حجامت‌هایی که به هپاتیت ختم می‌شود

هپاتیت از نظر علمی به معنای التهاب كبد است و در اثر عوامل مختلفی از جمله برخی از داروها، ویروس‌های مختلف، بیماری‌های خودایمنی و ژنتیك بروز می‌كند.

انواع ویروس‌های هپاتیت شامل A، B، C، D و E در كبد و همراه با خون زندگی می‌كنند. تاكنون 6 نوع ویروس هپاتیت شناخته شده است.

آنچه در زیر می‌خوانید بخش‌هایی از گفت‌و‌گوی اختصاصی با دكتر كامران باقری‌لنكرانی، وزیر پیشین بهداشت، درمان و آموزش پزشكی، متخصص داخلی و فوق‌تخصص گوارش و كبد، رئیس مركز تحقیقات و سیاستگذاری سلامت دانشگاه علوم پزشكی شیراز، پیرامون همین بیماری مهم و خطرات آن است.

کبد به چه کار می‌آید؟

كبد كارخانه شیمیایی بدن است و بسیاری از اعمال پیچیده برای ادامه حیات در این عضو مهم صورت می‌گیرد.

نقش كبد در حذف مواد و سموم اضافی حاصل از سوخت‌و‌ساز موادغذایی زندگی‌ساز است و بی‌شك بدون این عضو نمی‌توان زندگی كرد.

كبد در قسمت بالا و راست شكم در زیر دنده‌ها قرار گرفته و بین 5/1 تا 5/2 كیلوگرم وزن دارد.

هپاتیت در کجای ایران شایع‌تر است؟

گفته می‌شود شیوع 2 درصدی بیماری هپاتیت B در ایران طی 10 سال آینده سیر نزولی خواهد داشت اما استان‌های سیستان و بلوچستان و گلستان با بیشترین شیوع و استان مركزی با كمترین میزان شیوع و استان تهران با حدود 2درصد شیوع، رتبه‌بندی آماری این بیماری در شرایط كنونی را دارا هستند.

ارزیابی در بحث بیماری‌های گوارش و كبد در طول 4سال خدمت اینجانب به عنوان وزیر بهداشت و درمان آموزش پزشكی به گونه‌ای بود كه در چند مسیر باید حركت می‌كردیم.

یكی از این اقدامات واكسیناسیون علیه بیماری‌ هپاتیت بود كه واكسیناسیون نوزادان در سال 1371 در سراسر كشور آغاز شد و در سال 1373 توسعه یافت.

اقدام دیگر آغاز طرح واكسیناسیون هپاتیت B در افراد بالای 17 سال بود كه از سال 1385 آغاز شد و با پوشش حدود 75 درصدی پیشرفت كرد.

اكنون هموطن بالای 24سال نداریم كه واكسن به او زده نشده باشد.

از دیگر اقدامات، شناسایی گروه‌های پرخطر بود چون عده‌ای از عارضه خود بی‌خبر بودند و عده‌ای نیز می‌توانستند به عنوان مخزن و منبع انتشار عمل كنند.

از این‌رو درمان رایگان بیماران هموفیلی و تالاسمی كه به این ویروس‌ها آلوده شده بودند، آغاز شد.

برای درمان چه باید کرد؟

اوج بیماری كبدی، نارسایی كبدی است كه نیاز به پیوند كبد پیدا می‌كند؛ از این‌رو در سال 1385 وزارت بهداشت طرح انجام رایگان پیوند كبد را مصوب كرد و از آن پس هزینه‌های پیوند كبد برای هموطنان از سوی این وزارتخانه تقبل شد.

با این كار اقشار كم‌توان جامعه به پیوند كبد دسترسی یافتند.

اگرچه هم‌اكنون حدود 4/1 میلیون نفر در كشورمان به هپاتیت B مبتلا هستند اما باید بدانیم كه درصد قابل توجهی از این رقم را افرادی ناآگاه از آلودگی خود به این ویروس تشكیل می‌دهند.

واكسیناسیون هپاتیت B در میان افراد با ریسك بالای ابتلا اقدامی موثر در پیشگیری از افزایش آمار مبتلایان است.

همه می‌دانند هپاتیت چطور منتقل می‌شود؟

هنوز هم عده فراوانی از هموطنان نسبت به راه‌های انتقال ویروس هپاتیت B ناآگاه هستند.

باید دانست كه تنها مخزن این عفونت، انسان بوده كه از راه‌های مختلفی از جمله انتقال از مادر به جنین شیوع پیدا می‌كند.

عفونت هنگام عبور جنین از كانال زایمان و نه از طریق جفت و بند ناف انتقال می‌یابد. در سال 1374 آمارها حاكی از تعداد فراوان موارد انتقال از مادر آلوده به جنین بود.

راه دیگر انتقال به وسیله تماس جنسی با فرد ناقل ویروس هپاتیت است.

برای پیشگیری از این امر، انجام واكسیناسیون در سنین پایین‌تر و استفاده از وسایل جلوگیری از انتقال حین روابط جنسی (كاندوم) توصیه می‌شود.

پس از انجام واكسیناسیون و تعیین سطح ایمنی لازم، می‌توان بدون هیچ نگرانی‌ای به زندگی سالم زناشویی ادامه داد.

در موارد دیگر می‌توان به احتمال انتقال بیماری از بیماران به پرسنل درمانی و پزشكان اشاره كرد كه برخی اوقات حین اقدامات درمانی به‌ویژه جراحی یا دندانپزشكی، احتمال آلودگی وجود دارد.

استفاده از ابزارهای غیراستریل حین درمان‌های دندانپزشكی، سوراخ كردن غیربهداشتی گوش، حجامت و خالكوبی، تاتو و... از راه‌های انتقال عفونت ویروسی محسوب می‌شود.

خانم‌های باردار آزمایش بدهند

یكی از اقدامات مهم در حال انجام در كشورمان غربالگری خانم‌های باردار از نظر آلودگی احتمالی به هپاتیت B است كه توصیه می‌شود همه زنان باردار در 3ماهه دوم بارداری خود تست HBS Aj (اچ بی اس آنتی‌ژن) را انجام دهند.

اقداماتی كه برای زندان‌ها، رانندگان مسیرهای ترانزیت و طولانی، پرسنل درمانی و پلیس صورت می‌گیرد تا حدود فراوانی نقش غربالگری و شناسایی ناقلان را ایفا می‌كنیم.

چطور باید این بیماری را تشخیص داد؟

اندازه‌گیری آنتی‌ژن سطحی این ویروس (هپاتیت B) موسوم به Ag HBS (اچ بی اس آنتی‌ژن) راه تشخیص ابتلا به این بیماری محسوب می‌شود.

اگر پاسخ این آزمایش مثبت بود یعنی در بدن فرد ویروس هپاتیت B وجود دارد. آنچه این نتیجه را نهایی می‌كند حال عمومی فرد و‌ سایر آزمایش‌های كبدی و عملكردی است.

در چنین شرایطی توصیه می‌شود سایر افراد خانواده نیز مورد آزمایش قرار گیرند.

افراد ناقل باید هر 6ماه یك‌بار توسط پزشك برای انجام آزمایش‌های كبدی بررسی شوند تا هرچه سریع‌تر در صورت فعال شدن بیماری خود، اقدامات لازم انجام شود.

گفته می‌شود شیوع 2درصدی بیماری هپاتیت B در ایران طی 10 سال آینده سیر نزولی خواهد داشت؛ استان‌های سیستان و بلوچستان و گلستان بیشترین شیوع و استان مركزی كمترین میزان شیوع این بیماری را در کشور دارند

وای اگر مزمن شود!

یكی از دغدغه‌ها درخصوص این بیماری آن است كه تا سال‌های طولانی بدون علامت باقی می‌ماند.

بی‌اشتهایی، ضعف، بی‌حالی، پررنگی ادرار و زردی مهم‌ترین علائم هپاتیت است كه در هپاتیت حاد ویروسی دیده می‌شود.

خوشبختانه تنها 10درصد افراد مبتلا به این عارضه دچار موارد مزمن شده و به عنوان ناقل باقی می‌مانند.

در موارد انتقال عفونت از مادر به نوزادان در اغلب موارد حالت ناقل ماندگار خواهد بود و این نوزادان آلوده هستند كه جامعه فردا را آلوده می‌كنند.

در واقع ایجاد سازش میان ویروس‌ها و سیستم دفاعی بدن موجب می‌شود این بیماری سال‌های سال باقی مانده و فرد دچار دیگر مشكلات كبدی نشود.

بررسی‌ها حاكی است یك تا 2درصد افراد در طول یك سال قادرند ویروس را از بدن خود حذف كنند. این پرسش مطرح است كه آیا ناقلان می‌توانند به بیماری «سیروز كبدی» مبتلا شوند یا نه؟

باید پاسخ داد در درصد كمی شاید این احتمال وجود داشته باشد اما امروزه با عرضه داروهای جدید و به تاخیر انداختن روند بیماری می‌توان امیدهای ارزشمندی ایجاد كرد.

طرفداران حجامت مراقب باشند:

متاسفانه یكی از موارد حاد هپاتیت B در كشورمان به دلیل انجام خالكوبی و تاتو مشاهده می‌شود و هرقدر كه بهداشت و نظافت در این اقدام رعایت شود باز هم از سوی ما توصیه نمی‌شود.

مورد دیگر حجامت است؛ اگرچه این اقدام در طب سنتی جایگاه مهمی دارد و كسی نمی‌خواهد آن را انكار كند اما مكان‌هایی كه این كار را انجام می‌دهند، به‌ویژه محل‌هایی كه وجهه قانونی و درستی ندارند و توسط پزشك این كار انجام نمی‌شود به عنوان یك منبع آلوده‌كننده محسوب می‌شوند.

چندی پیش در شیراز فردی با عارضه هپاتیت B حاد به من مراجعه كرد و تمام بررسی‌های انجام شده، تنها علت ابتلای او به این عارضه را انجام حجامت معرفی كرد.

آیا هپاتیت درمان دارد؟

امروزه داروهای فراوان ضدویروسی از جمله داروی اینترفرون آلفا می‌تواند سبب تحریك سیستم دفاعی بدن شود.

داروی دیگر داروی لامیوو دین است كه با مهار آنزیم مسئول تكثیر ویروس هپاتیت B موجب مهار تكثیر و كنترل بیماری می‌شود.

داروی اول 6ماه تا یك سال و داروی دوم حداقل 2 سال نیازمند پژوهش است.

باید دانست با تلقیح واكسن هپاتیت B به فواصل یك ماه و 6 ماه به این صورت (صفر، یك ماه، 6ماه) می‌توان تا 95 درصد مصونیت ایجاد كرد.

هپاتیت C چه فرقی با B دارد؟

درخصوص بیماری هپاتیت C باید دانست كه این عارضه هم یكی از مشكلات مهم بهداشتی در سراسر جهان محسوب می‌شود.

ویروس هپاتیت C در خارج از بدن و حتی درون خون خشك شده حدود 90روز زنده می‌ماند ولی در صورت جوشیده شدن در مدت 5دقیقه با درجه حرارت 100 درجه سانتی‌گراد كشته می‌شود.

در سال‌های 75-1374 استفاده از خون و فراورده‌های خونی آلوده مهم‌ترین علت انتقال ویروس به شمار می‌رفت اما در سال‌های اخیر با ضریب بالای اطمینان خاطر از بررسی ویروسی خون و فراورده‌های آن می‌توانیم به سادگی نگرانی خود را برطرف كنیم. امروزه متاسفانه اعتیاد به وسیله تزریق و تماس با خون‌های آلوده به شكل استفاده مشترك از سوزن مصرفی، مهم‌ترین عامل ابتلا به هپاتیت C است.

برای ابتلای 30تا 40درصد مبتلایان، علت خاصی شناسایی نمی‌شود.

در سال‌های 1374-75استفاده از خون و فراورده‌های خونی آلوده مهم‌ترین علت انتقال ویروس به شمار می‌رفت اما در سال‌های اخیر با ضریب بالای اطمینان خاطر از بررسی ویروسی خون و فراورده‌های آن می‌توانیم به سادگی نگرانی خود را برطرف كنیم. امروزه متاسفانه اعتیاد به وسیله تزریق و تماس با خون‌های آلوده به شكل استفاده مشترك از سوزن مصرفی، مهم‌ترین عامل ابتلا به هپاتیت C است.

از بقیه هپاتیت‌ها چه خبر؟

باید دانست هپاتیت A و E از طریق مواد غذایی و آشامیدنی آلوده به ویروس به ویژه در فصول گرم سال و از طریق سبزی‌های آلوده و یخ‌های تولید شده از آب‌های آلوده و در اثر خوب پخته نشدن موادغذایی یا عدم رعایت بهداشت فردی و استفاده از سرویس‌های بهداشتی آلوده انتقال می‌یابد.

هپاتیت D هم مانند B و C انتقال می‌یابد. حدود 60درصد از معتادان تزریقی به‌ویژه افراد سابقه‌دار زندان رفته، هپاتیت C دارند.

این بیماری حداقل 10 سال زمان نیاز دارد تا مشكلات و عوارض خود را بروز دهد و در آینده با تعداد بیشتری از این بیماران روبه‌رو می‌شویم.

به نظر می‌رسد نزدیك به 200 هزار نفر مبتلا به هپاتیت C در كشور وجود دارد كه 40درصد آنها دارای بیماری هموفیلی، 18درصد تالاسمی، 15درصد دیالیزی و بقیه آنها معتادان تزریقی هستند.

راه تشخیص هپاتیت C به‌وسیله آزمایش آنتی‌بادی ضدویروس به روش الایزاست كه در صورت مثبت شدن با آزمایش «ریبا» و «بلات» و آزمایش «پی‌سی آر» وجود و میزان شدت بیماری را اثبات می‌كنیم.

مصرف همزمان داروی اینترفرون آلفا و قرص ریباورین 30 تا 50 درصد موجب كنترل بیماری می‌شود.

داروهای پگ اینترفرون تزریقی به صورت هفتگی بسیار موثر خواهد بود.

تاكنون هیچ واكسنی به جز برای هپاتیت B، برای هپاتیت‌های A، C، D و E در ایران و جهان تولید نشده است.

منبع: مجله سیب سبز