.svg)
از مراحل سه‌گانه روزه‌داری چه می‌دانید؟
پارسینه: روزه داری مراحلی سه‌گانه دارد که شاید برخی اطلاعات کافی درباره آن‌ها نداشته باشند.
متن زیر یادداشتی از حجت الاسلام محسن الویری در مورد ماه مبارک رمضان است که در ادامه می‌خوانید.
روزه‌داری یکی از برترین عبادت‌های اسلامی در تمامی روز‌های سال ـ. جز روز‌هایی که روزه در آن روا نیست ـ. و در شمار اصلی‌ترین رفتار‌ها در ماه خجسته رمضان است.
امیرالمؤمنین علی علیه السلام در بیانی شیوا که عبدالواحد بن محمد تمیمی آمِدی (۵۵۰ ق.) در غُرَر الحِکَم و دُرَ الکَلِم (صص ۴۲۳ ـ. ۴۲۴) آن را نقل کرده است می‌فرمایند:
صُومُ القَلبِ خَیرٌ مِن صیامِ اللّسانِ وَ صُوم اللّسانِ خَیرٌ مِن صیامِ البَطنِ
روزه قلب بهتر از روزه زبان و روزة زبان بهتر از روزه شکم است.
رده‌های سه‌گانه روزه شکم و روزه اندام‌ها (با تأکید بر زبان) و روزه دل و روح در برخی متون اخلاقی مورد توجه و شرح قرار گرفته است. از جمله عارف پرآوازه میرزا جواد #ملکی_تبریزی (۱۳۴۳ ق.) در کتاب المراقبات (اعمال السنه) (صص ۱۶۱ ـ. ۱۶۲) در این باره چنین گفته است:
و کیف کان مراتب الصوم ثلاثة: صوم العوامّ: و هو بترک الطعام و الشراب و النساء علی ما قرّره الفقهاء من واجباته و محرّماته؛ و صوم الخواصّ: و هو ترک ذلک مع حفظ الجوارح من مخالفات اللّه جلّ جلاله؛ و صوم خواصّ الخواصّ: و هو ترک کلّ ما هو شاغل عن اللّه من حلال أو حرام؛ و لکلّ واحد من المرتبتین الأخیرتین أصناف کثیرة لا سیّما الأولی فإنّ أصنافه کثیرة لا تحصی بعدد مراتب أصحاب الیمین من المؤمنین بل کلّ نفس منهم له حدّ خاصّ لا یشبه حدّ صاحبه و من أهل المراتب أیضا من یقرّب عمله من عمل من فوقه، و إن لم یکن منه؛ و به هر حال رده‌های روزه سه تاست:
• روزه انسان‌های معمولی که با دوری جستن از خوراکی و نوشیدنی و زنان آن گونه که فق‌ها باید و نباید آن را مقرر ساخته‌اند به دست می‌آید.
• و روزه انسان‌های ویژه که افزون بر رده نخست، نگاه داشتن اندام‌ها از هر نوع سرپیچیدن از خداوند بزرگ است.
• و روزه ویژگان انسان‌های ویژه که دوری جستن از هر حلال و حرامی است که آدمی را از یاد خدا بازدارد؛ و هر یک از دو رده اخیر به ویژه رده مربوط به انسان‌های ویژه خود گونه‌های فراوان و غیرقابل شمارش به فراوانی اصحاب یمین از باورمندان دارد، چه بسا بتوان گفت: هر یک از مؤمنان، خود در جایگاهی (از روزه‌داری اندام‌ها) است که مانند دیگری نیست و حتی گاه رفتار افراد هر یک از رده‌ها همسان رده بالاتر از خود است هر چند (در نگاهی کلی) این فرد بدان رده بالاتر راه نیافته باشد.
روزه شکم معطوف به بُعد مشترک انسان و حیوان است و روایات ما وجه فردی و اجتماعی این مرحله از روزه‌داری را به خوبی برای ما تبیین کرده‌اند؛ روزه زبان معطوف به وجه انسانی انسان و با توجه به اجتماعی بودن مقوله زبان الزاما ناظر به وجه اجتماعی انسان است و روزه دل هم معطوف به وجه الهی انسان و فراتر از وجه فردی و اجتماعی زیست اوست و حیات معنوی او را در نظر دارد.
مفهوم روزه قلب و روزه نفس و دوری جستن از هر آنچه آدمی را از یاد خدا بازدارد بر صاحب این قلم روشن نیست و جز ظاهر این کلمات و مفهوم لغت‌نامه‌ای آن‌ها درکی از آن‌ها ندارد، ولی شاید بتوان گفت: مفهوم روزه اندام‌ها و به ویژه روزه زبان که امیرالمؤمنین علی علیه السلام آن را از روزه شکم برتر نهاد، چندان پیچیدگی ندارد.
اگر خدا بخواهد چنین است که بیشتر ما توفیق روزه فقهی را که سنگ پایه دیگر مراتب روزه‌داری است داریم، اما با توجه به کارکرد‌های اجتماعی روزه، به نظر می‌رسد امروزه خود را در این مرحله نگاه داشتن و برای رفتن به مراحل بالاتر نکوشیدن امری نکوهیده باشد.
بیاییم در این ماه با در نظر گرفتن شرایط خطیری که امت اسلامی در آن به سر می‌برد و در شرایطی که نظام اسلامی ما و ایران عزیز ما سخت‌ترین آزمون دهه‌ها و شاید سده‌های اخیر را پشت سر می‌گذارد، اندکی بیشتر به آن چه می‌گوییم و آن چه می‌نویسیم بیاندیشیم و در آغاز ماه مبارک رمضان نیت روزه زبان هم داشته باشیم و دست کم و در حد توان خود از برخی آفات زبان دوری بجوییم، هر آنچه سستی و نومیدی و نشانی نادرست دادن و فرع را به جای اصل نشاندن و بستن افق‌های بلنداندیشی مردم را به دنبال دارد آسان بر زبان نیاوریم، دروغ و تهمت و سخن‌چینی و غیبت را کنار بگذاریم، در باره چیز‌هایی که آگاهی نداریم سخن نگوییم، آبروی دیگران را نریزیم، درشت‌گویی و بدگویی و ناسزاگفتن را جز در مواردی که دین بر ما روا داشته است ترک کنیم و تقویت پیوند آحاد جامعه و #امت اسلامی را وظیفه خود بشمریم.
روزه‌داری یکی از برترین عبادت‌های اسلامی در تمامی روز‌های سال ـ. جز روز‌هایی که روزه در آن روا نیست ـ. و در شمار اصلی‌ترین رفتار‌ها در ماه خجسته رمضان است.
امیرالمؤمنین علی علیه السلام در بیانی شیوا که عبدالواحد بن محمد تمیمی آمِدی (۵۵۰ ق.) در غُرَر الحِکَم و دُرَ الکَلِم (صص ۴۲۳ ـ. ۴۲۴) آن را نقل کرده است می‌فرمایند:
صُومُ القَلبِ خَیرٌ مِن صیامِ اللّسانِ وَ صُوم اللّسانِ خَیرٌ مِن صیامِ البَطنِ
روزه قلب بهتر از روزه زبان و روزة زبان بهتر از روزه شکم است.
رده‌های سه‌گانه روزه شکم و روزه اندام‌ها (با تأکید بر زبان) و روزه دل و روح در برخی متون اخلاقی مورد توجه و شرح قرار گرفته است. از جمله عارف پرآوازه میرزا جواد #ملکی_تبریزی (۱۳۴۳ ق.) در کتاب المراقبات (اعمال السنه) (صص ۱۶۱ ـ. ۱۶۲) در این باره چنین گفته است:
و کیف کان مراتب الصوم ثلاثة: صوم العوامّ: و هو بترک الطعام و الشراب و النساء علی ما قرّره الفقهاء من واجباته و محرّماته؛ و صوم الخواصّ: و هو ترک ذلک مع حفظ الجوارح من مخالفات اللّه جلّ جلاله؛ و صوم خواصّ الخواصّ: و هو ترک کلّ ما هو شاغل عن اللّه من حلال أو حرام؛ و لکلّ واحد من المرتبتین الأخیرتین أصناف کثیرة لا سیّما الأولی فإنّ أصنافه کثیرة لا تحصی بعدد مراتب أصحاب الیمین من المؤمنین بل کلّ نفس منهم له حدّ خاصّ لا یشبه حدّ صاحبه و من أهل المراتب أیضا من یقرّب عمله من عمل من فوقه، و إن لم یکن منه؛ و به هر حال رده‌های روزه سه تاست:
• روزه انسان‌های معمولی که با دوری جستن از خوراکی و نوشیدنی و زنان آن گونه که فق‌ها باید و نباید آن را مقرر ساخته‌اند به دست می‌آید.
• و روزه انسان‌های ویژه که افزون بر رده نخست، نگاه داشتن اندام‌ها از هر نوع سرپیچیدن از خداوند بزرگ است.
• و روزه ویژگان انسان‌های ویژه که دوری جستن از هر حلال و حرامی است که آدمی را از یاد خدا بازدارد؛ و هر یک از دو رده اخیر به ویژه رده مربوط به انسان‌های ویژه خود گونه‌های فراوان و غیرقابل شمارش به فراوانی اصحاب یمین از باورمندان دارد، چه بسا بتوان گفت: هر یک از مؤمنان، خود در جایگاهی (از روزه‌داری اندام‌ها) است که مانند دیگری نیست و حتی گاه رفتار افراد هر یک از رده‌ها همسان رده بالاتر از خود است هر چند (در نگاهی کلی) این فرد بدان رده بالاتر راه نیافته باشد.
روزه شکم معطوف به بُعد مشترک انسان و حیوان است و روایات ما وجه فردی و اجتماعی این مرحله از روزه‌داری را به خوبی برای ما تبیین کرده‌اند؛ روزه زبان معطوف به وجه انسانی انسان و با توجه به اجتماعی بودن مقوله زبان الزاما ناظر به وجه اجتماعی انسان است و روزه دل هم معطوف به وجه الهی انسان و فراتر از وجه فردی و اجتماعی زیست اوست و حیات معنوی او را در نظر دارد.
مفهوم روزه قلب و روزه نفس و دوری جستن از هر آنچه آدمی را از یاد خدا بازدارد بر صاحب این قلم روشن نیست و جز ظاهر این کلمات و مفهوم لغت‌نامه‌ای آن‌ها درکی از آن‌ها ندارد، ولی شاید بتوان گفت: مفهوم روزه اندام‌ها و به ویژه روزه زبان که امیرالمؤمنین علی علیه السلام آن را از روزه شکم برتر نهاد، چندان پیچیدگی ندارد.
اگر خدا بخواهد چنین است که بیشتر ما توفیق روزه فقهی را که سنگ پایه دیگر مراتب روزه‌داری است داریم، اما با توجه به کارکرد‌های اجتماعی روزه، به نظر می‌رسد امروزه خود را در این مرحله نگاه داشتن و برای رفتن به مراحل بالاتر نکوشیدن امری نکوهیده باشد.
بیاییم در این ماه با در نظر گرفتن شرایط خطیری که امت اسلامی در آن به سر می‌برد و در شرایطی که نظام اسلامی ما و ایران عزیز ما سخت‌ترین آزمون دهه‌ها و شاید سده‌های اخیر را پشت سر می‌گذارد، اندکی بیشتر به آن چه می‌گوییم و آن چه می‌نویسیم بیاندیشیم و در آغاز ماه مبارک رمضان نیت روزه زبان هم داشته باشیم و دست کم و در حد توان خود از برخی آفات زبان دوری بجوییم، هر آنچه سستی و نومیدی و نشانی نادرست دادن و فرع را به جای اصل نشاندن و بستن افق‌های بلنداندیشی مردم را به دنبال دارد آسان بر زبان نیاوریم، دروغ و تهمت و سخن‌چینی و غیبت را کنار بگذاریم، در باره چیز‌هایی که آگاهی نداریم سخن نگوییم، آبروی دیگران را نریزیم، درشت‌گویی و بدگویی و ناسزاگفتن را جز در مواردی که دین بر ما روا داشته است ترک کنیم و تقویت پیوند آحاد جامعه و #امت اسلامی را وظیفه خود بشمریم.
منبع: افکار نیوز
ارسال نظر