دام دلالان برای زوجهای نابارور

افزایش سن ازدواج، آب‌ و هوای آلوده، تغییر سبک زندگی، مصرف غذاهای ناسالم، استفاده افراطی از وسایل الکترونیکی و کم تحرکی و چاقی مفرط از عواملی است که بنا به نظر پزشکان، زنگ خطر افزایش ناباروری را به صدا درآورده است.

در این پیوند، «حمید چوبینه» مدیرعامل مجتمع دارویی و درمانی هلال احمر مهرماه سال جاری در سمینار درمان پیشرفته ناباروری که در راستای همکاری مشترک ایران و ایتالیا در این حوزه برگزار شد، با بیان اینکه سهم موالید در دنیا و از جمله در کشور ما کاهش یافته است، یکی از دلایل آن را مشکلات ناباروری دانست و اظهار کرد: در کشور ما از هر پنج زوج یک زوج نابارورند، یعنی از ۱۰۰ درصد زوج ها ۲۰ درصد ناباروند.

در برخی زنان، اختلالات باروری با سن بالا، یائسگی پیش از موعد و سایر اختلال ها در سیستم بدنی افزایش می یابد و تجویز دارو یا روش های پیشرفته درمان ناباروری هم راه درمان و چاره ای برای مشکل آنان نیست. در این افراد، تنها راه باروری، دریافت تخمک اهدایی از شخص اهدا کننده است که این روش هم اکنون در کشور ما پس از طی مراحل شرعی و قانونی از سال۱۳۸۲ مورد استفاده قرار می گیرد و بر اساس ماده یک این قانون، تمامی مراکز ناباروری دارای صلاحیت، مجاز خواهند بود با رعایت اصول شرعی و شرایط مندرج در آن قانون، نسبت به این عمل اقدام کنند.

با وجود تدابیر و طرح های وزارت بهداشت و فعالیت مراکز درمانی مجاز برای اهدای بی واسطه تخمک به متقاضیان، انگیزه و احساسات زوج های نابارور در کنار ناآگاهی برخی از آنان زمینه ای را برای سودجویی برخی سوداگران فراهم آورده و سبب شکل گیری بازار سیاه خرید و فروش تخمک شده است. این موضوع، پژوهشگر ما را بر آن داشت تا در گزارشی میدانی به سراغ دلالان ومراکز غیرمجاز فعال در این زمینه برود و از نزدیک آسیبی زیر پوست شهر را واکاوی کند.

*** فعالیت دلالان ناباروری با چشم پوشی از سلامت اهدا کنندگان

پشت تلفن، صدایی پاسخ داد: شما از طرف چه کسی معرفی شدید؟ با آوردن نام معرف از مرحله اول گذشتم. در ادامه مکالمه بی وقفه و همانند نواری ضبط شده، پرسش هایی از سن، وضعیت جسمانی، داشتن یا نداشتن فرزند پرسید و پس از اطمینان از دارا بودن شرایط لازم، یک به یک مراحل کار را یادآور شد و گفت: آمپول ها و قرص هایی که در اختیار شما قرار می دهم، مصرف کنید. چند بار سونوگرافی باید انجام شود و بعد از تمام این مراحل، کار «تخمک کِشی» صورت می گیرد! پرسیدم عوارض ندارد که در پاسخ گفت خیر. اصلا نپرسید همسر دارید یا نه؟ انگار داشتن یا نداشتن همسر مساله ای بی اهمیت بود. پیش از این در قوانین اهدای تخمک خوانده بودم یکی از شرایط اهداکننده، مطلقه یا بیوه بودن است.

نکته جالب تر این که در مورد تعداد نوبت های اهدای تخمک گفت اصلا محدودیتی ندارد، ۱۰ تا ۱۵ بار می توان این عمل را انجام داد و هیچ عوارضی ندارد. تند تند حرف زدن سوداگر تخمک پشت تلفن، جایی برای سوال درباره اطمینان به سلامت کار نگذاشت. در آخر پرسیدم از این اهدا، چقدر برای من می ماند؟ جواب داد اگر تخمک ها خوب باشد و گیرنده راضی باشد، یک و نیم میلیون تومان به شما می رسد! قیمتی که می دانستم بسیار کمتر از نرخی است که متقاضیان به مرکز داد و ستد می پردازند.

*** مطب هایی با کارویژه بنگاه معاملاتی

برای پیگیری کار به سراغ مطبی که گفته بودند به دور از دوندگی و انتظار، زوج های نابارور را صاحب فرزند می کند رفتم تا از روند واقعی مبادله غیرقانونی تخمک اطلاعاتی به دست آورم. پیش از این بارها در ادامه پیگیری هایم با تجربه درهای بسته و قطع مکالمه روبرو شده بودم و باید خود برای پژوهش حضوری دست به کار می شدم؛ این بار نه با عنوان فروشنده بلکه متقاضی.

پس از پیمودن پله های پرشمار ساختمان پزشکان، به مطب آنچنانی رفتم که رنگ و بوی درآمدزایی داشت و منشی اش با چهره گشاده به من خوش آمد گفت. نبود عکس کودک یا مادری باردار آن هم در مطب متخصص زنان سوال برانگیز است اما تصور این که این جا جایی برای بچه ها نیست و تنها معامله صورت می گیرد پاسخ این پرسش من شد.

پزشک زنان، موجه و مرتب پذیرای من شد و بدون مقدمه سر اصل مطلب رفت: چند سال داری؟ چقدر می خواهی برای بچه دار شدن هزینه کنی؟ سوال هایی که گویا از پیش نوشته است.

آگهی را که از طریق یکی از شبکه های مجازی به دستم رسیده به او نشان دادم که سریع در جواب گفت: اگرچه در آگهی‌ها رقمی مشخص برای اهدای تخمک بیان شده اما توافق طرفین معامله و حق کمیسیون حرف آخر را می‌زند!

این متخصص زنان، در تماسی تلفنی، قیمت اهدای تخمک را از دلال تخمک پرسید و گفت نزدیک به سه و نیم میلیون تومان هزینه خرید تخمک می شود که وقتی با اعتراض من و بیان قیمت درج شده در آگهی رو به رو شد گفت: زنان اهدا کننده، در اهدا محدودیت دارند و بیش از پنج بار نمی توانند این عمل را انجام دهند و در این موارد هم احتمال یائسگی زودرس و نازایی در کمین آنان است چرا که در شرایط عمل، آسیب بسیاری به بدن این افراد وارد می شود. در هر صورت قیمت این است و هزینه های درمانی و عمل پیش رو هم به این مبلغ اضافه کنید.

با کوله باری از سوال های متفاوت از مطب خارج شدم و سعی کردم خود را جای یک متقاضی واقعی قرار دهم که با هزاران امید حاضر به صرف هر هزینه ای برای پدر یا مادر شدن است یا اهدا کننده ای که سلامتی خود نه بهای این رویا بلکه مصروف سودجویی و سودا می سازد.

***نبود نظارت و آگاهی کافی بسترساز سودجویی

افزایش سن ازدواج در میان دختران و پسران، رشد معضل ناباروری و نبود نهادی مشخص برای رسیدگی به چالش های زوج‌های نابارور، عامل رشد قارچ گونه مراکز خرید و فروش جنین و تخمک شده و پیامدهای گوناگون فعالیت های غیرقانونی در این زمینه چالشی جدی را در زمینه بهداشت و درمان به وجود آورده است.

در حالی که شماری در مراکز مجاز درمان ناباروری در فرایند اهدا و گیرندگی تخمک می توانند پس از سال ها شاهد شکوفایی امید و انتظار خود باشد، افرادی هم هستند که گریزان از صبر دست به دامان سوداگران می شوند، غافل از این که صرف نظر از آسیب های محتمل، اقدام غیرقانونی برای باروری که بدون ثبت مشخصه های اهدا کننده صورت می گیرد، می تواند در آینده مشکلات فراوانی برای خانواده ها ایجاد کند.

بنا بر اعلام رسانه ها در اواسط پاییز پارسال، تدوین پیش‌نویس قانون جامع باروری‌های پزشکی در مرکز تحقیقات اسلامی مجلس شورای اسلامی در قم آغاز شده است. به گفته شماری از دست اندرکاران، در این فرایند تمام روش‌های باروری ازجمله باروری پس از مرگ (زمانی که زن پس ازمرگ شوهرتصمیم به بارداری ازطریق تزریق اهدای جنین فریزشده مشترک)، اهدای تخمک، اسپرم، رحم اجاره‌ای و راهکارهای قانونی مناسب نیز درنظرگرفته خواهد شد. در همین زمینه برخی صاحبنظران حقوقی هم می‌گویند درباره قوانین مربوط به اهدای تخمک تنها کلیاتی بیان شده که نیاز جدی به بررسی جزئیات و وضع قوانین مرتبط با موضوعاتی از این دست را نشان می دهد.