از رجایی تا احمدی نژاد، در مراسم تحلیف روسای جمهور چه گذشت؟

شرق:در کوران رخدادهای سال‌های نخست انقلاب، عزل‌ها و ترورها و بعد هم آغاز جنگ، فرصتی برای پرداختن رسمی و تشریفاتی به مراسم تحلیف نبود، «تحلیف رییس‌جمهوری» رخدادی تقریبا معمول و عادی بود که نه در یک روز جداگانه بلکه در همان روز کاری مجلس و آن هم به‌سرعت برگزار می‌شد. سخنرانی‌ها هم چندان طولانی نبود. در دوره‌های بعد، اما تحلیف به یک مراسم شبه‌ملی بدل و به تشریفات آن هم افزود شد. از شخصیت‌های سیاسی و مسوولان کشوری و حتی از سفرای کشورهای خارجی به‌عنوان مدعو، برای شرکت در مراسم دعوت به عمل آمد. به‌عنوان نمونه حاج‌احمد خمینی فرزند امام تا پیش از فوت یکی از مدعوین ثابت جلسات تحلیف ریاست‌جمهوری ایران بود. در مراسم تحلیف رسم است که پیش از رییس‌جمهورمنتخب، رییس مجلس و رییس قوه قضاییه صحبت می‌کند، سپس رییس‌جمهور سوگند می‌خورد و پیش یا پس از آن سخنانی در ارتباط با مسوولیتی که بر عهده دارد و برنامه‌هایش ایراد می‌کند.

تحلیف رجایی

تحلیف شهید رجایی، 12 مرداد سال 60، در یک روز کاری مجلس و همزمان با تحلیف تعدادی از نمایندگان جدیدالورود مجلس انجام شد. رییس‌جمهور پیشین، عزل شده و فرصتی برای تشریفات نیست، رییس مجلس 15دقیقه تنفس اعلام می‌کند و ساعت 11:25، تحلیف آغاز می‌شود. آن سال هم مانند امسال مصادف بود با اواخر ماه رمضان تا جایی که تحلیف با تبریک عید فطر از سوی علی‌اکبر هاشمی‌رفسنجانی آغاز می‌شود. «محمدعلی رجایی» سوگندنامه را در صحن مجلس که قرائت می‌کند و بعد از او آیت‌الله «موسوی‌اردبیلی» است که صحبت می‌کند و می‌گوید: «ما فکر می‌کردیم اگر روزی برسیم به جایی که اختلاف فکری و خطی در بین ما نباشد، مشکلات زیادی نخواهیم داشت الحمدالله امروز به آنجا رسیده‌ایم.» بعد از صحبت‌های او مجلس به کار خود باز می‌گردد و مذاکرات عادی خود را از سر می‌گیرد.

تحلیف سوم و چهارم

با شهادت شهید رجایی و انتخاب آیت‌الله خامنه‌ای به ریاست‌جمهوری، روزنامه اطلاعات که عصرها منتشر می‌شود در شماره 19 مهر سال 60 خود، در خبری کوتاه، از برگزاری مراسم تحلیف در همان روز خبر می‌دهد. شاید نخستین گزارش مطول از مراسم تحلیف در مجلس مربوط است به دور دوم ریاست‌جمهوری آیت‌الله خامنه‌ای در 18مهر سال 64. سخنران نخست مراسم هاشمی‌رفسنجانی است که درباره ایشان می‌گوید: «آقای خامنه‌ای می‌تواند محوری برای وحدت و انسجام نیروها در سراسر کشور باشد. در این چهارسال کارهای بسیار موثری در کشور انجام شده است.» بعد از او آیت‌الله خامنه‌ای سوگند ریاست‌جمهوری می‌خورد و صحبت‌هایی در ارتباط با این سوگند مطرح می‌کند: «با سوگند یک‌دوره چهارساله دیگر آغاز می‌شود یا مسوولیتی سنگین و با بار مسوولیتی که بی‌شک یک‌نفر از عهده برداشتن آن عاجز است... مرکز و سرچشمه مسوولیت‌های اجرایی در جمهوری اسلامی ریاست‌جمهوری است و از آن مرکز به مسوولان دیگر و به منابع قدرت دیگر این مسوولیت منتقل می‌شود در صورتی‌که رییس‌جمهور ابزارهای لازم را در اختیار داشته باشد خواهد توانست به این سوگند عمل کند.»

تحلیف پنجم و ششم

سال 68 اما مصادف بود با پایان جنگ، ملت امام و پنجمین دوره ریاست‌جمهوری در ایران، هاشمی‌رفسنجانی به ریاست‌جمهوری برگزیده شده بود و مراسم تحلیفش، 24مرداد همزمان شده بود با آغاز کار دوباره مجلس بعد از تعطیلات تابستانی.‌ هاشمی رفسنجانی پس از ایراد سوگند می‌گوید: «به لحاظ نفسانی و تمایلات شخصی برای انجام این مسوولیت سنگین اجرایی هیچ شایستگی در خود نمی‌بینم، نمی‌دانم و فکر نمی‌کنم از دستگاهی که قبل از من مجری بوده بتوانم بهتر کار کنم.» سال 72 در مراسم تحلیف دومین دوره ریاست‌جمهوری هاشمی آیت‌الله یزدی رییس قوه‌قضاییه در مجلس حاضر است که در تعریف دولت هاشمی می‌گوید: «مهم‌ترین موفقیت دولت هاشمی به کارگرفتن امکانات موجود و نجات کشور از فقر تدریجی است.»

تحلیف هفتم و هشتم

دوم خرداد رسیده بود و نوبت به تحلیف سیدمحمد خاتمی رسید. 14مردادسال76. خاتمی آن روز در مجلس از گفت‌وگوی تمدن‌ها به‌عنوان امری ضروری سخن گفت. از اینکه بین عدالت و توسعه درهم آمیختگی وجود دارد و اینکه مردم باید باور کنند که حق تعیین سرنوشت خود را دارند. چهار سال بعدتر اما مراسم تحلیف دولت هشتم با چالشی کوچک روبه‌رو شد. قضیه از این قرار بود که به علت انتخاب‌نشدن دو نفر از حقوقدانان شورای نگهبان توسط مجلسیان، مراسم به تاخیر افتاد. آن دوره مراسم تحلیف ریاست‌جمهوری هشتم 17 مهر برگزار شد. خاتمی در آن روز مفصل رئوس برنامه‌هایش را در مجلس خواند و گفت: «با همان عهد پیشین آمده‌ام. من امروز در پیشگاه ملت و نمایندگان و اصحاب اندیشه به صراحت اعلام می‌کنم که مشکل ما استقرار مردمسالاری دینی است. خواهم کوشید در ادامه سلوک گذشته در هیچ زمینه‌ای به مردم دروغ نگویم.»

تحلیف نهم و دهم

سال 84 آغاز دوره احمدی‌نژاد است. او در مراسم تحلیفش که 15 مرداد برگزار می‌شود، از مهرورزی سخن می‌گوید و اینکه مهم‌ترین خدمت دولت باید رفع مشکلات و تامین معیشت مردم باشد. همان روز حدادعادل که رییس مجلس است، خطاب به او می‌گوید: «به شما اطمینان می‌دهم مجلس رقیب شما در قدرت نیست بلکه رفیق شما در خدمت به مردم است.» مراسم تحلیف دولت دهم اما، 14 مردادسال 88 و در فضای بعد از رخدادهای آن سال برگزار می‌شد. کشورهای اروپایی اعلام کرده بودند که سفرایشان در مراسم حاضر می‌شوند اما تبریکی از سوی آنها تقدیم رییس دولت نمی‌شود. همین کافی بود که احمدی‌نژاد در سخنرانی روز تحلیفش به آنها واکنش نشان دهد و بگوید: «کسی منتظر تبریک‌گفتن شما نیست.» او در آن روز از حماسه 25میلیون رای گفت و اینکه «در چهار سال قبل برخی محدودیت‌ها و کوته‌بینی‌ها به من و شما اجازه نداد از همه آنها برای اعتلای کشور بهره ببریم.» برخی نمایندگان و شخصیت‌ها و چهره‌های سیاسی که انتظار می‌رفت در مراسم تحلیف شرکت کنند، در آن روز غایب بودند.