فرشاد مومنی: جهت گیری های برنامه ششم فاقد کیفیت قابل قبولی است

دکتر فرشاد مومنی با اشاره به اهمیت موضوع نابرابری اقتصادی و اجتماعی در اقتصاد امروز گفت: ما سعی داریم تا ابعاد اهمیت مساله نابرابری اقتصادی و اجتماعی را مطرح و تشریح کنیم و اینکه کشور در این برهه از زاویه مورد اشاره در معرض چه آسیب هایی قرار دارد، اگر قرار باشد کشور به سمت اصلاح و بهبود حرکت کند یکی از ارکان اصلی برنامه اصلاح باید مساله عدالت اجتماعی باشد. البته این موضوع تنها مساله کشور ما نیست و مساله افزایش نابرابری ها و پیامدهای همه جانبه آن برای کیفیت زندگی مردم و توان رقابت اقتصاد ملی امروز به یک مساله جهای تبدیل شده است. گرچه این مساله برای ایران طی ۱۰ ساله گذشته ابعاد بسیار پیچیده تر و خطیرتری پیدا کرده است در این زمینه خاص واقعیت این است که ما با مشکلات کوچک و بزرگ بسیاری روبرو هستیم.

او با اشاره به ریشه ها و آثار نابرابری اظهار کرد: آثار نابرابری ها به هیچ وجه منحصر به حوزه اقتصاد نیست کما اینکه منشا نابرابری ها نیز صرفاً به اقتصا باز نمی گردد بنابراین داشتن یک فهم نظری از این مساله سرنوشت ساز است و وقتی درباره این مساله به اندازه کافی صحبت نشود به طور طبیعی فهم بایسته نظری نیز شکل نمی گیرد مهمترین مساله آن است که مناسبات نابرابرساز الگوی مسلط رفتارهای جامعه را به جای تمرکز بر تعاون و همکاری و رقابت عادلانه به سوی ستیز و ناهنجاری های ناشی از تعارض و تضاد می کشاند پس یک ریشه مهم ناهنجاری های فرهنگی ـ اجتماعی و سیاسی و اقتصادی امروز کشور افزایش بی سابقه نابرابری هاست و هر چه دیرتر درباره آن چاره کنیم باید هزینه های سنگین تری بپردازیم.

این کارشناس مسایل اقتصادی باتوجه به تجربه توسعه پس از جنگ جهانی دوم توضیح داد: تجربه توسعه پس از گذشت بالغ بر ۷۰ سال از جنگ جهانی دوم به وضوح نشان می دهد هر کسی این مساله را ندید یا غلط دید فاجعه های بزرگی برای او پیش آمده و ما نیز در معرض رویکردهایی قرار داریم که طول و عرض و ریشه های اصلی این مساله حیاتی را نمی بینند یا غلط می بینند. در کنار این قضیه یک ذخیره دانایی در دنیا وجود دارد نشان می دهد که سمت گیری های معطوف به عدالت اجتماعی با مشخصه های خاصی که مضمون توسعه گرا دارد می تواند گره گشایی های جدی داشته باشد.

مومنی ادامه داد: در دولت قبلی کشور از فهم نادرست آن ها درباره عدالت اجتماعی بسیار ضربه خورد اما بینش فعلی دولت بینشی است که این موضوع را نادیده می گیرد و البته برای آن توجیه هایی درست می کند که آن را نادیده بگیرد؛ برای مثال وقتی که رییس جمهور قصد داشت تا برنامه خروج از رکود را تشریح کنند، ایشان در میان صحبت های خودشان این نکته را مطرح کردند و برداشت از بحران جهش موجودی انبار بنگاه های تولیدی را اینطور تعبیر کردند که مردم برای خرید مشکلی ندارند و وقتی توافق نهایی شود یک ارزانی اتفاق خواهد افتاد و مردم به این دلیل خریدهای خودشان را به تعویق انداختند. این در حالی است که به اعتبار شواهد غیرقابل انکار به واسطه فروپاشی نسبی طبقه متوسط درآمدی و گسترش بی سابقه فقر در حال حاضر اقتصاد ایران یکی از مولفه های عمق یابی غیر عادی رکود، بحران تقاضای موثر است.

این استاد اقتصاد در خصوص فقر و نیازهای افراد جامعه اضافه کرد: یک فقر گسترده وجود دارد با یک نیازهای بی اندازه پاسخ نگرفته بنابراین باید در این موضوع چاره هایی اندیشید وگرنه کشور متحمل هزینه های سنگینی خواهد شد. اما تحلیلی که رییس جمهور ارایه کردند این بود که مردم مشکلی برای خرید ندارند در سال ۹۳ میزان موجودی انبار بنگاه های تولیدی به بی سابقه ترین سطح خود در طی ۵ سال گذشته رسیده است و ریشه یابی دقیق این مساله یک ضرورت جدی برای اداره بهتر کشور است.

این کارشناس اقتصاد با اشاره به ضعف شدت یافته بنیه تولید در کشور عنوان کرد: از طرفی وضعیت تولید در کشور به شدت شکننده شده است از طرف دیگر همین بنیان های تولیدی که تا این اندازه ضعیف شده است، در همین حدی هم که می تواند محصولی عرضه کند متاسفانه بخش عمده آن فروش نمی رود، برداشت ما از این موضوع این است که واقعیت هایی از این دست که ابعاد گوناگونی دارد موید بحران تقاضای موثری است که در اقتصاد ایران وجود دارد.

او باتوجه به نامه اخیر مسعود نیلی اظهار کرد: شیوه ای که آقای رییس جمهور در تحلیل خودشان به کار برده بودند دقیقا در نامه آقای نیلی هم دیده می شود و می توان گفت این دیدگاه ها از سوی مشاوران ایشان به آقای روحانی ارایه می شود. این طرز تحلیل سطحی از مسایل کشور طی ۲۵ سال گذشته بارها فاجعه آفرینی کرده است. و معلوم نیست نظام تصمیم گیری یک سویه نگر چه زمانی قرار است خود را اصلاح کند.

این استاد اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی باتوجه به درگیری های آمریکا در شرایط خاص جنگی تصریح کرد: وجه دیگری از این نگرش های افراطی و یک سویه نگر را در سخنان اخیر وزیر مسکن می توان دید. در حالی که حتی در آمریکا تحت شرایط خاص در سال های جنگ جهانی دوم، با اینکه آمریکا هیچ درگیری مستقیم نظامی نداشت سختگیرانه ترین قاعده های کنترل قیمت اعمال می شده و کسی هم از این موضوع تلقی کمونیستی نداشت. متاسفانه در برهه ای واقع شدیم که برخی افراد قصد برچسب زنی دارند. و از موضع وزیر حرف های سست و بی پایه ای زده می شود که فقط رانت جویان و غیرمولدها را تقویت کرده و نیروی محرکه جدیدی علیه منافع تولیدکنندگان و عامه مردم پدید می آورد و از همه مهمتر این که عمل به چنین توصیه های بی مایه غیرعالمانه و کاسبکارانه ای گسترده و عمق نابرابری ها را نیز افزایش می دهد.

مومنی باتوجه به یک تجربه تاریخی در سالهای اولیه انقلاب توضیح داد: در اوایل دهه ۶۰ از نظر اصولی دامن زدن برای تولید فرش دستبافت را به نفع آینده توسعه کشور نمیدانستیم و بعد هم گفتیم تا زمانی که امکان جایگزینی یک فرصت شغلی بهتر برای بافنده ها وجود نداشته باشد، نباید مانع کار آنها شویم بلکه باید اشکال های آن را برطرف کنیم. از راهکارهایی هم که اعلام کردیم این بود که دولت بیاید سهم بافنده ها از فایده ها و سودهای ناشی از تجارت بین المللی فرش که صفر مطلق است و ۹۹ درصد صادر کنندگان فرش هیچ نسبتی با تولید فرش ندارند را افزایش دهند. برخی در آن زمان گفتند که شما میان دلالان فرش و تولید کنندگان تبعیض قایل می شوید و مانع تصویب قانون مزبور شدند. اما امروز همان افراد نسبت به این همه تبعیض های ناروا علیه تولیدکنندگان و به ویژه کارگران سکوت اختیار کرده اند.

این کارشناس مسایل اقتصادی افزود: ما باید فعالیت ها و انتقادات خودمان را قبل از مرگ سهراب ارایه کنیم؛ همانطوری که محمدرضا پهلوی بارها در آخرین نطق ها به فساد گسترده در دستگاه حکومتی خودش اذعان کرد اما برای عنوان این موارد دیر شده بود و به روزهای انقلاب نزدیک می شدیم، بنابراین بهتر است ما هم این دوره های تاریخی را دوباره برای خودمان مرور کنیم. و از آنها برای اصلاح به موقع امور عبرت بگیریم.

این استاد دانشگاه علامه طباطبایی با اشاره به تحلیلی از رویترز اضافه کرد: رویترز در ۱۵ نوامبر تحلیلی خطاب به کسانی که می خواهند در ایران بعد از توافق فعالیت های اقتصادی داشته باشند، توصیه کرده است به جای اینکه خودتان را درگیر فعالیت های پر ریسک تولیدی کنید، یک جمعیت سه میلیونی در ایران وجود دارد که ثروت نا محدود و اشتهای سیری ناپذیر برای مصرف کالاهای به شدت لوکس دارند و به آنها توصیه کرده که حساب های بلند مدت خود را بر روی این افراد تنظیم کنید. به دنبال این موضوع می بینیم که فروشگاه هایی در شمال تهران افتتاح می شود که لوسترهایی با قیمت میلیاردی در آنها به فروش می رسد! بنابراین حریفان ما به خوبی می دانند که در ایران به دنبال چه چیزی هستند و تهمیدات آن را هم فراهم می کنند؛ اما متاسفانه قادر به تشخیص اولویت های خودمان نیستیم.

او با توجه به بهره گیری از فرصت ها بیان کرد: این واقعیت در کنار ده ها مشاهده کوچک و بزرگ دیگر نشان می دهد که اگر ما ساختار نهادی کژکارکرد کنونی را اصلاح نکنیم و بیشترین فرصت های سودآوری بی زحمت یا کم زحمت همچنان در اختیار رانت جویان و رباخواران و غیرمولدها باشد فرصت های پسا توافق نیز در خدمت بهره گیری خارجی ها از چنین وضعیتی قرار می گیرد نه در خدمت ارتقای بنیه تولید ملی و انتقال فناوری! با کمال تاسف جهت گیری هایی که در ستاد برنامه ششم نهایی شده همچنان از ناحیه غفلت از ریشه های اصلی گرفتاری های کشور و نادیده گرفتن مسایل حیاتی کشور فاجعه آمیز و فاقد کیفیت قابل قبولی است و باید امیدوار بود هیات وزیران به این مساله حیاتی توجه بایسته کنند.

این کارشناس مسایل اقتصادی در پایان با تاکید بر به کارگیری ظرفیت های موجود عنوان کرد: اگر ما به اهدافمان با همین ظرفیت های کارشناسی موجود کشور بیشتر توجه کنیم می توانیم کشور را کم هزینه تر و با دستاورد بیشتری اداره کنیم نکته مهمی در اینجا وجود دارد که نهاد علم قدرت کمتری نسبت به نهاد مشوق رانت و ربا و فساد یا در مفهوم کلی غیر علم دارد و رفع این گرفتاری نیازمند تلاش های همگانی است.

منبع: شفقنا