آسمان تهران بسی ناجوانمردانه آلوده است

مهرداد کاظمی - فیلمساز و فعال اجتماعی

داستان آلودگی هوای تهران آنقدر كهنه شده كه در هزارتوی مشغله های فكری مردم پایتخت ، اهمیت خود را از دست داده است ، و دیگر نه تنها كسی منتظر هوای سالم نیست ، بلكه حتی از كنار هوای آلوده هم بی تفاوت عبورمی كند .
این جریان شاید ساده به نظر برسد اما واقعیت این است كه بی تفاوتی مردم و به تبع آن مسئولان به قیمت سنگین جان و سلامتی شهروندان تمام می شود .
ذرات ریز معلق منواكسید كربن ، اكسیدهای نیتروژن ، اكسیدهای گوگرد و... تنها بخش از گازهای سمی است كه هر روز خوانده و ناخوانده در اعماق ریه های مردم جاخوش می كند و برایش فرقی نمی كند كه قربانی كیست و چند سال دارد ، كودك است یا پیر ، سالم است یا بیمار ، تهرانی است یا شهرستانی ، بالا شهری است یا پائین شهری.
آلودگی هوا با توجه به پیامدهای زیانبارش به یکی از ملموس‌ترین معضلات زیست محیطی تهران ، پایتخت ایران و چندین شهر دیگر ایران تبدیل شده‌است .
آمارها نشان می‌دهد که در روزهای تشدید آلودگی هوای تهران ، شمار بیماران تنفسی تا ۶۰ درصد افزایش می‌یابد . بیشترین عامل مرتبط با تشدید بیماری‌های سیستم قلبی ، عروقی و ریوی ، افزایش آلاینده‌های دی اکسید گوگرد ، ذرات معلق و منواکسید کربن است ، به طوریکه آلودگی هوا در تهران به طور متوسط موجب کاهش ۵ سال از عمر تهرانی‌ها شده‌است .
مسئوولان نیز این سال‌ها که کار آلودگی هوا به‌تعطیلی کلانشهرها رسیده است ، فقط نقش اعلام‌کننده روزهای تعطیلی را برعهده گرفته‌اند و انفعال آنها به جایی رسیده که هیچ اقدام جدید و تاثیرگذاری در این سال‌ها انجام نشده است .
شاید با نگاهی به مشکلات عدیده اقتصادی که در حال حاضر با آنها مواجه هستیم مشکلات زیست محیطی کمتر جلب توجه کند .
چه کسی به آلودگی هوا فکر می کند وقتی که آوردن یک لقمه نان بر سر سفره دشوار باشد .
تعطیلی های اخیر به خاطر آلودگی هوا یک مشکل مزمن نه تنها برای محیط زیست بلکه برای اقتصاد کشور است.
آلودگی هوای شهرهای مختلف کشور به بخشی از زندگی روزمره تبدیل شده و به همین دلیل به طور جدی به آن نمی اندیشیم.
هر ساله ، دولت با چند روز تعطیل کردن مراکز آموزشی و اداری در تهران و دلبستن به بادی که هوای شهر را تا حدی قابل استنشاق کند با بحران آلودگی هوا مقابله می کند .
هزینه های بهداشتی مرتبط با آلودگی هوا نیز واضح و آشکار است . آلودگی شدید هوا باعث بروز بیماری های تنفسی قلب و عروق چون سرطان ریه ، عفونت دستگاه تنفسی ، تنگی نفس ، برونشیت ، تپش قلب و کاهش قابلیت تنفسی شش ها در کودکان می شود . در تحقیقی که در سال 10 سال پیش تحت عنوان طرح جامع ارزيابی خسارات بهداشتی آلودگی هوای تهران منتشر شد ، پایتخت کشور به تنهایی هر سال بیش از 700 میلیون دلار از این بابت هزینه می دهد .
می دانیم دولت با کاهش درآمد مواجه است و بعید به نظر می رسد به زودی برای از بین بردن آلودگی یا کم کردن هزینه های آن اقدامی انجام دهد ، اما دولت می تواند با فرهنگ سازی ضوابط زیست محیطی اعمال کند تا دست کم در درازمدت برای بنگاه های اقتصادی هزینه افزوده ای نداشته باشد و به کاهش آلودگی کمک کند تا به تدریج رقابت پذیری صنایع ما بهبود حاصل کند .
آلودگی هوا نمونه روشنی از اثرات خارجی یا جانبی است . راه حل معمول برای چنین مشکلاتی این است که هزینه های چنین اثراتی را به آنهایی که هوا را آلوده می کنند بازگرداند تا او در محاسبات داخلی خود این هزینه را متقبل شود .
مایکل پورتر، استاد اقتصاد دانشگاه هاروارد ، معتقد است ضوابط جدی زیست محیطی که شامل جریمه هستند باعث افزایش کارآمدی و خلاقیت در فناوری می شود . هزینه هایی که امروز برای تبعیت از چنین ضوابطی می پردازیم در درازمدت جبران خواهد شد و نتیجه آن کاهش در کل هزینه ها خواهد بود . این ضوابط مصرف انرژی را کاهش خواهد داد و باعث افزایش رقابت پذیری صنایع ما خواهد شد .
از طرفی كشمكش‌ها بين سازمان‌هاي مرتبط با آلودگي هوا در حالي ادامه دارد كه به نظر مي‌رسد بحث آلودگي هوا هم مانند ترافيك ، معضلي چند وجهي با متوليان متعدد است كه همچون هميشه هر يك مي‌كوشند تا ديگري را به كوتاهي و قصور در انجام وظايف خود متهم كنند.
راستی هيولاي سياه آلودگي هواي تهران چند قرباني دیگر در سال 95 خواهد گرفت..؟
سوالی که پیش می آید این است که چرا مردم در بحث آلودگی هوا مشاركت نمی كنند .
و پاسخ آن خیلی صریح است ، چون مردم به خوبی اطلاع رسانی نمی شوند ، چون نگرش و رفتار مثبت در این زمینه ندارند .
بهتر نیست فرهنگ سازی را از خود مردم شروع کنیم و هشدارهای واقعی را به آنان گوشزد کنیم تا خود آنها خیلی از مسائل را در کاهش آلودگی هوا رعایت کنند.
اینجاست که جای خالی صدا و سیما در این میان به خوبی به عنوان یك رسانه ملی و فرهنگ سازی و پیامدهای هشداری و آموزش همگانی در فضای مجازی به خوبی احساس می شود ...