بی‌رنگ و بی‌بو اما «کشنده»

نتایج مطالعات آماری متأسفانه بیانگر این است که امروزه با روند رو به رشد مسمومیت با گاز مونوکسید کربن روبرو هستیم، به گونه‌ای که در سال 87 تعداد 789 مورد مرگ در اثر مسمومیت با این گاز در سراسر کشور گزارش شده که این آمارها در مقایسه با سال قبل از آن 22.9 درصد کاهش داشته است.

منابع تولید گاز مونوکسید کربن:

عمده‌ترین منبع تولید این گاز سوختن ناقص نفت و گاز است، ولی اصولاً در اثر احتراق هرنوع ماده سوختنی بویژه در محیط های در بسته و فاقد اکسیژن ممکن است تولید شود. استفاده از آبگرمکن یا بخاری‌های مستعمل یا دارای نقص فنی و فاقد دودکش یا دارای دودکش بدون عملکرد مناسب در منازل بیشترین موارد ابتلا به مسمومیت را تشکیل می‌دهد.

به علت بی‌رنگ و بی‌بو بودن این گاز ممکن است وجود آن در محیط تا زمان ایجاد علایم مسمومیت شدید مورد توجه واقع نشود و در نتیجه درمان را با مشکل مواجه می‌کند.

نحوه ابتلاء به مسمومیت:

پس از قرارگیری در معرض گاز مونوکسید کربن، این ملکول جانشین ملکول‌های اکسیژن خون شده و در نتیجه بدن با کمبود اکسیژن و عوارض آن مواجه می‌شود.

علایم بالینی:

علائم بالینی مسمومیت با گاز مونوکسید کربن متعدد است، اما در مسمومیت حاد معمولاً علایم سردرد، سرگیجه، تهوع و استفراغ و احتمالاً درد شکمی و سپس حالت بیهوشی، تشنج و اغما ایجاد می‌گردد.

در بیماران مبتلا به ناراحتی‌های قلبی ممکن است تشدید بیماری یک علامت هشداردهنده باشد.

از سایر علایم مسمومیت می‌توان به سفتی عضلات، افزایش تعداد تنفس، کاهش فشار خون و گاه تنگی مردمک‌ها اشاره کرد.

باید توجه داشت که اگر فردی در اثر ابتلا به مسمومیت با گاز مونوکسید کربن جان خود را از دست ندهد ممکن است دچار نواقص عصبی و روانی پیشرفته نظیر فلج عضوی یا اختلال قوای مغزی‌ شود. هم چنین مسمومیت شدید با این گاز می‌تواند کشنده باشد.

پیشگیری و درمان:

جهت کاهش ابتلا به این مسمومیت باید به نکات زیر توجه کرد:

1- آگاه باشید که هر وسیله گرمازای سوختنی که به نحوی با سوخت‌های فسیلی (نفت، گاز، ذغال سنگ) کار می‌کند به صورت بالقوه می‌تواند سبب تولید گاز مونوکسید کربن شود.

2- از بخاری‌های مستعمل و فرسوده بدون دودکش یا دارای دودکش نامناسب و غیراستاندارد استفاده نکنید.

3- هرگز در فضای بسته و محدود که تهویه کافی و مناسب ندارد (نظیر اتاق، گاراژ، چادر و ...) آتش روشن نکنید.

4- هرگز در فضای بسته گاراژ موتور اتومبیل را روشن نگذارید.

5- از سلامت مسیر دودکش ساختمان، بدون ترک و نشتی بودن آن اطمینان حاصل نموده و به طور مرتب آنها را کنترل کنید.

6- ذغال مورد استفاده جهت گرم کردن کرسی را به نحو مناسب تهیه کرده و در شرایط قابل قبولی زیر کرسی قرار دهید.

7- تهویه مناسب را برای آشپزخانه و حمام منزل در نظر بگیرید.

8- از اتصال مناسب و صحیح لوله بخاری و آبگرمکن به دودکش دیواری اطمینان حاصل نمایید.

9- تمام دودکش‌ها باید وسیله انتهایی ضد باد مناسب داشته باشد.

10- در محیط های شغلی و منازل که در آنها از کوره و مشعل استفاده می‌شود از سلامت دستگاه و سیستم تخلیه دود اطمینان حاصل کنید.

11- در صورت احساس علایم سردرد و سرگیجه و تهوع در مکانی که احتمال وقوع مسمومیت وجود دارد، فوراً آن مکان را ترک نموده و به فضای آزاد پناه ببرید و در اسرع وقت به پزشک مراجعه کنید.

12- در صورت تداوم علایم فوق برای چند روز متوالی احتمال مسمومیت خفیف با این گاز وجود دارد که بهتر است در این مورد با پزشک خود مشورت کنید.