پیشنهاد یک چهره اصلاح طلب: دادن امتیاز یکطرفه به غرب در موضوع هسته ای!

ناصرهادیان در روزنامه بهار نوشت:

برنامه هسته‌ای ایران به موضوعی پیچیده و با چالش درازمدت در سیاست خارجی ایران تبدیل شده است. مساله‌ای که پیامدهای آن تنها در حوزه سیاست خارجی محدود نمانده و زندگی بسیاری از ایرانیان را تحت‌ تاثیر قرار داده و می‌دهد. پیچیده‌تر شدن و طولانی‌تر شدن چالش هسته‌ای ایران که به‌‌تدریج با تحریم‌های گسترده‌تر و سخت‌تر علیه ایران همراه شده است به موازات خود حساسیت جامعه را نیز بالا برده به‌طوری‌که یک نشست و مذاکره هسته‌ای به سرعت واکنش بازار ارز و سکه را برمی‌انگیزاند.

این نوسانات اقتصادی در بعضی موارد صرفا ریشه‌ روانی داشته است تا واقعی. اما همین امر حکایت از روند درهم‌تنیدگی روزافزون موضوع هسته‌ای با زندگی ایرانیان دارد. آیا استمرار وضعیت‌ فعلی به نفع کشور است؟ آیا دستگاه دیپلماسی ایران ناتوان از حل این مساله است؟

آنچه مسلم است آن است که حل موضوع هسته‌ای ایران از اولویت‌های سیاست خارجی ایران است. آنچه باز هم مسلم است آن است که تداوم مسیر پیشین در پرونده هسته‌ای دیگر به صلاح نیست. اما راه‌حل چیست و چه باید کرد که ضمن حفظ منافع کشور و حقوق هسته‌ای بتوان موضوع هسته‌ای را حل کرد؟ یکی از پاسخ‌ها در سیاست «ابتکار یکجانبه» نهفته است. تاکنون موضوع هسته‌ای، عمدتا تمرکز بر معامله (بده - بستان) بوده است، اما سیاست «ابتکار یکجانبه» خروج از این چارچوب را پیشنهاد و یک اقدام اعتمادساز یک‌طرفه را توصیه می‌کند.

در واقع در موضوع هسته‌ای، دستگاه دیپلماسی ایران باید دست به یک «ابتکار یکجانبه» اعتمادساز بزند. بدون آن‌که بخواهد ما‌به‌ازا و امتیازی در قبال آن دریافت کند. این «ابتکار یکجانبه» اعتمادساز می‌تواند در هر یک از حوزه‌های شفاف‌سازی در برنامه هسته‌ای (transparency)، اقدامی در راستای ارتقای نظام راستی‌آزمایی Varification)، یا عدم ‌اعمال حقی از حقوقمان باشد. به‌طور مثال در یک اقدام یکجانبه ایران می‌تواند 50 کیلوگرم از اورانیوم غنی شده با خلوص 20‌درصد خود را تبدیل به میله سوختی کند.

این تنها یک مثال است و مسلما «ابتکار یکجانبه» باید در کارگروه‌های تخصصی طراحی و تدوین شود. این سیاست دارای مزیت‌هایی در خارج و داخل است. در وهله اول «ابتکار یکجانبه» از سوی ایران کارکرد «اعتمادسازی» دارد و نشان‌دهنده حسن‌نیت و همچنین عزم سیاسی کشور برای حل پرونده هسته‌ای است. در وهله دوم، «ابتکار یکجانبه» توپ را به زمین طرف مقابل می‌اندازد.

سیاست «ابتکار یکجانبه» در سطح دیپلماسی سنتی (روابط دولت‌ها با دولت‌ها) جای می‌گیرد اما عمیقا بر سطوح دیگر دیپلماسی (دیپلماسی عمومی و دیپلماسی خط دو) تاثیر دارد. منظور از دیپلماسی عمومی سیاست‌هایی است که یک دولت برای تاثیرگذاری بر جامعه کشور هدف اتخاذ می‌کند. سیاست «ابتکار یکجانبه» از سوی دولت ایران می‌تواند بر جوامع کشورهای طرف مقابل ایران در برنامه هسته‌ای تاثیرات فراوان داشته باشد.

سیاست «ابتکار یکجانبه» دولت ایران دقیقا بر این سطح از دیپلماسی (دیپلماسی عمومی) تاثیر عمیق و مثبت خواهد داشت. سیاست «ابتکار یکجانبه» دولت ایران بر سطح دیگر دیپلماسی یعنی دیپلماسی خط دو نیز بسیار تاثیرگذار است.

منظور از دیپلماسی خط دو روابطی است که میان مردم کشور ما با مردم کشورهای طرف مقابل وجود دارد. «ابتکار یکجانبه» در واقع نمایش نقش ایران در «اعتمادسازی» در پرونده هسته‌ای است. این گام به غیرحکومتیان در ایران در مباحثات برای اقناع طرف مقابل دست بالا را می‌دهد تا بتوانند از حقوق هسته‌ای ایران در سطح غیردولتی و غیررسمی دفاع کنند.

در واقع سیاست «ابتکار یکجانبه»، هم دولت ایران را در مقابل دولت‌های دیگر (دیپلماسی سنتی) تجهیز می‌کند و هم بستر را برای ایفای نقشی مشابه در سطوح دیگر (دیپلماسی عمومی و خط دو) فراهم می‌کند. در پایان ذکر این مساله نیز ضروری است که مخالفان سیاست «ابتکار یکجانبه» ممکن است بر احتمال بی‌نتیجه بودن این سیاست تمرکز کنند یا حتی انگ «سازش‌کاری» بزنند، اما باید توجه داشت که نخست، مزایای خارجی و داخلی این سیاست از هزینه‌های آن بیشتر است و بنابراین حتی با وجود احتمال شکست، ارزش ریسک را دارد، دوم آن‌که اساسا مفهوم «ابتکار یکجانبه» که در چارچوب منافع ملی کشور طراحی و اجرا می‌شود، فرسنگ‌ها با مفهوم سازش فاصله دارد و در واقع سیاست «ابتکار یکجانبه» چیزی نیست جز «اقدام برای تعاملی خردگرا».