اعتبار پاسپورت ایرانی به چیست؟

شاخص تعیین گذرنامه قدرتمند و ضعیف در مؤسسه‌های اعتبارسنجی معمولا «آزادی سفر» است، بر همین اساس در آخرین گزارش مؤسسه «هنلی پاسپورت ایندکس» رتبه ایران با امکان دسترسی بدون ویزا به ۴۸ کشور، رتبه ۹۲ شده است.

باور عموم مردم هم به چنین شاخصی نزدیک است. برای همین انتظار می‌رفت با اجرای سیاست درهای باز و دیپلماسی لبخند در پنج سال گذشته، گذرنامه ایران قوی‌تر و دسترسی به کشورهای بیشتری برای سفر امکان‌پذیر شود. این اتفاق در تعامل با کشورهایی چون ارمنستان، گرجستان، جمهوری آذربایجان و صربستان رخ داد؛ کشورهایی که البته برای اجرای رژیم لغو روادید تحت تاثیر تهدیدهای سیاسی و ناهنجاری‌های مهاجرتی، تردید زیادی نیز به خرج دادند و گاه عقب‌نشینی‌هایی داشتند که تازه‌ترین مورد آن در صربستان رخ داده است.

واضح است که اجرای «سیاست درهای باز» با یک توافق ساده دیپلماتیک به نتیجه نمی‌رسد و به پارامترهای زیادی وابسته است؛ از جمله رعایت قوانین مهاجرتی و هنجارها، در کنار ایجاد رابطه قابل اعتماد سیاسی و اقتصادی که حافظ منافع کشور میزبان نیز باشد و در ادامه به تخریب فرهنگ و بافت اجتماعی و حتی خانوادگی ساکنان آن منجر نشود.

وزارت خارجه در چند سال اخیر تقریبا در تمام دیدارهای بین‌المللی برای برقراری رژیم دو جانبه لغو رواید ابراز تمایل و اعلام آمادگی کرده اما شرایط حساس سیاسی کشورمان و از سوی دیگر پیشینه شهروندان برخی کشورها همچون ایران در مهاجرت‌های قانونی و غیرقانونی باعث شده کشورهایی که حتی زیرساخت آماده‌ای برای اجرای معافیت از ویزا دارند، محتاط و محافظه‌کارانه‌تر عمل کنند. نمونه بارز آن روسیه است که با وجود اعلام آمادگی دو طرف و امضای توافق‌نامه‌هایی در سطوح عالی مقامات، اما همچنان در اجرای آن از جانب دولت روسیه درنگ می‌شود. در مقابل، کشورهایی هم بوده‌اند که با شناخت از فرهنگ و هویت شهروند ایرانی و البته بیشتر با اهداف جذب سرمایه، با وجود فشارهای سیاسی، در این مسیر همراه شده‌اند که شاید گرجستان مثال نزدیک‌تری به این جریان باشد.

مجتبی کریمی ـ رییس اداره گذرنامه و روادید وزارت امور خارجه ـ نیز با بیان این‌که پارامترهای زیادی در اعتباربخشی گذرنامه ایران دخیل است، به ایسنا گفت: مؤسسه‌های نظرسنجی از منظرهای مختلفی، اعتبار گذرنامه‌ها را ارزشیابی می‌کنند. بعضی معتقندند اعتبار پاسپورت به میزان سفر آزاد و بدون ویزا به کشورهای مختلف است. برخی کارایی گذرنامه را در تعداد سفر فرهیختگان، ورزشکاران و دانشجویان می‌دانند و به زعم‌شان پاسپورتی مقبولیت بیشتری دارد که صاحبان آن هنجارهای مختلف را در کشور میزبان رعایت کرده باشد.

کریمی با اشاره به مقبولیت گذرنامه ایرانی در برخی کشورهای اروپایی تحت تاثیر آمد و شد زیاد فرهیختگان، دانشجویان و ورزشکارانی که رتبه‌ها و مقام‌های بین‌المللی را کسب کرده‌اند، تاکید کرد: پارامترهای فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی و سیاسی زیادی در اعتباربخشی گذرنامه یا ملیت ایرانی اثر دارد و درست نیست یک‌جانبه همانند مؤسسه‌های نظرسنجی، تنها با درنظر گرفتن تعداد کشورهایی که امکان سفر بدون ویزا را برای یک ملیت را فراهم کرده‌اند، با این موضوع برخورد شود؛ چراکه در سال‌های اخیر به تعداد کشورهای لغو ویزا شده برای اتباع ایرانی، اضافه شده اما رتبه ایران همچنان در فهرست‌های جهانی اعتبار گذرنامه تغییری نکرده است.