اندازه زهد در دنیا چقدر است؟ +صوت

تفسیر آیه ۲۳ سوره حدید

حفص‌بن‌غیاث گوید: به امام صادق (ع) عرض کردم: «فدایت شوم، حد زهد در دنیا چیست»؟، امام فرمودند: خداوند در کتابش معیّن کرده است، خداوند عزّوجلّ فرمود: «لکَیْلا تَأْسَوا عَلی مَا فَاتَکُمْ ولا تَفْرَحُوا بِمَا آتَاکُمْ».



«مُخْتال» به معنای تکبری است که بر اساس توهّم و تخیل بزرگی باشد. این آیه دلیل آیه قبل است. یعنی این که به شما خبر دادیم که حوادث را پیش از آنکه حادث شوند مقرر کرده و نوشته ایم برای آن است که دیگر به خاطر نعمتی که از دست می‌دهید اندوه مخورید و به خاطر نعمتی که خدا به شما می‌دهد، خوشحالی نکنید و بدانید که نعمت‌ها امانت الهی است که به شما سپرده شده است، نه اینکه به مواهب الهی پشت پا بزنیم و از آن‌ها بهره نگیریم، بلکه اسیر آن نشده و آن را هدف و مقصد خود ندانیم.

تمام حوادث تلخ و شیرین، همچون پلّه‌هایی از سنگ‌های سیاه و سفید، برای بالا رفتن و به کمال رسیدن است و باید بدون توجّه به رنگِ پلّه ها، به سرعت از آن گذشت.

کارمند بانک، یک روز مسئول گرفتن پول از مردم و روز دیگر مسئول پرداخت است. نه روز اول خود را می‌بازد و نه روز دوم خوشحالی می‌کند، زیرا می‌داند او کارمندی امین بیش نیست. خداوند با مقرّر کردن حوادث و فراز و نشیب‌ها می‌خواهد روح انسان را به قدری بالا ببرد که تلخی‌ها و شیرینی‌ها در آن اثر نکند، چنانکه حضرت زینب (س) بعد از حوادث کربلا فرمودند:من به جز زیبایی چیزی ندیدم، «و ما رأیت الا جمیلا».

امام حسین (ع) در گودال قتلگاه و در آخرین لحظات زندگی اش فرمود:خداوندا! راضی هستم به حکم تو و بردبارم بر بلا و امتحان تو، «رضا بقضائک، صبرا علی بلائک و امام علی علیه السلام اشتیاق و انس خود را به شهادت از انس کودک به سینه مادر بیشتر می‌داند. «و الله لا بن ابی طالب آنس بالموت من الطفل بثدی امه»

اگر حوادث را براساس علم و حکمت خدا بدانیم نه اتفاقی و بی دلیل و اگر حکمت بروز حوادث را بدانیم، حسد نمی‌ورزیم، حرص نمی‌زنیم، دشمنی نمی‌کنیم و عصبانی نمی‌شویم، زیرا می‌دانیم که صحنه‌ها از قبل طراحی حکیمانه شده است. اگر بدانیم عطای نعمت، مسئولیّت و وظیفه به دنبال می‌آورد، از داشتن آن شاد نمی‌شویم و اگر بدانیم گرفتن نعمت، جبرانش در قیامت است، از فوت شده‌ها غمناک نمی‌شویم.

حضرت علی (ع) فرمودند:تمام زهد در دو کلمه قرآن است، سپس این آیه را تلاوت کرده و فرمودند:و آنچه از دست دادید تأسف نخورید و بر آنچه به شما داده می‌شود، دلخوش نباشید وکسی که چنین باشد زاهدی جامع الاطراف است.
پیام‌های آیه ۲۳ سوره حدید

۱- حوادث، هدفدار است. «ما أَصابَ مِنْ مُصِیبَهٍ ... لِکَیْلا تَأْسَوْا عَلی ما فاتَکُمْ»

۲- نعمت‌ها از خداوند است، «آتاکُمْ»، ولی سلب نعمت به خداوند نسبت داده نشده است. «ما فاتَکُمْ»

۳- علم به آثار و اهداف حوادث، سبب آرامش است. «فِی کِتابٍ مِنْ قَبْلِ أَنْ نَبْرَأَها ... لِکَیْلا تَأْسَوْا»

۴- خداوند از ثبت حوادث در لوح محفوظ خبر داده تا بندگان غصّه نخورند و مغرور نشوند. «لِکَیْلا تَأْسَوْا ... وَ لا تَفْرَحُوا»

۵-غم و شادی طبیعی بد نیست، اندوه خوردن بر گذشته‌ها و یا سرمست شدن به داشته‌ها مذموم است. «لِکَیْلا تَأْسَوْا ... وَ لا تَفْرَحُوا»

۶- کسی که از مقدّرات الهی غافل است، گمان می‌کند فضیلتی دارد که خداوند به خاطر آن به او نعمت داده و لذا بر دیگران فخر می‌فروشد. «مُخْتالٍ فَخُورٍ»

۷- خیال‌های درونی، مقدّمه فخر فروشی‌های بیرونی است. «مُخْتالٍ فَخُورٍ»