاز شده نداشته و این تلاش‌ها در سایه رعب‌افکنی در رابطه با خطرات تکرار انفجار‌های مشابه در بیروت و بقیه نقاط لبنان شدت بیشتری خواهد گرفت.

• در رابطه با سیر تحقیقات انفجار هم باید گفت: چندان نباید به انتشار نتایج این تحقیقات حداقل در کوتاه مدت آینده امید داشت و اگر این امر طولانی‌تر از تحقیقات ترور رفیق حریری نخست‌وزیر اسبق لبنان نباشد به طور حتم کمتر از آن هم نخواهد بود.

• مخالفت شماری از وزرای سابق و فعلی برای حضور در جلسات تحقیق در این رابطه می‌تواند نه تنها بیانگر بن‌بست زودهنگام این تحقیقات و چالش‌های فراروی آن باشد بلکه هشداری نسبت به شکل‌گیری آتش بحرانی است که می‌تواند در حد جنگ داخلی در لبنان بزرگ شود.

• ورود یا عدم ورود طرف‌های خارجی و بین‌المللی به این تحقیقات با توجه به صف‌بندی‌های سنتی حاکم بر ساختار لبنان نیز می‌تواند بر پیچیدگی‌های این مسئله به ویژه در زمان اعلام نتایج آن بیافزاید.

• اگر شکست‌خوردگان فعلی صحنه سیاسی لبنان در دوره ترور رفیق حریری موفق به موج‌سواری بیش از دو دهه‌ای در صحنه سیاسی لبنان شدند، تصور نمی‌رود این بار ظرفیت صحنه سیاسی لبنان و البته رقبای آن‌ها در این صحنه اجازه چنین موج‌سواری را به آن‌ها بدهند.

• گرچه گفته می‌شود سعد حریری تمایل ضمنی خود را به بازگشت به قدرت اعلام کرده است، اما پیش‌بینی تحلیل‌گران نشان می‌دهد او نیز جزو بازندگانی است که باید حداقل طی سال‌های آینده برای اوقات فراغت بسیار زیاد خود چاره‌اندیشی کند.

• در این میان احتمالا بهاءالدین حریری برادر سعد حریری آلنترناتیو جریان طرفدار عربستان و غرب (۱۴ مارس) برای حضور مجدد در قله قدرت لبنان در مدت پیش‌رو باشد.

• با این حال پیش‌بینی می‌شود شخصیت‌های قدیمی همچون ولید جنبلاط در صورت احساس خطر نسبت به از دست رفتن جایگاه خود در صحنه سیاسی دست به اقدامات انتحاری بزنند که می‌تواند تبعاتی را برای خود و کل صحنه سیاسی لبنان در پی داشته باشد.

• این اقدامات یکی از چالش‌های تشکیل کابینه جدید در لبنان است که تصور نمی‌شود حداقل طی چند ماه آینده (تا زمان مشخص شدن مستاجر کاخ سفید) شکل بگیرد.

• به اعتقاد کارشناسان در حال حاضر دولت حسان دیاب بهترین گزینه برای مدیریت شرایط فعلی لبنان است که همه طرف‌ها از آن راضی به نظر می‌رسند.

از یک سو حسان دیاب به عنوان رئیس دولت پیشبرد امور دیگر مسئولیت تصمیم‌گیری در مورد آینده کشور و بازسازی‌های کلان آن را ندارد، از دیدگاه هوادارانش او همچنان نخست‌وزیر بوده و هیچ طرفی به شکل احساسی تصمیماتی را علیه آن‌ها نخواهد گرفت، کشور‌های غربی نیز تا زمان سامان دادن به مواضع خویش و آمادگی برای اجرای تعهداتشان در رابطه با بازسازی لبنان (بخوانید سر و سامان دادن به شرایط سیاسی کشور و یافتن شخصیت مناسب) می‌توانند نبود دولت را به عنوان عدم اجرای تعهدات خود اعلام کنند.

• به طور حتم در زمان ورود لبنان به تلاش‌های واقعی برای تشکیل کابینه نوع و شکل و المان‌های تشکیل‌دهنده این کابینه خود مدت زمان طولانی از جنگ و جدل‌های را در صحنه سیاسی لبنان با خود به همراه خواهد آورد.

• در حال حاضر لبنان در شرایط امدادرسانی قرار دارد و گرچه در میان ده‌ها هواپیمای امدادرسانی که در فرودگاه بیروت به زمین می‌نشیند، چند هواپیمای حامل سیاستمداران هم به چشم می‌خورند، اما ظاهرا از نگاه مراکز تصمیم‌گیری جهانی و منطقه‌ای نوبت سیاستمداران برای انجام اقداماتی به غیر از حضور نمایشی و ابراز همدردی به دوره بازسازی بیروت موکول شده است، زیرا ظاهرا در کنار بازسازی پایتخت لبنان ساختار سیاسی حاکم بر این شهر نیز دستخوش تغییرات می‌شود.

• گفته می‌شود نسخه تغییرات به شکل تهاجمی یا غیر تهاجمی برای لبنان پیچیده شده است، اما تنها دغدغه صاحبان این ایده میزان پذیرش آن توسط بدنه سیاسی کشور است، به خصوص که تضاد و تخاصم پشت لبخند‌های متقابل سیاستمداران لبنانی همچنان احساس می‌شود.