عراقچی: انتخاب ترامپ برای برجام مشکل ساز نیست

سید عباس عراقچی، معاون حقوقی و امور بین‌الملل وزارت امور خارجه در نشستی با عنوان چالش‌های هیدروپلیتیک ایران و دیپلماسی آب که عصر دوشنبه در مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست جمهوری برگزار شد با اشاره به این که به لحاظ کاری و علاقه شخصی به بحث آب و دیپلماسی آب وارد شدم، با اشاره به نگرانی‌ها از بابت کم آبی در آینده و بحران آب گفت: ایران جزو کشورهای خشک و نیمه خشک خاورمیانه است و تا سال ۲۰۲۵ تعداد کشورهای خشک افزایش می‌یابد و ایران یکی از کشورهای نیمه خشک محسوب می‌شود.

او افزود: میانگین سالانه باران در ایران ۱۰ تا ۱۵ درصد نسبت به ۱۰ سال گذشته کاسته شده است و در مقابل رشد جمعیت را داشته‌ایم و از جمله پر مصرف‌ترین کشورها هستیم. این آمارها ما را به سرعت وارد بحران آب در آینده می‌کند.

عراقچی خاطرنشان کرد که بخش کوچکی از دیپلماسی آب به آب‌های فرامرزی بر می‌گردد، اما بخش قابل توجهی از آن به مدیریت آب‌های داخلی اعم از سطحی و زیرزمینی بر می‌گردد.

وی با اشاره به منازعات داخلی بر سر آب گفت: درگیری‌ها بر سر آب را در اخبار می‌شنویم. در اصفهان و مناطق مرکزی این اخبار را می‌شنویم. در بحث زاینده رود چالشی که این استان با شهرهای جنوبی و اهواز دارد. چند هفته پیش کرج بودم برای سخنرانی اما همه در آن مراسم به بحث آب اشاره کردند و گلایه داشتند که بین سد کرج و طالقان هستیم و آب را به تهران می‌دهند. این‌ها نشانه‌های خوبی نیست و این نگرانی‌ها می‌تواند شکل جدی به خود بگیرد.

عراقچی در ادامه گفت معتقدم در تنش‌های فرامرزی میزان همکاری‌ها بر سر آب نسبت به تنش‌ها و درگیری‌ها بیش‌تر است و به نظر در نهایت ملت‌هایی که بر سر آب درگیر هستند به سمت همکاری می‌روند و در اینجاست که دیپلماسی آب مطرح شده و کارکرد پیدا می‌کند.

معاون وزیر خارجه با بیان این که امروز به مساله آب به عنوان مساله امنیت و صلح بین‌المللی تبدیل شده است گفت: امروز مسایل زیادی به موضوع امنیت و صلح بین‌المللی تبدیل شده است از جمله مساله گرمایش زمین و این مسایل در کنار مساله تروریسم قرار گرفته است.

بنابراین مساله آب فراتر از اختیار و توان حاکمیت کشورهاست. امروز اگر خاورمیانه آب نداشته باشد، مهاجرت مردم از این منطقه به سمت اروپا را شاهد خواهیم بود و می‌بینیم این مساله تبعات بین‌المللی و منطقه‌یی خواهد داشت و از این زاویه به آن به عنوان موضوع صلح و امنیت بین‌الملل نگاه می‌شود.

عراقچی در بحث تجارت آب یا آب‌های مجازی گفت: آب مجازی میزان آبی است که در مسیر تولید یک کالا استفاده می‌شود و در بحث محصولات کشاورزی مطرح است. در این فرایند اگر کشور کم آبی هستید نباید محصولاتی که نیاز به آب زیاد دارد را تولید کنید. دیپلماسی آب کشورها به این سمت رفته است که چه کالایی را در کشورشان تولید و چه کالاهایی را وارد کنند. همیشه در ایران این تفکر بوده که در گندم باید خودکفا باشیم اما از نگاه دیپلماسی آب آیا بهتر نیست که گندم را در قزاقستان تولید کنیم و بخریم و در کشور محصولاتی تولید کنیم که نیاز به آب زیادی نداشته باشیم البته در این مقولات مسایل امنیتی و سیاسی استراتژیک مطرح است.

عراقچی بر ضرورت صرفه‌جویی و بهینه‌سازی مصرف آب تاکید کرد و گفت: ژاپنی‌ها در این زمینه سرآمد هستند و شیوه‌های مدیریتی و تکنولوژی‌های قابل توجه‌ای دارند. مثلا در طول تابستان در تمام اداره‌ها کولرها روی دمای ۲۸ درجه است و تا دمای هوا به این درجه نرسد کولرها روشن نمی‌شود. بنابراین حجم صرفه‌جویی بسیار بالاست و این صرفا یک تصمیم مدیریتی است.

او تاکید کرد: دیپلماسی آب را باید فراتر از دیپلماسی آب‌های فرامرزی دید. امروز مساله آب جهانی شده است. این‌ها مسوولیت ما در وزارت خارجه را سنگین می‌کند و چه بسا ضروری است نهادهایی در این زمینه برای برزسی مساله آب در وزارت خارجه و دیگر نهادها تشکیل شود.

معاون وزیر خارجه در این نشست با بیان این‌که «حضورم در این نشست از سه ماه قبل هماهنگ شده بود و ربطی به انتخاب ترامپ ندارد» گفت:‌ این را گفتم تا دوستان نگویند که عراقچی از برجام خسته شده است و آمده به مسئله آب می‌پردازد ضمن آنکه انتخاب ترامپ نمی تواند برای برجام مشکل ساز باشد.

عراقچی در پاسخ به این سوال که کشور عراق در برنامه خود دارد که تعدادی سد بر روی اروند رود یا همان شط العرب ایجاد کند که برای پایین دست این رود که به ایران می رسد مشکل ساز خواهد شد، گفت:‌هرگونه حرکتی که بخواهد بر روی اروند رود صورت گیرد باید با توافق دو کشور بر اساس قرارداد ۱۹۷۵ باشد و تصمیم گیری ها در این رابطه منوط به تصمیماتی است در کمیته فنی مشترک ( CBC) اتخاذ می‌شود.

وی خاطر نشان کرد: متاسفانه این کمیته تا امروز تشکیل نشده است و ما از طرف عراقی می‌خواهیم که نسبت به تشکیل این کمیته اهتمام ورزد تا مباحث حقوقی و آبی مربوط به اروند رو در آن بررسی شود.

وی در ادامه در پاسخ به سوالی با اشاره به امضای توافق پاریس و تصویب آن در مجلس شورای اسلامی کشورمان گفت:‌این توافق فرصت مناسبی را در اختیار قرار می‌دهد تا از امکانات بین‌المللی برای جلوگیری از هدر رفتن آب های زیرزمینی و یا بهینه سازی مصرف آّب استفاده کنیم.

معاون وزیر خارجه در پاسخ به سوال دیگر در رابطه با تاثیر برجام بر رفع مشکلات آب در کشور و آب‌های فرامرزی اظهار کرد: اگر جایی ارتباطی و یا گشایشی در این زمینه بعد از برجام صورت گرفته است، اطلاعی ندارم اما تا جایی که می‌دانم و به خاطر علاقه‌ای که به موضوع دریاچه ارومیه دارم در پروژه‌ای با همکاری ژاپنی‌ها قرار شده است آن‌ها اطلاعات جامعی را در مورد منابع آبی به ویژه ارومیه جمع آوری کنند که امیدوارم به نتایج خوبی دست یابند.

وی در مورد بحران‌های زیست محیطی در روابط‌مان با کشورهای همسایه به ویژه ترکیه اظهار کرد: ما با ترکیه روابط گسترده‌ای در حوزه‌های سیاسی و اقتصادی و فرهنگی داریم. ما با آنکارا همکاری زیادی به خصوص در زمان تحریم داشتیم البته اختلاف نظرهایی در مسائل منطقه داریم و در بحث آب هم مباحثی مطرح است اما این مسائل بسیار محدود است.