استخوان دخترهایمان را جدی‌تر بگیریم

کارشناسان می گویند ناهنجاری های استخوانی نوجوانان ایرانی بیشتر از قبل شده است.

الگوهای غلط تغذیه ای

برای اینکه از نقش تغذیه به عنوان مهمترین عامل تاثیرگذار بر ناهنجاری های استخوانی نوجوانان مطمئن شویم نظر دکتر احمد ساعدی، متخصص تغذیه و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران را هم جویا شدیم. او نیز نظر دکتر رازی را مبنی بر اینکه تغذیه غلط باعث افزایش ناهنجاری های استخوانی در میان نسل جوان شده است قبول دارد و می گوید: «با چنین مواردی در کلینیک تغذیه روبرو شده ایم. به عقیده من الگوهای تغذیه ای نادرست و مصرف کم لبنیات بروز این مشکلات را رقم زده است. شما مقایسه کنید ببینید هر فردی در کشورهایی همچون نروژ و سوئد 380 لیتر شیر در سال مصرف می کند اما در کشور ما مصرف شیر هر ایرانی از تنها 70 لیتر است. دریافت کم کلسیم و ویتامین D، توسط نوجوانان چه دختر و چه پسر کم شده است.»

البته دکتر ساعدی علت دیگر چنین مشکلی را شرایط خاص و احتمالا ژنتیکی بدن اقوام ایرانی می داندکه باعث می شود جذب ویتامین D به خوبی انجام نشود؛ «هنوز به پاسخ این سوال دست پیدا نکرده ایم که چرا اینقدر کمبود ویتامین D داریم. حتی ایرانیان نسل های قبلی که مصرف شیر و لبنیاتشان تا حدی مطلوب بوده هم با مشکل کمبود کلسیم و ویتامین D روبرو هستند و الان هم این مشکل را دارند.»

متهم اصلی: تغذیه

اگر اصل مشکل را قبول داشته باشیم باید ببینیم عواملی که باعث ایجاد چنین مشکلی شده اند کدامند. مهمترین عواملی که به اعتقاد دکتر رازی باعث شده اند تا زانوی برخی از دختران و پسران در خطر ضربدری و پرانتزی شدن قرار بگیرد، تغذیه نادرست، چاقی، کمبود کلسیم و ویتامین D و تحرک کم است.

دکتر رازی به عامل تغذیه در این میان اهمیت زیادی می دهد و در این باره می گوید: «ساختار استخوانی نوجوانان در حال رشد درست مثل شاخه های تر و تازه یک نهال است. وقتی نوجوانان در سن رشد و بلوغ، به جای استفاده از مواد غذایی مغذی، به خوردن انواع و اقسام خوراکی مثل شیرینی جات که ارزش غذایی پایینی دارند، روی می آورد و از سوی دیگر با توجه به زندگی شهرنشینی امروزی، تحرک کمی هم دارد، طبیعی است که افزایش وزن پیدا کند. این وزن اضافه هم روی استخوان هایی سنگینی می کند که تراکم لازم را ندارند و باعث می شود تا ساختار مفاصل و زانوها دچار مشکل شود.»

با این وجود دکتر بیژن افروغ با این اظهارنظر کاملا مخالف است: «در بروز پدیده ضربدری وپرانتزی عامل تغذیه تاثیری ندارد. بیشتر شکل آناتومی و مکنیکی بدن است که در پیدایش این حالت ها تاثیر دارند و عوامل دیگر تنها می توانند تشدیدش کنند.» به عقیده او یکی از عوامل تاثیرگذار در پرانتزی شدن یا ضربدری شدن زانوها، ژنتیک است. همچنین کمبود ویتامین D عامل موثری در ناهنجاری های استخوانی است، «ما مراجعه کننده آقا داریم که ورزشکار و سالم است، پوکی استخوان هم ندارد. اما وقتی او را به آزمایشگاه می فرستیم معلوم می شود که ویتامین D بدنش کم است. 90 درصد جواب هایی که آزمایشگاه به ما می دهند از کمبود ویتامین D در بدن مردم ما حکایت دارد. برای بسیاری از پزشکان سوال است که چرا ویتامین D مردم ما کم است؟ هنوز پاسخی برای این سوال پیدا نکرده ایم. کشور ما یک کشور آفتاب خیز است و به نظر من اگر دو هفته نور خورشید به دست و صورت فرد بتابد، جذب ویتامین D صورت می گیرد و تا دو سال برایش کافی است اما متاسفانه ما با مشکلات ناشی از کمبود ویتامین D روبرو هستیم. دکتر محمدرضا امید ظهور هم علت این مشکل را تغییر سبک زندگی و تغییر نوع بازی بچه ها می داند: «الان زندگی ها ساکن شده و اغلب مردم آپارتمان نشین شده اند. بچه ها هم به دلیل زندگی ساکن و کم تحرکی که دارند، به مالتی مدیا و بازی های کامپیوتری روی آورده اند اما در گذشته اینطور نبود. بچه ها به خاطر نوع بازی هایی که انجام می دادند، تحرک بیشتری داشتند. سوای اینها، وزن زیاد و چاقی، صاقی پا و چرخش پاشنه را هم باید در پرانتزی و ضربدری شدن زانوی دختران و پسران نوجوان در نظر گرفت.»

چگونه درمان کنیم؟

دکتر علی اکبر اسماعیلی جاه، ارتوپد و عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی روی عوارض این مشکل در نسل جوان تاکید می کند و می گوید: «این موضوع را در چند مصاحبه تلویزیونی هم گفته ام. در صورتی که این مسئله شکل جدی به خودش بگیرد، باید منتظر عوارض آن باشیم. یعنی اگر افراد جامعه در حالت عادی و در دهه هفتم زندگی شان دچار آرتروز می شوند، وقتی زانوی دختر و پسر نوجوانی ضربدری یا پرانتزی شود، باید منتظر بروز آرتروز در دهه پنجم یا ششم زندگی آنها باشد.»


با وجود نظرات متفاوت کارشناسانی که با تندرستی مصاحبه کردند، پرانتزی و ضربدری شدن زانوی نوجوان ها چه در مرحله اخطار باشد یا مرحله قبل از بحران، در صورتی که به موقع تشخیص داده نشود و تغییری در سبک زندگی نوجوانان به وجود نیاید، در آینده با عوارض ناخواشیندی که به دنبال دارد، سلامت و کیفلیت زندگی آنها را تهدید می کند. در بدترین شکل آن فرد در انجام فعالیت های روزمره اش مشکل پیدا می کند و خیلی زود درگیر آرتروز زودرس و سائیدگی مفاصل می شود.

بی توجهی به حالت پرانتزی و ضربدری ممکن است سبب شیوع کمر درد و دردهای عضلاتی در اطراف زانو شود. درمانش هم به شرطی که بیمار به موقع مراجعه کند و در صورتی که کم سن و سال باشد، با انجام ورزش های اصلاحی، دادن کفش ها و کفی های طبی مناسب، کاهش وزن و تغذیه مناسب کمک کننده است. افرادب زرگسال که به این عارضه ها دچارند، تنها جراحی مشکل آنها را حل می کند.

مشکلات استخوانی چطور اصلاح می شوند؟

بی توجهی به حالت پرانتزی و ضربدری ممکن است سبب شیوع کمر درد و دردهای عضلانی در اطراف زانو شود. درمانش هم به شرطی که بیمار به موقع مراجعه کند و در صورتی که کم سن و سال باشد، با انجام ورزش های اصلاحی، دادن کفش ها و کفی های طبی مناسب، کاهش وزن و تغذیه مناسب کمک کننده است.

منبع: مجله تندرستی