رانت «ارز مسافرتی» چگونه ایجاد شد؟

درحالی‌که بانک مرکزی تنها با اعلام بازنگری بسته جدید ارزی، در برابر دیگر وقایع بازار آشفته ارز سکوت اختیار کرده است، رییس سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری اواسط هفته پیش با استناد به اظهارات معاون اول رییس‌جمهور گفت که تا آخر هفته تکلیف «ارز مسافرتی» مشخص خواهد شد. گروه ارزی که مخالفان و منتقدان بسیاری در دولت و خارج از آن دارد، به حدی که قائل به حذف کامل آن هستند، آن هم بدون ارائه هیچ راه‌حل جایگزینی و تنها با این اتهام که فساد و رانت از طریق ارز مسافرتی ایجاد شده و درآمد نفتی کشور نیز به این شکل ضایع شده و به هدر رفته است.

سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری نیز این مدت برای شفاف شدن ابهامات ارز مسافرتی در چند نوبت از بانک مرکزی درخواست کرد، آمار پرداختی این نوع ارز به تفکیک مقصد را اعلام کند که با بی‌محلی بانک مرکزی روبه‌رو شد. رییس این سازمان نیز چندی پیش در شرایطی که حذف ارز مسافرتی شایع شد، اطمینان داد که فعلا پرداخت این ارز قطع نمی‌شود، اما از مخالفت سازمان متبوعش با شیوه کنونی سخن گفت و اظهار کرد: «سازمان میراث‌فرهنگی از ابتدا با این روش ارائه ارز مسافرتی مخالف بود، چون ارزی که برای تسهیل سفر مردم در نظر گرفته شده زمینه‌ساز سودجویی برخی افراد شده است. تا زمانی که راه و روش ارائه ارز مسافرتی اشتباه باشد، نظارت مشکلی را حل نمی‌کند، مبانی این سودجویی باید از بین برود چراکه کنترل این تعداد مسافر کار سختی است.»

با آن‌که طبق اظهارات رییس سازمان میراث فرهنگی و گردشگری، مکاتبات این سازمان با بانک مرکزی از تیرماه درحال انجام است، اما به نظر می‌رسد هنوز اجماعی بین این دو دستگاه حاصل نشده است. از سوی دیگر نیز برخی مقامات گردشگری مواضعی تندتری را در مخالفت با پرداخت ارز مسافرتی نشان داده‌اند.

محمد محب‌خدایی ـ. معاون گردشگری کشور ـ. نیز چندی پیش در مصاحبه‌ای با یکی از خبرگزاری‌ها گفته بود: آیا یک خارجی که می‌خواهد به ایران بیاید از دولت خود پول می‌گیرد که ما برای رفتن مردم به کشور‌های دیگر به آن‌ها پول بدهیم؟ اگر قرار است اعتباری به مردم داده شود؛ این اعتبار باید در راستای ایجاد جذابیت در شهر‌های داخلی باشد تا مردم را به مسافرت‌های داخلی ترغیب کند، اما با وجود این موضوع در حال حاضر میزان ارز مسافری نسبت به قبل بیشتر هم شده و به این‌صورت از طریق مابه‌التفاوت قیمتی که این ارز با بازار آزاد دارد، وضعیتی ایجاد شده که آن تعداد از افراد هم که در گذشته علاقه‌ای به سفر خارجی نداشتند، به این سفر‌ها علاقه پیدا کرده‌اند.

او پرداخت این میزان ارز برای خروج از کشور را در شرایط فعلی اقدامی خلاف منافع کشور دانسته و اظهار کرده بود: در این چند ماه ارز مسافری افزایش داشته و ما شاهد رونق خروج مسافران از کشور بوده‌ایم، آژانس‌ها ادعا می‌کنند که ۴۰ درصد نیرو انسانی خود را کاهش داده‌اند. سوال من این است که دقیقا چرا در این شرایط که باید کار آن‌ها رونق پیدا کرده باشد، این اتفاق افتاده است. در شرایطی که پرواز‌ها ارز ۴۲۰۰ تومانی می‌گیرند و میزان مسافر هم دوبرابر شده، قاعدتا بازار این دوستان باید سکه شده باشد، پس چرا آن‌ها تعدیل نیرو کرده‌اند؟ به‌همین دلیل می‌گویم این ادعا قدری غیرواقعی بوده و نمی‌توان این کاهش را قبول کرد.

حرمت‌الله رفیعی ـ. رییس هیات مدیره دفاتر خدمات مسافرتی ایران ـ. در واکنش به این انتقاد‌ها به ایسنا گفت: برخی گمان می‌کنند ارز مورد نیاز دارو، بیماران خاص و سرطانی‌ها به سفر‌های خارجی داده می‌شود، اما این بی‌انصافی است. این سیاست را که بخش خصوصی یا صنف ما طراحی و اجرا نکرده که حالا در مظان اتهام قرار گرفته، حتی برای تعیین رقم پرداختی هم با ما مشورتی نکردند، اما مدام می‌گویند؛ آژانس‌ها ایجاد رانت و فساد کرده‌اند و از ارز مسافرتی سوءاستفاده می‌کنند، مگر آژانس ارز مسافرتی می‌گیرد، صنف ما تا کنون هیچ ارز دولتی نگرفته است. صنعت گردشگری با تغییر سیاست‌ها و اولویت‌های ارزی آن‌قدر به حاشیه رانده شد که با تعطیلی صرافی‌ها، دولت حتی از خود نپرسید آژانس‌ها ارز مورد نیازشان را از کجا باید تامین کنند.

رفیعی گفت: باور ما این است آن‌هایی که رانت و فساد در ارز مسافرتی ایجاد کرده‌اند، گردشگر یا مسافر واقعی نیستند، اگر هم دیگران معتقدند آژانس‌ها درحال تخلفند که شناسایی کردن آژانس‌ها کاری ندارد. هرچند که ما معتقدیم این کار آژانس واقعی نیست، بلکه عده‌ای سودجو و فرصت طلب عامل این آشفته بازار هستند.

رییس هیات مدیره انجمن صنفی دفاتر خدمات مسافرتی ادامه داد: ما بار‌ها روش‌های جایگزین و اصلاحی خود برای پرداخت ارز مسافرتی را به سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری و بانک مرکزی ارائه کرده‌ایم، اما گوش شنوایی برای اصلاح آن نبوده است. اصرار نداریم حتما روش پیشنهادی ما را اجرا کنند، هر روشی که این التهاب و اتهام را از صنعت گردشگری خارج می‌کند، اجرا کنند. اما به نظر می‌رسد این میان افراد پرنفوذی هستند که اجازه نمی‌دهند این روش‌های غلط اصلاح شود.

او بیان کرد: ما انتظار شفاف‌سازی در موضوع ارز مسافرتی داریم و همه تلاشمان بر این است که صنعت و صنف گردشگری را از این اتهامات مبرا کنیم. اگر آقایان معتقدند آژانس‌ها از ارز مسافرتی نفعی می‌برند، ادله خود را واضع و نه براساس حدس و گمان، بیان کنند، باید مشخص شود چه کسانی به این مملکت خیانت می‌کنند.

رفیعی با اشاره به بازنگری بسته جدید ارزی که بنا بر اعلام دولت و مجلس بزودی ارائه می‌شود، گفت: اگر می‌خواهند برای این صنف و صنعت تصمیصم بگیرند با افرادی مشورت کنند که جایگاه حقوقی دارند تا درآینده مورد مؤاخذه قرار گیرند و بتوانند پاسخگو بانشد، نه افرادی صرفا با نفوذ که منافع خود را ارجح می‌دانند. یقینا اگر در گذشته مشاوره‌های واقعی این صنف را گوش می‌دانند این التهاب و اتهام‌ها ایجاد نمی‌شد.