سال ۲۰۲۰ بر آسمان چه گذشت؟/ مروری بر رخداد‌های نجومی ۲۰۲۰

مسعود عتیقی، مدیر انجمن نجوم آماتوری ایران، درباره رخداد‌های نجومی سال ۲۰۲۰ اظهار کرد: با وجود شیوع ویروس کرونا در سال ۲۰۱۹ رخداد‌های نجومی در پهنه آسمان رخ داد و همین طور فعالیت‌های جانبی در عرصه فضایی به انجام رسید. کشفیات نجومی همراه با ظهور اجرام غیرمنتظره در آسمان نیز کامل کننده این سال میلادی بود.

او افزود: حتی برخی حوادث بر روی زمین، بی ارتباط با دنیای پر رمز و راز ستاره شناسی و انجام کشفیات در این زمینه نبود. هم نشینی ماه با سیارات تنها بخشی از رویداد‌های نجومی سال ۲۰۲۰ بود. سال ۲۰۲۰ یک سال کبیسه بود و بیشتر این سال همزمان با سال ۱۳۹۹ همراه بود.

عتیقی ادامه داد: دوشنبه ۱۹ اسفند ۹۸، سه شنبه ۱۹ فروردین ۹۹ و همچنین پنج شنبه ۱۷ اردیبهشت ۹۹ یکی از پدیده‌های جذاب قابل مشاهده در آسمان وجود اَبَرماه بود. وقوع چهار ماه گرفتگی در سال ۲۰۲۰ از نوع نیم سایه و یا خسوف غیر مرئی که برای چشم انسان چندان محسوس نیست در تاریخ‌های جمعه ۲۰ دی ۹۸، جمعه ۱۶ خرداد ۹۹، یکشنبه ۱۵ تیر ۹۹ و دوشنبه ۱۰ آذر ۹۹ نیز از سایر رخداد‌های نجومی این سال بود.

مدیر انجمن نجوم آماتوری ایران بیان کرد: روز جهانی ستاره شناسی ۲ می ۲۰۲۰ برابر با شنبه ۱۳ اردیبهشت ۹۹، روزی است که در نزدیک به نیم قرن گذشته در دنیا تلاش می‌شود تا عموم مردم بیشتر با زیبایی‌های آسمان آشنا شوند و انجمن نجوم آماتوری ایران برنامه‌های مختلفی را برای این هفته جهانی طی دو دهه اخیر انجام داده است.

شایعه برخورد سیارک به زمین

او تصریح کرد: برخی رخداد‌های آسمان هستند که با وجود زیبایی برای مشاهده، متاسفانه با انتشار اخبار جعلی و بعضا اشتباه درباره آن‌ها در فضای مجازی و در سایه انفعال برخی مراکز علمی برای بیان اطلاعات صحیح در مورد آنها، به اضطراب عمومی دامن می‌زند. یکی از این پدیده‌ها عبور سیارک ۱۹۹۸ OR۲ از نزدیک زمین بود که در روز چهارشنبه ۱۰ اردیبهشت ۹۹ رخ داد و با وجود آنکه این سیارک از فاصله ۶.۳ دهم میلیون کیلومتری که در ابعاد نجومی نزدیک به زمین محسوب می‌شود، در کنار شیوع ویروس کرونا به تشویش افکار عمومی دامن زد.

به گفته این مقام مسئول، انجمن نجوم آماتوری ایران از اوایل فروردین ۹۹ با اطلاع رسانی گسترده، خبر برخورد را تکذیب و سعی در لذت بخش کردن رصد این وقایع برای مردم داشته است. بارش‌های شهابی از جمله رویداد‌های جذاب این سال (۲۰۲۰ میلادی) بود که پس از بارش ربعی در بامداد شنبه ۱۴ دی ۹۸، بارش شلیاقی در چهارشنبه ۳ اردیبهشت ۹۹، بارش پرساوشی در تاریخ چهارشنبه ۲۲ مرداد ۹۹ و بارش جوزایی در جمعه ۲۳ آذر ۹۹، بدون مزاحمت نور ماه در سال ۲۰۲۰ قابل مشاهده بودند.

او گفت: کشف دنباله دار C / ۲۰۲۰ F۳ و یا نئوایزر که با چشم غیرمسلح و بسیار با شکوه طی چندین مدت در آسمان قابل مشاهده بود در ۲۷ مارس ۲۰۲۰ یعنی اوایل نوروز ۹۹ اتفاق افتاد.

عتیقی بیان کرد: دنباله دار اطلس (C / ۲۰۲۰ M۳) در ژوئن ۲۰۲۰ که با نام اطلس معروف شد نیز در این سال کشف شد. وقوع دو خورشید گرفتی در سال ۲۰۲۰ که یکی روز اول تابستان امسال به صورت حلقوی حتی در کشور‌های همسایه ایران قابل مشاهد بود در کشور ما تا حدود ۹۹ درصد سطح خورشید پوشیده شد و دیگری کسوفی کلی و یا همان خورشید گرفتگی کامل ۲۴ آذر ۹۹ که در آمریکای جنوبی قابل رصد بود، از جمله رویداد‌های نجومی بودند.

او افزود: سیاره سرخ بهرام در بامداد روز چهارشنبه، ۲۳ مهر ۹۹ به مقابله رسید که تا سال ۱۴۱۴ میلیادی با این کیفیت به زمین نزدیک نخواهد شد. پس از مقابله سال ۲۰۰۳ میلادی این سیاره در سال ۲۰۲۰ درخشان‌ترین وضعیت را داشت و حتی با قدر ۲.۶ از ستاره "تیشتر" یا شباهنگ و همچنین سیاره برجیس درخشان‌تر بود. بر این اساس سال ۲۰۲۰ سال پررونقی برای ماموریت‌های مریخی شد.

مدیر انجمن نجوم آماتوری ایران تصریح کرد: به جز ماموریت اگزومارس که کار مشترک آژانس فضایی اروپا و سازمان فضایی فدرال روسیه برای فرود بر سیاره بهرام بود که به خاطر شروع کرونا انجام نشد و به سال ۲۰۲۲ منتقل شد. ماموریت Perseverance و یا استقامت توسط ناسا به همراه اولین بالگرد مریخی در روز پنج شنبه، ۳۰ جولای ۲۰۲۰ برابر با ۹ مرداد ۹۹ انجام شد که چهارشنبه، ۳۰ بهمن ۹۹ به سیاره سرخ می‌رسد. همچنین چینی‌ها امسال با ماموریت " HX1 " عازم سیاره بهرام شدند و حتی اماراتی‌ها نیز بیکار نبوده و با طراحی یک خانم که گفته شده ایرانی الاصل است، ماموریتی به سیاره سرخ با عنوان "امید" برنامه ریزی کرده و در بامداد دوشنبه، ۳۰ تیر ۹۹ مرکز تانگاشیما ژاپن و با یک موشک ژاپنی عازم سیاره مریخ شد.

عتیقی افزود: ورود چینی‌ها با چانگ ۵ در ۱۱ آذر ۹۹ بر روی ماه، پس از ۴۴ سال فرصتی را ایجاد کرد تا نمونه‌هایی از سطح این همسایه زمین در سال ۲۰۲۰ به زمین بازگردانده شود. ماموریتی که با وجود آوردن ۱.۷ کیلوگرم سنگ و خاک ماه به زمین، هنوز بخش سوم آن ادامه دارد و قرار است به نقاط لاگرانژی در سیستم زمین و خورشید سری بزند. این نقاط دارای ثبات و یا پایداری به مراتب بهتر گرانشی در فضا هستند.

کشف ۳ سیاه چاله خبر هیجان انگیز سال ۲۰۲۰

او ادامه داد: کشف ۳ سیاه چاله خبر هیجان انگیز دیگر سال ۲۰۲۰ بود که در ۲۰ آوریل برابر با دوشنبه اول اردیبهشت ۹۹ منتشر شد و دو سیاهچاله کوچک در دیسک اطراف یک اَبَرسیاه چاله بزرگ و پر جرم افتادند.

مدیر انجمن نجوم آماتوری گفت: کشف سیاه چاله‌ای در ۶ می ۲۰۲۰ برابر با چهارشنبه ۱۷ اردیبهشت ۱۳۹۹ در صورت فلکی تلسکوپ که در نیمکره جنوبی آسمان قرار دارد و بسیار نزدیک به زمین واقع شده و فاصله آن با ما هزار سال نوری است، یکی از خبر‌های هیجان انگیز سال ۲۰۲۰ میلادی بود. اما خبر فروپاشی آنتن ۳۰۵ متری رصد خانه آرسبیو که در کشفیات نجومی طی ۵۷ سال گذشته بسیار نقش مهمی داشته است، خبر ناراحت کننده‌ای بود که سه شنبه ۱۱ آذر ۹۹ برابر با اول دسامبر ۲۰۲۰ به دنیا مخابره شد.

همنشینی تاریخی برجیس و کیوان در اولین روز زمستان

با وجود همه این رویداد‌ها که در سال ۲۰۲۰ در پهنه آسمان رخ داد، همنشینی تاریخی و جذاب سیارات غول سامانه خورشیدی یعنی برجیس و کیوان در شامگاه اولین روز زمستان ۹۹ (۲۱ دسامبر ۲۰۲۰) از اهمیت و جلوه زیبایی برخوردار بود که فرصتی فراهم کرد که پس از ۳۹۷ سال، رصد گران و عکاسان نجومی بتوانند همنشینی بسیار نزدیک سیارات مورد اشاره را امسال با تلسکوپ مشاهده و عکس‌های زیبایی از آن ثبت کنند این اجرام با وجود صد‌ها میلیون کیلومتر فاصله در فضا، فقط به اندازه ۶ دقیقه کمان از دید ناظران زمینی با یکدیگر جدایی زاویه‌ای داشتند، به نحوی که این دو سیاره غول پیکر، بصورت یک جرم ستاره مانند در آسمان دیده می‌شدند، رویدادی که تا ۵۹ سال دیگر با این کیفیت تکرار نخواهد شد.