زورآزمایی روحانی با ترامپ در قلب اروپا

به رغم کارشکنی‌های مداوم «دونالد ترامپ» رئیس جمهوری آمریکا، ایران و اروپا همچنان هدف مشترکی را برای ادامه همکاری‌ها و تداوم توافق هسته‌ای دنبال می‌کنند. همچنین، فشار‌های کاخ سفید در ادامه خروج آمریکا از برجام تاکنون نتوانسته تهران و بروکسل را از مسیر مشخص شده خارج سازد.

در چنین فضایی، دکتر «حسن روحانی» رئیس جمهوری در صدر هیاتی سیاسی و اقتصادی به دعوت همتایان خود از کشور‌های اتریش و سوئیس امروز دوشنبه یازدهم تیرماه عازم قاره سبز شده است. در ارتباط با اهداف سفر، چشم انداز مناسبات ایران و اتحادیه اروپا و همچنین میزان تاثیرپذیری این مناسبات از سیاست‌های کاخ سفید، «یاسر نورعلیوند» و «عباس سروستانی» دو تن از کارشناسان مسائل اروپا به ارایه دیدگاه‌های خود پرداخته اند.

سفر روحانی به اروپا؛ یادآور تعارض منطق اروپا و آمریکا

به گفته نورعلیوند، سفر رئیس جمهوری به دو کشور اتریش و سوئیس از چند جهت حائز اهمیت است. این سفر از تداوم همکاری‌های ایران و اروپا حکایت می‌کند ضمن این که نشانگر عدم تاثیرگذاری خروج آمریکا از برجام در مناسبات تهران و قاره سبز است. بی تردید در جریان این سفر، سازوکار‌های مقابله با تحریم‌های آمریکا بررسی خواهد شد.

این کارشناس مسائل اروپا، بیش از مسائل اقتصادی، موضوعات راهبردی و امنیتی را دلیل تکاپوی رهبران اتحادیه برای نجات برجام عنوان کرد. ناکامی برجام تشدید تنازعات منطقه‌ای را به دنبال دارد که تهدیدات تروریستی و موج مهاجران و پناهجویان به اروپا از آن جمله اند. خروج ترامپ از توافق هسته‌ای نشان داد که کاخ سفید برای نگرانی‌های امنیتی رهبران بروکسل ارزش و اهمیتی قائل نیست؛ بنابراین اتحادیه اروپا، راه خود را در قبال برخی موضوعات مهم بین المللی از ایالات متحده جدا کرده است.

با توجه به حمایت اروپایی‌ها از برجام، نورعلیوند قدرت تحریم‌های آمریکا علیه ایران را کم‌تر از حد انتظار می‌بیند و تاکید می‌کند: تحریم‌های ثانویه به دلیل اینکه به شرکت‌های بزرگی که در نظام مالی آمریکا حجم وسیعی از مبادلات را دارند، محدود است و دیگر شرکت‌ها را در بر نمی‌گیرد، تاثیر گذاری تحریم‌های دوره گذشته را نخواهد داشت. افزون بر آن ترامپ باید با یکایک کشور‌ها وارد مذاکره و خواستار همراهی آن‌ها با تحریم‌های آمریکا شود. به عبارت دیگر به دلیل اینکه اعمال فشار‌ها و تحریم‌ها اینک در مکانیسم شورای امنیت و سازمان ملل وجود ندارد، فرصت برای ایران مهیا است تا روابط خود را با دیگر کشور‌ها ادامه داده و با توسعه همکاری‌ها و مناسبات، مانعی در مسیر اعمال همه جانبه تحریم‌ها ایجاد کند.

نورعلیوند در بخشی از گفت: وگوی خود به راهکار‌های موجود برای حفظ برجام اشاره کرد و گفت: اروپا می‌تواند بیشتر روی شرکت‌های متوسط و کوچک برای همکاری با ایران حساب کند و در واقع تحول اقتصادی قاره سبز بر پایه توجه و کمک به شرکت‌هایی این چنینی پایه گذاری شده است. از این رو اتحادیه اروپا تلاش دارد تا با وارد کردن این شرکت‌ها به ایران همکاری‌های اقتصادی خود را از این طریق با جمهوری اسلامی ادامه دهد.

این کارشناس مسائل اروپا در ارتباط با میزان توان تضمین اروپا به ایران برای مقابله با تحریم‌ها اظهار کرد: بخش اعظم اقتصاد اتحادیه اروپا خصوصی است و دولت‌ها نمی‌توانند برای آن‌ها تعیین تکلیف کنند. به عنوان راه حل اروپا می‌تواند برای سهولت مبادلات بانکی، صندوقی به منظور حمایت مالی از شرکت‌ها تاسیس کند تا در صورت اعمال تحریم‌های آمریکا هزینه‌های آنان را متقبل شود که البته پروژه‌ای هزینه بر برای اتحادیه خواهد بود. از طرفی می‌تواند بانک سرمایه گذاری اروپا را برای همکاری با ایران تا حدی مجاب کنند.

نورعلیوند در پایان به همسنجی دو منطق (اروپایی و آمریکایی) پرداخت که در قبال برجام به عنوان توافقی چندجانبه و بین المللی در برابر یکدیگر قرار گرفته اند. وی در این ارتباط گفت: برجام اکنون به محفلی برای برقراری نظم فعلی و پیش روی جهان تبدیل شده است. در حال حاضر ترامپ با منطق زور و علیرغم میل کشور‌های دیگر دست به تحریم زده و از توافق خارج می‌شود. آمریکا در مقابل انتظار دارد که اتحادیه اروپا از این تحریم‌ها تبعیت کند در غیر این صورت باید با مجازات تلافی جویانه کاخ سفید مواجه شوند.

منطق دیگر مربوط به دیگر قدرت‌های بزرگ است که معتقدند باید با همکاری، مشارکت و احترام به رژیم‌ها و قوانین بین المللی به مسائل جهانی رسیدگی و از یکجانبه گرایی مخرب و آسیب زننده به نظم جهانی خودداری کرد. در صورت پیروزی منطق ترامپ، تکلیف نظم جهانی برای یک دهه مشخص خواهد شد؛ منطقی که بر پایه زور بنا شده است و دیگر کشور‌ها نیز باید پذیرای آن باشند. اگر جامعه بین الملل برای دستیابی به این هدف از مواضع خود کوتاه بیاید به ناچار باید در دیگر موارد نیز تسلیم زیاده خواهی‌های آمریکا شود؛ بنابراین برجام می‌تواند تصویر کلی نظم جهانی را تعیین کند و از این منظر از اهمیت و جایگاه بالایی برخوردار است؛ بنابراین انتظار می‌رود دیپلماسی رسانه‌ای کشور بر این موضوع تکیه داشته و آن را برجسته نماید.

ایران پیشگام تقابل با یکجانبه گرایی آمریکایی است

به باور سروستانی، نکته مثبت سیاست خارجی اتریش و سوئیس اتخاذ استراتژی بی طرفانه و همچنین میزبانی آنان از سازمان‌های برجسته بین المللی به ویژه در زمان دستیابی به توافق هسته‌ای بوده است؛ موضوعی که تاثیر مثبتی بر بهبود روابط دوجانبه میان ایران و این کشور‌ها خواهد گذاشت. از این رو حجت الاسلام روحانی در این سفر می‌تواند با تاکید بر مواضع ایران مبنی بر چندجانبه گرایی جمهوری اسلامی در نظام بین الملل و ضرورت احترام و پایبندی همه کشور‌ها به معاهدات بین المللی این امر را بار دیگر به جهان گوشزد کند.

سروستانی در ادامه ضمن تشریح اوضاع و شرایط اتریش به عنوان یکی از کشور‌های میزبان رئیس جمهوری، مزیت‌های سفر به این کشور را بر شمرد و گفت: اتریش به تازگی عهده دار ریاست دوره اتحادیه اروپا شده است. با توجه به وظایف و اختیارات این کشور در سازمان‌دهی و ریاست نشست‌های شورای سران و شورای وزیران اتحادیه اروپا و همچنین نمایندگی اتحادیه اروپا در سازمان‌های بین‌المللی این دیدار می‌تواند نقش مهمی در گسترش روابط میان ایران و اتحادیه اروپا و کاهش فشار‌های بین المللی با محوریت ایالات متحده داشته باشد.

به گفته و، توافق هسته‌ای یکی از برجسته‌ترین موضوعات مورد اختلاف در حوزه روابط فرا آتلانتیکی است؛ توافقی که به دلیل برقراری امنیت و مهار بحران مهاجرت به یکی از مهم‌ترین اهداف قاره سبز تبدیل شده است.

این تحلیلگر مسائل بین المللی همچنین به تنش‌های اخیر در روابط بروکسل- واشنگتن اشاره و تصریح کرد که اختلاف آمریکا و اتحادیه اروپا در موضوع توافق هسته‌ای این پرسش را در ذهن تحلیلگران به وجود آورد که آیا پس از این نیز اتحادیه اروپا همان کوتوله سیاسی سابق باقی خواهد ماند یا خیر. بدیهی است که عدم پایبندی کاخ سفید به برنامه جامع اقدام مشترک و آغاز جنگ تجاری با قاره سبز، زنگ خطر را برای اتحادیه اروپا به صدا در آورد تا این کشور‌ها نیز برای تثبیت هنجار‌هایی که طی حدود ۶۰ سال گذشته برای ایجاد آن‌ها تلاش کرده است، دست به کار شوند. از این رو اتحادیه اروپا با در نظر گرفتن کارشکنی‌های آمریکا باید بیش از گذشته بر مواضع خود در موضوع برجام ایستادگی کند.

سروستانی در پایان با اشاره به نقش سازنده برجام برای ایران و اتحادیه اروپا، رویداد‌ها و اختلاف‌های کنونی در ارتباط با توافق هسته‌ای را عرصه‌ای برای محک میزان پایبندی و حمایت کشور‌ها از این معاهده دانست و اظهار کرد: این موضوع زمینه را برای اعمال نفوذ هر چه بیشتر اتحادیه اروپا در صحنه بین الملل و همچنین رویارویی این کشور‌ها با اقدامات یکجانبه آمریکا فراهم می‌کند. از طرفی ایران نیز می‌تواند از این فرصت برای تحکیم مواضع اصولی بر پایه حقوق بین الملل تلاش کرده و با اتخاذ سیاست‌های موثر، آمریکا را در عرصه بین الملل به انزوا بکشاند.
این تحلیگر مسائل اروپا افزود بهترین اقدام در حال حاضر دیدار و رایزنی با کشور‌های موثر در اتحادیه اروپا، یافتن راهکار برای حفظ برجام، پایبندی به تعهدات بین المللی و صبوری در برابر سیاست‌های آمریکا است.