ارتش برنده اصلی کودتا در ترکیه

عبدالباری عطوان، سردبیر روزنامه مستقل رای الیوم در تحلیلی با عنوان "دلایل شکست کودتای ترکیه می‌نویسد: اردوغان پس از کودتا قطعا عملکردی متفاوت خواهد داشت. نهاد نظامی ترکیه بیشترین سود را برد و خطرها هنوز وجود دارد، در کودتا مخالفان با حاکمیت و ارتش با مردم همپیمان شدند، دشمنان اردوغان و هم پیمانانش در یک صف مقابل کودتا قرار می‌گیرند که نشانه پختگی دموکراسی در ترکیه است و این اولین درسی است که رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه باید در کنار دیگر دروس که دست کم در طول پنج سال گذشته از آنها غفلت کرده و یا آنها را نادیده گرفته بیاموزد وگرنه کشور در برابر لرزه‌های بزرگ یا کوچک دیگر قرار خواهد گرفت .

اردوغان که تمامی مسئولان اجرایی و قانونگذاری را در کنترل خود داشت و مخالفان در رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی را سرکوب می‌کرد، در نقطه اوج بحران دید که همان مخالفان و رسانه‌ها حامی واقعی‌اش بودند تا جایی که وی پس از بروز کودتا به فیسبوک، توییتر و اینترنت پناه برد که آنها را بارها فیلتر کرده بود و برای بخش اولین سخنرانی خود پس از کنترل کودتاچیان بر تلویزیون دولتی TRT ، دست به دامان شبکه خبری سی‌ان‌ان شد که از مخالفان اردوغان محسوب می شد .

فرمانده ارتش این کشور نیز که با کودتاچیان مقابله کرد در اولین سخنرانی خود پس از کودتا گفت: زمان کودتا در ترکیه دیگر سپری شده است .

وی با این اظهاراتش یک بار دیگر تاکید کرد که "ارتش هنوز ستون فقرات امنیت و ثبات ترکیه و حافظ واقعی دموکراسی در این کشور است." در واقع موضع‌گیری ارتش موجب اعتماد دوباره مردم به این نهاد شد و ارتش جایگاه خود در سطح ملی را باز یافت. گرچه ارتش از تنوع سلیقه برخوردار است و اردوغان باید این موضوع را در رایزنی‌هایش با فرماندهان نظامی و هماهنگی با آنها قبل از اقدام به هرگونه ماجراجویی سیاسی یا نظامی که امنیت و منافع کشور را به خطر می‌اندازد، مدنظر قرار دهد .

ما با نظرات و دیدگاه‌هایی که می‌گویند اردوغان پس از این کودتای نظامی قوی‌تر خواهد شد موافق نیستیم بلکه معتقدیم وی از هر زمان دیگری ضعیف‌تر شده است و مبالغه نیست اگر بگوییم او خود به خوبی می‌داند که سیاست‌های اخیرش در منطقه و جهان نتایج معکوسی داشته و برای ترکیه خطرات جدی ایجاد کرده است. بنابراین تصمیم گرفته از بیشتر این سیاست‌ها دست بردارد و مشکلات خود با کشورهای همسایه را نادیده بگیرد و گفت‌وگو با دشمنانش در سوریه، روسیه، عراق، مصر و اسرائیل را با هدف از بین بردن اختلافات و جلوگیری از خشم نظامیان و مردم از سر بگیرد .

نهاد نظامی ترکیه که به خوبی از خطرات و پیامدهای ماجراجویی‌های نظامی از پیش طراحی شده اطلاع دارد از گذشته تا به امروز کشور را به عادی سازی روابط با مسکو و پیوستن به پایگاه مبارزه با تروریسم به شکلی جدی و نه در حد حرف سوق می‌دهد. این نهاد علاوه بر این به خوبی از ابعاد طرح کنونی که به دنبال تقسیم منطقه است و خبر دارد و می‌داند که این طرح قطعا به زودی به ترکیه نیز خواهد رسید و اولین ثمره آن نیز تشکیل دولتی کردی در همسایگی ترکیه خواهد بود .

نزدیک شدن ترکیه به سوریه و مصر احتمالا در چند هفته آتی سرعت خواهد گرفت و اظهارات بنعالی ییلدیریم، نخست وزیر ترکیه تنها دو روز قبل از کودتا مبنی بر تمایل آنکارا به از سرگیری روابطش با دمشق نشانه مهمی است و همچنین فراخوان مسئولان کانال‌های ارتباطی مخالفان مصری نزدیک به جنبش اخوان المسلمین از سوی وزارت خارجه ترکیه و تاکید این وزارتخانه بر لزوم توقف حملات علیه مصر و دیگر کشورهای عرب حوزه خلیج فارس از خاک ترکیه تحولی مهم دیگری است که تحقق آن در گرو پذیرش شروط مصر برای عادی سازی روابط میان دو کشور است .

شرایط اقتصادی خوبی که در دوره اردوغان وجود داشت بیش از پیش دچار مشکل شده و خلاهای امنیتی متوالی که با انفجارهای داعش در خاک ترکیه و یا حملات پ ک ک و اخیرا با کودتای نظامی نمایان شد، صنعت گردشگری ترکیه را که سالانه 36 میلیارد دلار برای این کشور درآمد داشت نابود کرده و تاثیری منفی بر کشور ترکیه به عنوان یکی از امن‌ترین کشورهای خاورمیانه و بزرگترین کشور برای سرمایه‌گذاری‌های داخلی و خارجی گذاشته است .

خیلی زود است که قاطعانه بگوییم خطرات از ترکیه با شکست کودتا برطرف شده است این خطر که از حمایت جناح‌های خارجی و داخلی برخوردار است همچنان وجود دارد همچنین معتقد نیستم، مردم ترکیه که اکثرشان از دولت در برابر کودتا حمایت و از دموکراسی حفاظت کردند، آینده‌ای همراه با سرکوب و سلب آزادی‌ و سیاست‌های منطقه‌ای و بین المللی اشتباه دولت را خواهد پذیرفت .

خطر تروریسم هنوز وجود دارد و چه بسا این خطر بیشتر شده و طغیان نیروهای نظامی احتمالا ضربه محکمی به کشور خواهد زد اما آتش این آشوب اکنون زیر خاکستر پنهان است. قدرت ارتش بیشتر شده و اکنون با احزاب سیاسی و خود حزب حاکم در جلب اعتماد مردم در رقابت است و این تحولی خطرناک و بی‌سابقه در ابعاد سیاسی ترکیه محسوب می‌شود .

ما با کودتاهای نظامی در هر کشوری بدون استثنا مخالفت کرده‌ایم و طبیعی است که براساس باورمان به دموکراسی و نتایج صندوق‌های رای و نه از سر طرفداری از یک طرف در مقابل دیگری با قدرت با کودتای نظامی در ترکیه نیز مخالفت کنیم. دموکراسی که ما به آن معتقدیم نمی‌تواند با جنگنده‌های ائتلاف ناتو و نیروهی ویژه آمریکایی فرانسوی و انگلیسی ایجاد شود، دموکراسی مبتنی بر هم زیستی و عدالت اجتماعی و افزایش حضور مردم است .

نهاد نظامی ترکیه کودتایی که از داخل این نهاد شکل گرفته بود را با دستی آهنین سرکوب کرد زیرا ارتش منافع ترکیه و امنیت و ثبات آن را از هر مساله دیگری بالاتر می‌داند و به همین دلیل نیز مردم با آن همراه شدند. این حاوی درسی است که نهادهای نظامی کشورهای عربی نیز باید از آن استفاده کنند .