بعدازظهرهای بهاری کجا برویم؟

پارسينه _این روزها، بعدازظهرهای پایتخت با عشق رنگ خورده، محفلی مانند هر سال برپا شده که می‌توان آنجا، پینه‌ی دستان هنرمندان را با لبخندی گرم باز کرد. فقط پنج روز فرصت دارید تا بی‌حاشیه، عشق را خریداری کنید.

نمایشگاه بین‌المللی صنایع دستی، امسال هم به بهانه‌ی روز جهانی صنایع دستی در تهران برگزار شد. امسال تعداد روزهای برپایی و تعداد هنرمندان، کمتر شده، اعتبار مالی آن‌قدر نبود که تهران مانند گذشته میزبان هنرمندان باشد؛ اما همین هم غنیمتی است، آن هم وقتی سهم کل پایتخت از صنایع دستی، فقط یک خیابان و چند فروشگاه پراکنده است.

نمایشگاه صنایع دستی از دیروز (سه‌شنبه، 20 خردادماه) برپا شده، در سه سالن‌های 7، 8 و 9 نمایشگاه بین‌المللی تهران ‌که در واقع سالن‌های 8 و 9، یکی هستند. برای رفتن به نمایشگاه صنایع دستی، بهتر است از در جنوبی (نیایش) وارد شد. البته برای ورود به محوطه‌ی نمایشگاه هم باید 1500 تومان پرداخت کرد تا بلیت خرید، پارکینگ خوردوها هم برای این نمایشگاه 1000 تومان ورودی می‌گیرد.

مواظب موج بورس و بانک باشید

نمایشگاه بین‌المللی این روزها درگیر نمایشگاه بورس، بانک و بیمه هم است که ظاهرا مشتاقان بیشتری دارد. رادیوی نمایشگاه هم مدام تبلیغ آن را می‌کند و مردمی هم که وارد محوطه می‌شوند، چون هیچ بنر، تبلیغ یا راهنمایی برای نمایشگاه صنایع دستی نمی‌بینند، ناخودآگاه جذب بورس و بانک می‌شوند، برای همین با انتخاب در جنوبی نمایشگاه، دسترسی به سالن‌های صنایع دستی آسان‌تر خواهد بود.

در محوطه‌ی خارجی نمایشگاه و حتا سطح شهر تهران هم هیچ تبلیغی درباره‌ی این رویداد مهم صنایع دستی دیده نمی‌شود، در حالی‌ که معاون صنایع دستی پیش از این گفته بود، با سازمان زیبا‌سازی شهرداری تهران هماهنگی‌هایی کرده است.

تبلیغات کم‌رنگ، همیشه چالش جدی نمایشگاه صنایع دستی و محل اعتراض هنرمندان بوده است، چون روی فروش آن‌ها تأثیر مستقیم دارد.

برای فروش آثار در نمایشگاه امسال، 435 غرفه اختصاص داده شده که 275 هنرمند در آن حضور دارند. مصنوعات چوبی، فلزی، شیشه‌یی، چرمی و میناکاری، خاتم‌کاری، سفال، سرامیک، پوشاک سنتی و ایرانی، زیورآلات، حصیربافی، رودوزی‌های سنتی، زیرانداز، سازهای سنتی از چنگ گرفته تا سنتور و هر آن‌چه رنگ صنایع دستی دارد، از سراسر ایران برای شش روز به پایتخت آورده شده‌اند تا در فروشگاهی بزرگ عرضه شوند. خلاقیت در برخی محصولات موج می‌زند و برخی هم تکرار نمایشگاه‌های قبل است.

آش‌ و نان محلی همراه با موسیقی نواحی

در محوطه‌ی نمایشگاه مانند هر سال، تعدادی سیاه‌چادر عشایری برپا شده که بعدازظهرها رایحه‌ی خوش آش و نان محلی را همراه موسیقی نواحی، در فضا پراکنده می‌کنند و می‌توان پس از گشت‌وگذار در سالن‌ها، استراحتی زیر سایه‌ی این سایه‌چادرها همراه پذیرایی گرم عشایر داشت. سیاه‌چادرها از استان‌های کردستان، کرمانشاه، خراسان شمالی، ایلام و چهارمحال‌وبختیاری هستند که سوغات این استان‌ها را هم می‌فروشند.

آن‌طور که معاونت صنایع دستی آمار می‌دهد، 270هزار هنرمند در بانک اطلاعاتی ثبت شده‌اند؛ اما چگونه 275 هنرمند از آن تعداد موفق شدند به نمایشگاه امسال راه پیدا کنند؟ کامران سبزمیدانی - دبیر اجرایی نمایشگاه امسال - در پاسخ به این پرسش گفت: یک سایت اینترنتی ایجاد شد و براساس بانک اطلاعاتی که معاونت صنایع دستی از هنرمندان گردآوری کرده بود، به هنرمندان برای شرکت در این نمایشگاه اطلاع داده شد. نزدیک به 70هزار پیامک فرستاده شد و یک‌هزار و 700 نفر ثبت نام کردند.

او ادامه داد: گروه کارشناسی در ستاد نمایشگاهی امسال تشکیل شده بود که اطلاعات ثبت‌شده‌ی هنرمندان را که شامل دو تصویر از فعالیت جدیدشان، پروانه‌ی تولید یا کسب، کارت شناسایی، میزان تولید و میزان ارائه در نمایشگاه بود، بررسی کردند که جمعیتی حدود سه برابر ظرفیت نمایشگاه امسال انتخاب و به استان‌ها ابلاغ شد؛ آن‌ها هم بررسی کردند و این تعداد هنرمند انتخاب شدند.

آن‌ها واقعا تکراری نیستند؟

سبزمیدانی گفت: تلاش شده در نمایشگاه امسال به‌خاطر ظرفیت محدود، از حضور تکراری برخی هنرمندان جلوگیری شود، یعنی امسال 97 درصد افراد تکراری نیستند؛ ولی این شرایط برای برخی به‌خاطر پیشکسوت، استادکار و هنرمند فعال بودن، کمی متفاوت است.

اما با وجود این حساسیتی که دبیر اجرایی ستاد نمایشگاه صنایع دستی برای انتخاب هنرمندان و آثار کیفی‌تر از آن سخن گفت؛ اما گاهی میان آن همه رنگ و تنوع، هنرهایی هم دیده می‌شود که به اعتقاد کارشناسان صنایع دستی، بیشتر کلاژ و کاردستی است تا صنایع دستی. نمایشگاه امسال چهار ناظر جدی هم دارد که برخلاف سال‌های گذشته دست‌شان باز است و می‌توانند با آن‌هایی که صنایع دستی نمی‌فروشند، برخورد کنند. روز اول برپایی هم ناظران با شناسایی این افراد، به آن‌ها اخطار دادند و پیگیر شدند تا آن محصولات غیرصنایع دستی را جمع کنند.

اخراج کاردستی‌ها

یکی از ناظران درباره‌ی این‌که این محصولات چطور به نمایشگاه راه یافتند، آن‌ هم در شرایطی که گفته شده آن 275 هنرمند گزینش شده‌اند، گفت: با وجود آن‌که هنرمندان انتخاب‌شده به استان‌ها اعلام شده بود؛ اما ظاهرا برخی استان‌ها بنا به شرایطی، هنرمندان خود را فرستاده‌اند. برای همین هم کالاهایی را در بعضی غرفه‌ها می‌توان دید که صنایع دستی نیستند.

به گفته‌ی این کارشناس، صنایع دستی تعریف خاصی دارد و برخی کالاهایی که به نمایشگاه آورده شده، بیشتر کاردستی است، مانند کوزه‌هایی که روی آن‌ها کلاژ شده یا کالاهایی که به اسم زیورآلات سنتی آورده شده‌اند، ولی ماهیت‌شان این نیست، یا میان لباس‌های سنتی، دامن‌ها و پارچه‌های هندی دیده می‌شود. ما این غرفه‌ها را جمع می‌کنیم و به استان متبوع‌شان هم اطلاع می‌دهیم.

برچسب‌های قیمت

ناظران به‌جز این، پروانه‌ی کسب و تولید هنرمندان شرکت کرده را کنترل می‌کنند و نوع کارشان را با تولیدات و محصولاتی که آورده‌اند، ‌انطباق می‌دهند.

امسال قیمت‌گذاری محصولات با سال‌های پیش کمی تفاوت می‌کند. همان‌طور که بهمن‌ نامورمطلق - معاون صنایع دستی - گفت: «قیمت‌ها کارشناسی‌شده تعیین می‌شود.» برچسب‌های قیمت‌گذاری بین هنرمندان توزیع شده که نرخ محصول باید به تأیید کارشناس برسد. هنرمند نخست قیمت پیشنهادی خود را تعیین می‌کند، کارشناس استان نظر می‌دهد و در نهایت، کارشناس ستاد نمایشگاه تأیید نهایی می‌کند؛ اما در روز نخست برپایی نمایشگاه،‌ بیشتر هنرمندان از این برچسب‌ها استفاده نکرده بودند و بعضی‌ها هم که قیمت گذاشته بودند، یا هنوز به تأیید کارشناس نرسیده بود یا کارشناس مرکز هنوز فرصت نکرده بود به غرفه سرکشی کند.

در هر حال، برخی هنرمندان که قیمت‌های‌شان به تأیید کارشناس رسیده بود، از آن رضایت داشتند و برخی هم شاکی بودند که قیمت‌ها کمتر از نرخ پیشنهادی‌شان است. در این میان، بعضی هنرمندان هم هستند که روی قیمت آثارشان، تخفیف نمایشگاهی داده‌اند یا به قیمت عمده یا حتا تولید می‌فروشند. خوبی نمایشگاه امسال، همین برچسب‌های قیمت است که روی محصولات زده شده و تکلیف را روشن می‌کند، البته نه همه‌ی محصولات.

گشتیم نبود، شما بگردید

با آن‌که معاون صنایع دستی قبلا گفته بود، امسال نمایشگاه صنایع دستی در حمایت از محیط زیست است و برای همین هم تعدادی بسته‌بندی البته در حد محدود تهیه و به استان‌ها فرستاده شده تا در اختیار هنرمندان بگذارند؛ اما پرس‌وجو‌ها از بسیاری از هنرمندان گویای این بود که از آن بسته‌بندی‌ها خبری نیست، یا شاید هم باشد؛ ولی آن‌قدر تعدادشان محدود است که به چشم ما نیامد. پاسخ برخی هنرمندان هم به این پرس‌وجوها یا ابراز تعجب بود یا بیان این جمله: «کدام بسته‌بندی؟!»

برخی هنرمندان هم گفتند، امسال شرط گذاشته‌اند که با بسته‌بندی بیاییم. برای همین برخی‌ها سلیقه‌ای به خرج دادند و با پول خودشان بسته‌بندی‌هایی را تهیه کردند و بعضی هم مانند همیشه دست به دامن روزنامه باطله و جعبه‌های محصولات دیگر شدند.

لابه‌لای غرفه‌ها هم می‌توان یک غرفه‌ی بسته‌بندی را پیدا کرد، البته غرفه‌اش از غرفه‌های صنایع دستی کمی بزرگ‌تر است؛ ولی آنچه به‌عنوان نمونه در این غرفه دیده می‌شود، هیچ ربطی به صنایع دستی ندارد. آن شرکت هم همان‌طور که خودش گفته، برای بازاریابی نیامده، چون تیراژ صنایع دستی کم است و بازارش را با برندهای مشهورتر بسته، فقط آمده تا اطلاعات و ایده تبادل کند و اگر پیشنهادی هم بود، بگیرد.

از کاردستی‌های چینی تا جادوی هندی

نمایشگاه امسال یک بخش خارجی هم دارد که برخلاف گذشته میان غرفه‌های ایرانی جا گرفته، غرفه‌هایی از کشورهای ازبکستان، چین، افغانستان، ترکیه، هند و عراق. از همه بزرگ‌تر نیز غرفه‌ی چین است که آنچه ارائه می‌کند، بیشتر شبیه کاردستی‌های چینی است تا صنایع دستی، همان‌هایی که دیدن بیشتر آن‌ها، داغ دل هنرمندان را تازه می‌کند.

در غرفه‌ی چین، دست‌بافته‌ها، بادبزن، آویزهای دیواری، حباب‌های کاغذی و چتر دیده می‌شود. از ناظر نمایشگاه پرسیدم، غرفه‌ی چین را با آن کاردستی‌هایش جمع نمی‌کنید؟ پاسخ داد: ما روی بخش داخلی حساسیت داریم و نمی‌توانیم با خارجی‌ها که به نمایشگاه دعوت شده‌اند، برخورد کنیم. متأسفانه آن‌ها این کالاها را آورده‌اند و جزو صنایع دستی خود می‌دانند.

اما در غرفه‌ی هند، یک جادوی چوبی در انتظار بازدیدکنندگان است؛ یک هنرمند مُسن، دست‌ساخته‌های چوبی خلاقانه‌اش را برای فروش ارائه می‌کند و با علاقه آن‌ها را نشان می‌دهد. ترکیه هم هنر ابروباد را با هنرمندی که دعوت کرده به‌نمایش گذاشته است.

با آن‌که معاون صنایع دستی گفته بود، در بخش خارجی امکان فروش کالا وجود ندارد و همان‌طوری که با هنرمندان ایرانی در نمایشگاه‌های خارجی رفتار می‌شود با شرکت‌کنندگان خارجی هم رفتار خواهد شد، اما در تمام غرفه‌های خارجی، محصولات برای فروش گذاشته شده‌اند، برخی به دلار، بعضی هم به تومان.

نمایشگاه صنایع دستی هر روز بعدازظهر از ساعت 15 تا حدود 21 برپاست. نمایشگاه تا روز یکشنبه 25 خردادماه ادامه دارد.