اروپا رویای پناهجویان

تفاوتی ندارد از جنگ فرار کرده باشی یا از قحطی، مسیر یکی است؛ رسیدن به آرامش و امنیت. پهن کردن بساط زندگی بر سرزمینی آرام.

دیدن بازی فرزندانت در حیاط مدرسه. مدرسه‌ای که هدف بمب و موشک قرار نمی‌گیرد. رفتن بر سر کاری که حقوقش نه تنها شکم سیر کن باشد بلکه بتواند جامه عملی باشد برای آرزوهایت.

ولی همیشه این مسیر به آرامش ختم نمی‌شود. گاهی فرزندت را که به امید زندگی بهتر با خودت همراه کردی بر ساحل دریا در سرزمینی غریب به خواب ابدی می‌رود و گاهی هم به جای یافتن کار مناسب به اردوگاهی برده می‌شوی که رهایی از آن به تاریخی مجهول حواله می‌شود.

پاسخ اتحادیه اروپا به موج پناه‌جویانی که به معنای واقعی به دنبال جان پناهی برای خود و خانواده‌شان هستند این است که با وجود مخالفت‌های کشورهای اروپای شرقی در دو سال آتی تا 160 هزار پناهجو از طریق یونان و ایتالیا بین کشورهای عضو این اتحادیه (حتی در کشورهای مخالف) تقسیم می‌شوند.

اما قانون در مورد پناهجویان چه می‌گوید و کشورهای پذیرنده چه مسوولیتی را در قبال این افراد دارند؟

هوشنگ پوربابایی، کارشناس مسائل حقوقی در مورد قوانین پناهجویان این طور به خبرنگار ایسنا پاسخ داد که دولت پذیرنده در صورتی موظف و مکلف به پذیرش پناهجویان است که فرد درخواست دهنده شامل مواردی که در کنوانسیون‌های بین‌المللی آمده نظیر جنگ، مخاطرات بین‌المللی، ترس از دست دادن جان به خاطر مذهب، نداشتن شغل مناسب و ... باشد و در این صورت است که یک کشور ملزم به رسیدگی به وضعیت فرد مهاجر و پذیرش و پناه دادن به او است.

وی هم‌چنین در مورد این که برخی کشورهای اروپایی دلیل مخالفت‌شان برای پذیرش پناهجویان را مشکلات مالی و مسائل داخلی دانسته‌اند نیز توضیح می‌دهد : گاهی کشور پذیرنده به دلیل شرایط متفاوت برای تنظیم امور داخلی خود در صدد آن برمی‌آید تا پناهجو را در پناهگاهی که خودش برای آن در نظر گرفته مستقر کند، ولی این امر به آن معنا نیست که پناهنده از حقوق شهروندی آن کشور برخوردار باشد، بلکه آن‌ها از حقوق پناهندگی برخوردار می‌شوند و اولویت حفظ جان و مال آن‌ها از خطر است.

پوربابایی این که به پناهجویان حقوق برابر با تابعین کشورهای پذیرنده داده شود را محل مناقشه دانسته و تاکید می‌کند: اگر کشوری این حقوق را اعطا کند بیش‌تر به مولفه‌های حقوق بشری پایبند بوده ولی اگر کشوری به این موارد تن ندهد نیز با استنطاق و بازخواست مواجه نخواهد شد. چون باید یک معیارهایی را برای این افراد در نظر بگیرند تا با سیل پناهجویان مواجه نشوند؛ چرا که در این صورت امنیت و رفاه کشور و شهروندان خودشان به خطر می‌افتد. در نتیجه امکان دارد رسیدگی به اسکان آن‌ها به نحو مطلوب زمان‌بر باشد. در مقابل هم این کشورها حق ندارند چون وضعیت اقتصادی خودشان در خطر است از پذیرش پناهجویان سرباز زنند یا به حقوق اولیه این افراد که در عرصه بین‌المللی برای‌شان تعریف شده و طبق کنوانسیون‌ها مکلف به اجرای آن هستند، بی‌توجه باشند.

با وجود انتشار عکس‌ها و اخباری که از کشته شدن مهاجران به دست قاچاقچیان انسان، واژگونی قایق‌های بادی آن‌ها در دریا و یا ماندن پشت مرزها در سرمای سخت و بدون آب و غذای کافی حکایت می‌کنند، ولی بازهم هستند افرادی که از جنگ و قحطی نمی‌آیند ولی با این وجود خود را به هوای یافتن شغل و کسب درآمد بهتر در اروپا به قاچاقچیان انسان می‌سپارند. برخی مهاجران ایرانی که این روزها به سمت اروپا می‌روند جزو این گروه هستند. گروهی که به مهاجران اقتصادی معروف هستند.

میثم، مهاجر 28 ساله ایرانی است که دیپلم کار و دانش دارد و چند ماه پیش قدم در راه مهاجرت گذاشته است. او به ایسنا می‌گوید: انگیزه‌ام برای مهاجرت، زندگی بهتراست . ‌این‌جا (اروپا) آرزوها قابل لمس‌تر به نظر می‌رسد. این‌جا از زندگی اشرافی خبری نیست و حتی یک رفتگر به راحتی با امکانات زندگی می‌کند، بهترین ماشین را می‌توان با یک قسط کم ماهانه خرید. در کل امکانات بیش‌تری در این‌جا وجود دارد و انگیزه‌ام رسیدن به آرزوها و زندگی بهتر بوده است.

- چطور مقصد خود را انتخاب کردید؟

* با سوال کردن و تحقیق فهمیدم که آلمان از نظر رسیدگی و کمک به پناهجویان کشور خوبی است و چند نفر از دوستانم که این‌جا حضور داشتند راهنمایی‌ام کردند و گفتند آلمان کشور خوبی است و من هم آمدم اینجا.

- تماس شما با قاچاقچیان انسان به چه صورت بود؟

* از طریق دوستان خارج از کشور شماره تماس این فرد را به دست آورده و با آن‌ها هماهنگ کردم بعد به ترکیه جایی که با او قرار داشتم رفتم و یکدیگر را آن‌جا ملاقات کردیم.

- خروج از ایران چطور صورت گرفت و اولین مقصدتان کجا بود؟

* بلیط ترکیه را خریدم و از طریق هواپیما به ترکیه رفتم.

- در مسیر با چه مشکلاتی و مسائلی رو به رو بودید؟

* در طول مسیر مراحل خطرناکی را گذراندیم و از دریای بین ترکیه و یونان که خیلی خطرناک است با قاچاقچیان انسان که تفنگ و اسلحه در دست داشتند عبور کردیم. در یونان مردم با مهربانی و محبت با ما برخورد می‌کردند حتی برای حال کودکان خردسال گریه می‌کردند. خیلی پیاده‌روی داشتیم، به طوری که پاهای‌مان تاول زده بود. البته در طول مسیر افرادی سودجو هم بودند که مثلا برای یک مسیر کوتاه که به طور عادی 20 یورو کرایه داشت از مردم 60 یورو می‌گرفتند. همچنین در طول مسیر برخی که از سطح فرهنگی پایینی برخوردار بودند اذیت و سر و صدا می‌کردند و در کمپ‌ها همکاری لازم را نداشتند.

- این نوع مهاجرت را امن می‌دانید؟

* نه؛ در دریای بین ترکیه و یونان بسیاری از افراد کشته شده‌اند. قایقی که قبل از ما حرکت کرده بود غرق شد و شنیدم 8 نفر در آن قایق در دریا غرق شدند و همه این‌ها زمانی اتفاق افتاد که قایق ما هم در حال عبور از همان مسیر بود و امکان داشت همین اتفاق هم برای ما بیافتد.

علاوه بر احتمال غرق شدن، دستگیری به دست پلیس هم محتمل است. این اتفاق برای ما هم افتاد و پلیس ترکیه حدود 2 ساعت ما را تعقیب می‌کرد و فقط به دلیل سرعت قایق و کوچک بودن آن توانستیم پلیس را جا بگذاریم ولی در روزی که من به ترکیه رسیدم شنیدم 15 نفر مرده‌اند. از این جور اتفاقات در طول مسیر ممکن است رخ دهد.

- چند روز در راه بودید و از چه وسیله‌ای استفاده کردید؟

* حدود یک هفته در راه بودم، از قطاری که خود کشورها آماده کرده بودند استفاده کردیم فقط قطار مقدونیه از ما پول گرفت و ما بقی رایگان بود البته در طول مسیر از اتوبوس هم استفاده کردیم.

- آیا دوستانی داشتید که قبل از شما از این طریق مهاجرت کرده باشند؟

* نه به طور زمینی ولی چند نفر از دوستانم بودند که هوایی سفر کردند.

- آیا این مهاجرت همان طور که فکر می‌کردید بود؟

* بله همان طور که فکر می‌کردم سخت بود و باید تحمل زیادی داشت.

- هزینه‌ای که تا امروز کردید چقدر بود؟

* نزدیک 4 هزار یورو.

- می‌دانید روند رسیدگی به پرونده پناهجویان به طور معمول چقدر طول می‌کشد؟

* خودمان را معرفی می‌کنیم به پلیس و آدرس محل سکونت‌مان را به آن‌ها ارائه می کنیم و بعد معلوم نیست بین 3 هفته تا 2 سال یک مصاحبه برای‌مان ترتیب می‌دهند که باید علت مهاجرت را مشخص کنیم و دلایل پناهندگی را ارائه کنید. پس از معرفی به سازمان پناهندگان حدود527 یورو برای یک تا سه ماه به ما می‌دهند که باید با آن زندگی کنیم. تقریبا دو سال طول می‌کشد و در نهایت هم مشخص نیست درخواست‌مان پذیرفته شود یا خیر.

هزاران آواره در ماه‌های پیش از کشورهای مختلف عبور کرده تا در نهایت به آلمان، اتریش و یا سوئد برسند. این تفکر که در خواست همه پناهجویان در آلمان یا کشورهای نظیر آن پذیرفته می‌شود عده‌ای را به این فکر انداخته که با سیل پناهجویان عراقی و سوری و سایر کشورهای جنگ و بحران زده همراه شوند.

این در حالی است که اگر درخواست پناهندگی کسی در کشوری مانند آلمان مورد رسیدگی قرار گیرد، تصمیم‌گیری در خصوص پذیرش یا نپذیرفتن درخواست بر عهده مقام مسوول مربوطه است و آن طور که شواهد نشان می‌دهد بسیاری از درخواست‌های پناهندگی مخصوصا پناهندگان اقتصادی احتمالاً رد و متقاضی به کشور مبداء بازگردانده می‌شود.

میکاییل بارون فون اونگرن، سفیر آلمان در ایران نیز در تایید این موضوع به ایسنا می‌گوید: ادعای شایع در خصوص اقامت دائم هشتصد هزار پناهجوی جدیدالورود در آلمان، دقیق نیست و با وجود این که بحران جاری پناه‌جویان یک چالش انسانی عظیم است ولی شرایط پناه‌جویان در یک ماه پیش، شرایطی استثنایی بوده و اقدامات بشر دوستانه خاص برخی کشورها نشانگر تغییر در سیاست کلی ما نیست. قانون پناهجویان اروپا، یا همان کنوانسیون دوبلین، هنوز قابل اجرا بوده و در نتیجه، هیچ‌کس نمی‌تواند انتخاب کند که در چه کشوری درخواست پناهندگی کند.

و اما قانون دوبلین که سفیر آلمان در ایران به آن اشاره می‌کند، قانونی است که طبق آن پناهجویان باید در همان کشور عضو اتحادیه اروپا که برای نخستین‌بار وارد آن می‌شوند تقاضای پناهندگی بدهند.

این درحالی است که در ماه‌های اخیر کشورهایی مانند یونان، ایتالیا و کشوهای حوزه بالکان این قانون را رعایت نکردند و برخی از کشورهای اروپایی براین باورند که با توجه به بحران مهاجرت فعلی، تاریخ مصرف این قانون به اتمام رسیده و از این پس پناهجویان طبق توافق‌های انجام شده در بین کشورهای اتحادیه اروپا و براساس سهمیه و امکانات کشورهای عضو این اتحادیه تقسیم شوند.

هر چند تعداد کمی از ایرانیان همراه موج پناهجویان سوری و عراقی خطر سفر دریایی و زمینی به اروپا را پذیرفته‌اند اما کارشناسان هشدار می‌دهند که کشورهای اروپایی قوانین سختگیرانه‌تری را نسبت به پناهجویان اقتصادی در پیش خواهند گرفت و امکان اخراج این گروه از پناهندگان در آینده وجود دارد و به همین دلیل توصیه می‌کنند افرادی که تمایل به مهاجرت به کشورهای دیگر را دارند فقط از راه‌های قانونی اقدام کنند.

کارشناسان در این ارتباط به موضوع مهاجران غیرقانونی به استرالیا اشاره می‌کنند که با سخت‌گیری این کشور ماه‌ها و حتی سال‌هاست در جزایر دورافتاده در اردوگاه‌های غیر استاندارد نگهداری می‌شوند.

منبع: ایسنا/ آزاده تهرانی