درمان یبوست با ملین‌ گیاهی

اسفرزه‌، گیاهی است علفی و یک‌ساله، بدون ساقه یا دارای ساقه‌های کوتاه که حدود 30 تا 40 سانتی‌متر بلندی دارد‌. برگ‌های آن باریک و بلند است و به‌ صورت سه‌تایی روی ساقه‌ دیده می‌شوند‌. گل‌های کوچک آن که به‌ صورت سنبله‌های استوانه‌ای در راس دم گل ظاهر می‌شوند‌، حاوی دانه‌هایی به‌ رنگ زرد است. اسفرزه به‌ حالت خودرو در بیشتر نواحی جهان می‌روید‌.

در مناطق شمالی ایران و نیز در نواحی دیگر می‌توان اسفرزه را مشاهده کرد‌. در واقع در چراگاه‌ها، مزارع رها شده، علفزارها، کنار راه‌ها و جویبارها این گیاه به‌ وفور می‌روید.

دانه‌های اسفرزه، اندام دارویی گیاه به‌ شمار می‌آیند که به‌ عنوان ملین به‌ کار می‌روند‌. در دانه‌های آن علاوه‌ بر مقداری موسیلاژ‌، قند، پروتئین‌، تانن و روغن‌ ثابت‌ و هیدرات‌کربنی به‌ نام گزیلین وجود دارد‌. به‌ دلیل وجود مقدار فراوانی لعاب‌، وقتی دانه‌ها در آب قرار‌ گیرند پوسته‌ خارجی آنها متورم‌ شده و با ترکیدن آنها لعاب آن آزاد می‌شود.

در‌ حدود 30 ‌درصد از پوشش دانه‌های اسفرزه را یک ماده‌ جاذب آب تشکیل می‌دهد که موسیلاژ نام دارد. این ماده پس‌ از جذب آب، لعاب می‌دهد و می‌تواند تا‌ 10 برابر حجم خودش افزایش حجم پیدا کند و به شکل لعاب درآید‌.

در طب‌ سنتی از این دانه‌ها به‌ عنوان ضد‌یبوست و در استعمال خارجی نیز به‌ عنوان ضدالتهاب و التیام زخم‌ها و آبسه‌ها استفاده شده است‌. در‌ حال‌ حاضر نیز اسفرزه به‌ عنوان ملین‌، ضدالتهاب دستگاه‌ گوارش و کمک به درمان سندروم‌ روده‌ تحریک‌پذیر به‌ کار می‌رود‌.

از دانه‌های اسفرزه، پودر پسیلیوم تهیه و عرضه می‌شود که به ادعای داروسازان در درمان یبوست‌های مزمن‌، برای پیشگیری از یبوست در بیمارانی‌ که در حین اجابت‌ مزاج نباید تحت‌ فشار باشند مانند بیماران قلبی، تنگی‌آنورکتال و در رفع یبوست ناشی ‌از سندروم‌روده‌ تحریک‌پذیر(IBS) مصرف می‌شود.

به بیماران تاکید می‌شود اسفرزه را با آب کافی و زیاد میل‌ کنند‌. خوردن شش تا هشت لیوان آب در روز برای کمک به نرم‌شدن مدفوع و اجابت مزاج ضروری است‌.

باید توجه‌ داشت که تجویز همزمان پسیلیوم باعث کاهش جذب برخی مواد‌ معدنی، ویتامینB12، گلیکوزیدهای قلبی و مشتقات کومارینی می‌شود. بدیهی است مصرف پسیلیوم در موارد مشکوک به آپاندیسیت‌، خونروی رکتوم با‌ علت نامشخص،‌ نارسایی‌ روده و ‌دیابت مجاز نیست.