حجامت چیست و چه نقشی در طب سنتی دارد؟

حجامت به عنوان یک سنت پسندیده در روایات وسیره پیامبران و ائمه اطهار(ع) مطرح شده و در طب سنتی به عنوان رکن درمان به حساب می آید به زبان علمی از حجامت به (scarification؛wetcuppinq؛bloodiettinq؛drycuppinq) تعبیر می شود که البته با توجه به مفاهیمی که از دیدگاه اسلام به دست می آید واژه های نامبرده کامل نیستند.

روش انجام حجامت چگونه است؟

پس از معاینه و اخذ شرح حال از بیمار موضعی که برای حجامت تعیین شده است ضدعفونی گشته سپس با لیوان حجامت که به صورت یکبارمصرف ساخته شده به مدت چند دقیقه بادکش می شود بعد از ایجاد انبساط چند خراش سطحی ایجاد می شود آنگاه به تناسب وضعیت جسمی، بالینی وعروقی بیمار در سه تا پنج مرحله از وی خون گرفته می شود. مجموع این عملیات در مدت حدود ۲۰ دقیقه انجام می شود که خون گرفته شده حداکثر به ۵۰ تا ۷۰ سی سی می رسد. در حجامت خشک مرحله خونگیری انجام نمی شود.
حجامت تا چه حد جنبه علمی دارد؟

تلاش علمی برای توجیه حجامت در جهان شروع شده است و تالیفاتی نیز در این زمینه منتشر شده است «حجامت یک روش درمانی آزموده» حاصل پژوهشی است که دکتر یوهان آبله در کشور آلمان انجام داده است. برخی از متخصصان آمریکایی نیز تحقیقاتی در زمینه حجامت منتشر کرده اند و یکی از کلینیک های مجهز پژوهشی پیرامون حجامت در آمریکا تاسیس شده و در حال بررسی علمی حجامت است در برخی از کشورهای آسیایی نیز اثر درمانی حجامت مورد توجه است. در برخی از کشورهای آسیایی نیز اثر حجامت بر روی بیماری های خاص مورد مطالعه قرارگرفته و گزارش آن منتشر شده است.
حجامت تا چه حد ارزش درمانی دارد؟

در منابع طب اسلامی و طب سنتی حجامت به عنوان یکی از ارکان مهم درمان ذکر شده است و بیماری های گوناگون را درمان می کند و به صورت اختصاصی در منابع طب اسلامی به عنوان پیشگیری و درمان همه بیماری ها شمرده شده است و در مورد بیماری های خاص و درمان تمامی بیماری های ناشی از غلبه خون توصیه شده است. بوعلی سینا اعتقاد دارد صفرا و سودا نیز از طریق حجامت قابل دفع است.
حجامت در درمان چه بیماری هایی به کار می رود؟

حجامت در مورد بیمارهای هایپرلیپیدمی (چربی خون بالا)؛ دیابت غیر وابسته به انسولین؛ دردهای عضلانی؛ سردردهای عصبی و میگرنی؛ بیماری های پوستی شامل آکنه؛ پسوریازیس؛ آلرژی های دارویی؛ غذایی؛ فصلی؛ اعتیاد به مواد مخدر؛ بیماری های انسدادی عروق کرونر؛ عوارض بعد ازیائسگی (منوپوز) دردهای قاعدگی در زنان و دوشیزگان (دیسمونوره) و برخی بیماری های عفونی؛ هورمونی و غدد کاربرد دارد.
مزیت های حجامت نسبت به دیگر روش های درمانی

به طورکلی حجامت یک روش درمانی بدون عوارض جانبی است و اگر به صورت تخصصی از آن استفاده شود، برتری های فراونی نسبت به روش های درمانی جاری مانند مصرف داروهای شیمیایی و جراحی دارد. مزیت های درمان با حجامت را می توان به طورخلاصه بدین شرح بیان کرد:

۱ حجامت یک روش درمانی بدون عوارض جانبی است.

۲ حجامت برای تمامی سنین (به جز چهارماه اول زندگی) کاربرد دارد.

۳ حجامت با حداقل توان فنی و تجهیزات اجرایی می تواند بیماری های سخت و مزمن را درمان کند.

۴ حجامت هیچگونه وابستگی فنی؛ علمی و ابزاری به خارج از کشور ندارد.

۵ حجامت یک رفتاردرمانی سرپایی است و نیازی به تجهیزات بیمارستانی ندارد.

۶ در حجامت فاکتورهای مداخله گر وجود ندارد و یک رفتار کامل موجب درمان می شود.

۷ حجامت یک دستوردینی است توان جلب تاثیرات روانی در آن بالا است و از این طریق علاوه بر افزایش سطح درمان پذیری موجب تقویت فرهنگ و اعتقادات مذهبی و ارتباط انسان با خدا می شود.
در مورد چه افرادی نباید حجامت کرد؟

حجامت پیشگیرانه خطرآفرین نیست و به منظور پیشگیری از بیماری ها می توان هرسال حداقل در فصل بهار حجامت کرد و حداقل فاصله زمانی برای حجامت از یک بار در ماه شروع می شود تا چهل سالگی چهل روز یک بار؛ پنجاه سالگی پنجاه روز یکبار و... ولی حجامت درمانی اگر توسط افراد غیر مطلع انجام شود، ممکن است موجب درمان نشده یا اشکالاتی را پدید آورد. در مورد افراد زیر نباید حجامت کرد:

۱ افرادی که با تعریف طب اسلامی و طب سنتی دچارغلبه شدید بلغم هستند.

۲ کودکان از بدو تولد تا چهار ماهگی

۳ زنان باردار تا ماه چهارم بارداری

۴ زنان در ایام عادت ماهیانه

۵ افراد دارای کمبودپلاکت خون
زمان های حجامت

حجامت در همه وقت مجاز نیست و در روایات اسلامی زمان های خاصی برای موثرتر بودن آن توصیه شده است.

حجامت به لحاظ ماه شمسی: تقویم سُریانی یا رومی از چند هزار سال قبل تاکنون در خاورمیانه رواج داشته است. در احادیث اسلامی هفتم حزیران بهترین روز حجامت در طول سال معرفی شده و در ادامه آن آمده است که اگر به انجام حجامت در این روز موفق نشدید چهاردهم حزیران نیز می توانید به این کار مبادرت کنید. ماه حزیران ششمین ماه تقویم سریانی است که بین ایار و تموز قرار دارد. حزیران ۳۰ روز دارد و امسال از ۲۴ خرداد آغاز و به ۲۲ تیر ختم می شود. هفتم و چهاردهم حزیران در سال ۱۳۹۱ بر ۳۰ خرداد و ۶ تیر مطابق آمده است. هر ساله یک یا دو روز جابه جایی در تطبیق این دو تقویم شمسی دیده می شود. پزشکان طب سنتی هر ساله این دو روز مهم حجامت را محاسبه کرده و به بیماران خود اعلام قبلی می دهند.

حجامت به لحاظ ماه قمری: طبق حدیثی که از امام رضا(ع) منقول است حجامت در روزهای ۱۲ تا ۱۵ ماه قمری تاثیر بیشتری دارد. این مسئله به کامل بودن ماه قمری مربوط است و شبیه اثر کره ماه بر جذر و مد آب دریا و رودخانه است. در مرتبه بعدی می توان روزهای ۱۰ تا ۲۳ ماه قمری را لحاظ کرد.

حجامت به لحاظ روزهای هفته: در گذشته برخی عقیده داشتند حجامت در روزهای فرد خصوصا عصر یکشنبه و صبح پنجشنبه اثر بیشتر دارد. در عوض در روزهای چهارشنبه و جمعه نباید حجامت کرد. حجامت در ظهر روز جمعه بسیار زیان آور است.

حجامت به لحاظ فصول سال: بنابر همان باور بهترین اوقات حجامت به جز حزیران، زمانی است که هوا معتدل باشد، یعنی در چهل روز نخست بهار و چهل روز آغاز پاییز. در فصل زمستان (خصوصاً دی ماه) و فصل تابستان (بجز ۱۴ حزیران که ذکر شد) حجامت اثر اندکی خواهد داشت.
توصیه های بعد از حجامت

۱. تا دوازده ساعت سیگار نکشید.

۲. تا ۲۴ ساعت ورزش یا کار سنگین نکنید.

۳. تا ۲۴ ساعت ماهی و لبنیات و غذای شور و غذاهای سرد و تند و تیز مصرف نکنید.

۴. دوازده ساعت پس از حجامت می توانید حمام کنید.