مذهب در آمریکا ؛ از تبشیری ها تا منتظران عیسی

در تگزاس حتی ممکن است در یک شهر حدودا 100 هزار نفری 120 کلیسا وجود داشته باشد. تبشیری ها را همه جا می توان دید. در کافی شاپ، قطار، دانشگاه، کتابخانه و قس علی هذه.

دانشجوی دکتری جامعه شناسی در حوالی دالاس تگزاس آمریکا هستم. بیش از هفت ماه است اینجا در شهر کوچکی در جنوب آمریکا به نام دنتون، روزگار کرانه می کنم. شاید همین رشته دقیقه یابم کرده درباره جامعه چند رنگ و صدای آمریکایی ؛ به قول پیتر برگر جامعه شناس مشهور آمریکایی، جامعه شناس مثل جاسوس و نفوذی، ناظر تیزبین و ظریف یاب واقعیات است.

پیش از فرود در آمریکا چیزهایی خوانده بودم درباره این کشور و نیز یادداشت هایی نوشته بودم عمدتا حول سیاست خارجی ایالات متحده. بعد از فرود، ماهیت متناقض جامعه آمریکایی بیشتر برایم آشکار گشت. از همان بدو ورود نوشتن را شروع کردم. جز نوشتن چاره ای نبود. سوژه ها می سوخت اگر غفلت می کردم. بیش از 40 یادداشت کوتاه در صفحه شخصی ام در فیس بوک نوشتم. با بازخوردهایی روبه رو شد.

به تشویق برخی دوستان قرار شد عمومی تر بنویسم. در یک جمله گزارش کنم که اینجا سرزمین تناقض هاست و من هم ناظر/تحلیل گر این تناقض ها. اضافه کنم که این گاه نوشت ها، سفرنامه/حیرت نامه نیست که در یک نقطه متوقف شود. دائم در تحول خواهد بود. به همین دلیل ممکن است مشاهدات یک ماه بعد با مشاهدات کنونی متفاوت باشد.

جنوب آمریکا به ویژه تگزاس موزه و آزمایشگاه مهم مسیحیت به ویژه مسیحیت اوانجلیست/باپتیست و مشاهده سیر و سلوک مذهبی و اجتماعی مسیحیان تبشیری است.

تگزاس در واقع بخشی از "کمربند کتاب مقدس" (bible belt) است که ایالت ها و مناطق جنوب شرقی و جنوب مرکزی آمریکا را دربرمی گیرد. در مسیر بین شهرها بعد از تعدد رستوران ها و مک دونالدها آنچه به چشم می آید انواع و اقسام کلیساهای ریز و درشت است.

کافی است از دالاس در شمال تگزاس قصد سن آنتونیو در جنوب این ایالت پهناور را بکنی. در این مسیر حدودا شش ساعته از تعدد کلیساها حیران می شوی.

در تگزاس حتی ممکن است در یک شهر حدودا 100 هزار نفری 120 کلیسا وجود داشته باشد. تبشیری ها را همه جا می توان دید. در کافی شاپ، قطار، دانشگاه، کتابخانه و قس علی هذا.

تبشیری ها بسیار ایدئولوژیک و در گونه هایی بنیادگرا هستند. این بنیادگرایی حتی در سبک زندگی شان نیز تاثیرگذار است. برخی از تندروترین ها حتی مخالف استفاده از وسایل پیشگیری از بارداری هستند. در سنین پایین ازدواج می کنند. بعضا مخالف رابطه جنسی پیش از ازدواج و نیز صرفا معتقد به ازدواج با هم کیشان خود هستند (equally-yoked marriage).

تبشیری ها به شدت تمایل دارند به مسیحیت دعوتت کنند. برای خودشان رسالتی این چنین قائل اند. با بسیاری از ایشان که صحبت کرده ام شاه بیت دینداری شان "بازگشت مسیح" است. وقتی می پرسی براساس چه استدلال دینی و عقلی و تاریخی مسیح بازخواهد گشت می گویند: "چون در کتاب مقدس آمده و کتاب مقدس نیز جز خوبی و صداقت چیزی نمی گوید، پس بازگشت مسیح صحیح است."

از وبر تا واعظان مسیحی

حال لختی درنگ کنیم در تاریخ مذهبی شدن آمریکا. از الکسی دوتوکویل نویسنده کتاب معروف "دموکراسی در آمریکا" تا ماکس وبر مشهور، بسیاری از ناظران دقیقه بین که به آمریکا سفر کرده اند سخت تحت تاثیر هویت مذهبی این کشور قرار گرفته اند.

آمریکا مفر و پناهگاه زائران مسیحی ای بود که در جستجوی یافتن سرزمین مقدس از اروپا در 1620 برای اولین بار راهی آمریکا شدند.

نخستین فرودگاه آنها Plymouth Rock در ماساچوست کنونی بود. وبر وقتی در 1904 به آمریکا سفر کرد روح پروتستانتیسم آمریکایی و نسبتش با تحول و توسعه را از نمادهای تئوری معروف "اخلاق پروتستان و روح سرمایه داری" خود یافت.

اما ماجراهای مذهبی و تنوع و گوناگونی های مذهبی در آمریکا به این سادگی ها نیست. مسیحیت در آمریکا همچون بسیاری از ادیان دیگر در مسیر "شدن" تاریخی خود چرخ های بسیاری خورده است تا به اینجا رسیده است.

مورمونیسم، شاهدان یهوه، باپتیست ها و مسیحیان تبشیری آخرالزمانی از تیپ های مهم مذهبی در آمریکا هستند که هرکدام پیچیدگی ها، صورت بندی ها و تحولات تاریخی خاص خود را دارند.

برای مثال تبشیری ها، مورمون ها را اصلا مسیحی نمی دانند. در نزد برخی از تبشیری ها، مورمونیسم به مثابه کفر و خروج از مسیحیت است. نزد یک پروتستان تبشیری اسم مورمون ها را بیاوری شاید حتی برافروخته شود.

صحنه مذهبی آمریکا به قدری متنوع، گوناگون، عجیب و غریب، غیرعقلانی و آکنده از خرافات است که حتی برخی نویسندگان آمریکایی از آن به عنوان "کارناوال خل و چل ها" (Carnival of Crackpots) یاد می کنند.

کافی است اندکی مسلط باشی به هذیان گویی ها و افراط گری های برخی از بزرگان این قوم مثل پت رابرتسون، رابرت جفرس، راش لیمباو یا بسیاری دیگر از واعظان آخرالزمانی؛ آن وقت است که تبشیری های عمدتاً جوان و پرشور با بن بست مواجه شده و پای استدلالیال چوبین می شود. پاسخی ندارند بدهند وقتی می پرسی: " به چه دلیل پت رابرتسون ادعا کرد که فاجعه 11 سپتامبر به خاطر بار گناهان همجنس گراها و لیبرال ها بر سر آمریکا فرود آمد؟"