كمبود ويتامين D را جدی بگيريد

دكتر اكبر كوشانفر؛ متخصص كودكان و استاد دانشگاه شهید بهشتی، نوشت: ویتامین D به جذب كلسیم كمك و برای استحكام و سلامت استخوان‌ها لازم است. ویتامین D میزان كلسیم و فسفر را از طریق كمك به جذب آنها از مواد غذایی در روده‌ها و كلیه تنظیم نموده و میزان طبیعی ساخت استخوان را امكان‌پذیر ساخته و از كاهش میزان كلسیم سرم خون جلوگیری می‌كند.

مکانیسم جذب ویتامینD

ویتامین D2 در معرض نور خورشید به ویتامین D3 تبدیل می‌شود. به همین جهت توصیه می‌شود روزانه نیم‌ساعت 2 بار در هفته در تابستان‌ها ساعت 10 صبح تا 12 كه هوا خیلی گرم نیست اندام‌ها یا بدن در معرض آفتاب باشد تا میزان لازم در بدن ساخته شود.

به كودكان و افرادی كه در معرض اشعه آفتاب نیستند توصیه می‌شود به خصوص در زمستان‌ها كه آفتاب كم است از مكمل‌های ویتامین D استفاده نمایند.

به طوری كه یك ضرب‌المثل ایتالیایی گفته جایی كه خورشید نمی‌رود دكتر می‌رود. ویتامین D در سوخت و ساز بدن از اهمیت زیادی برخوردار است. در تحقیقات اخیر نشان داده شده كه كمبود ویتامین D به عنوان عامل اصلی به حداقل 17 نوع سرطان و هم‌چنین بیماری‌های سكته قلبی، افزایش فشار خون، دیابت، بیماری‌های مزمن پوست مانند اگزما،‌ بیماری‌های كلیه، اختلالات پروستات، دردهای مزمن مانند استئوآرتریت، پوكی استخوان، ضعف عضلانی، كولیت اولسروز (زخم روده بزرگ، آسم، بیماری M.S و غیره) نشان داده شده است. اندازه‌گیری ویتامین D، جهت بررسی میزان ویتامین D در بدن منحصرا اندازه‌گیری آزمایش آن در خون است و میزان ویتامین D لازم حیاتی در بدن 50-80 نانو گرم در میلی‌لیتر است و مصرف اضافی آن برای آینده در بدن ذخیره می‌شود.

ویتامین Dتولید شده در بدن از كلسترول ساخته می‌شود. به همین جهت مصرف داروهای كاهش دهنده كلسترول ممكن است باعث كمبود ویتامین D شود.

در رژیم‌های غذایی كم كلسترول مانند گوشت، ماهی، لبنیات، شیر و تخم‌مرغ نشان داده شده با كمبود ویتامین D همراه است (به علت کاهش پروتئین‌ها).

پیشگیری و درمان کمبود ویتامین D

توصیه‌هایی جهت تامین میزان كافی ویتامین D برای افراد بالغ

1- قرار گرفتن در معرض تابش نور خورشید به طور منظم در چهار فصل و تا حد امكان بیشترین سطح پوست.

2- در صورت كمبود ویتامین D در بدن دریافت 50000 واحد بین‌المللی به طور روزانه به مدت 3 ماه و آزمایش بعدی تنظیم ویتامین D خون بین 50-80 نانوگرم در میلی‌لیتر.

3- درماتولوژیست‌ها توصیه نموده‌اند در صورت اجتناب از تابش نور خورشید برای پیشگیری از راشیتیسم در كودكان و استئومالاسی بزرگسالان دو قرص اركوكاسیفرول معادل 500 واحد بین‌المللی نیاز است و عوارض دارویی آن نادر است. ولی اكثرا 90 درصد مردم ویتامین D مورد نیاز خود را از تابش نور خورشید مثل تماس دست‌ها و صورت، بازوها در خلال پیاده‌روی به دست می‌آورند تولید ویتامین در پوست بسیار سریع- است.

در ایران جهت پیشگیری از راشی‌تیسم در كودكان قطره ویتامین A+D از پانزدهم تا یك‌سالگی 25 قطره روزانه معادل 400 واحد بین‌المللی ویتامین D و 1500 واحد بین‌المللی ویتامین A توصیه می‌شود و تا سن 2 سالگی هم بر حسب شرایط و كمبود توصیه می‌شود. در بررسی آزمایش ویتامین D در خون كودكان در تهران برحسب شرایط فصل زمستان و كمبود آفتاب و شرایط پوشش نامناسب پسران و دختران در مقابل آفتاب و همچنین افراد بزرگسال به خصوص خانم‌ها در سنین بالا كمبود ویتامین D شایع و توصیه به بررسی می‌شود. انجمن the vitamin D Cauncil كه توسط john-jacob connel M.D بنیان‌گزاری شده است.

هدف این انجمن بررسی كمبود ویتامین D و بیماری‌های مربوط به آن همچنین آموزش‌گروه‌های مختلف شغلی، بررسی مقالات و آگاهی افراد از طریق رسانه‌های مختلف می‌باشد. در تهران نیز جمعیت متخصص كودكان توصیه شده است به علت شیوع كمبود ویتامین D در كودكان بالای 2 سال آزمایشات خون از نظر كم‌خونی بررسی می‌شود. در صورت كمبود اقدامات درمانی انجام شود.

مسمومیت با ویتامین D

دریافت بیش از حد ویتامین D ممكن است ایجاد مسمومیت نماید. بنابراین مقدار ویتامین D برای پیشگیری و درمان باید بر اساس هر بیمار بررسی، اجرا و با دقت مراقبت شود. در افراد طبیعی مصرف طولانی‌مدت با دوزهای بالای ویتامین D كه 50 تا 100 برابر معادل 2000 واحد بین‌المللی نیاز فیریولوژیك باشد، همواره باید مسمومیت ویتامین D را مدنظر داشت.

دوز مسمومیت شیرخواران و كودكان كه حساسیت بیشتری دارند گاهی اوقات در اثر ناآگاهی والدین یا عدم كنترل در هیپوپاراتیروئیدی كه ویتامین D به صورت درمان طولانی‌مدت مصرف می‌شود ظاهر می‌گردد. نكته جالب این است كه در صورت تابش بیش از حد اشعه آفتاب به پوست مسمومیت با ویتامین D روی نمی‌دهد چرا كه طبیعت مكانیسم‌های متعدد برای تقلیل خطر بروز مسمومیت با این ویتامین را داراست. علائم مسمومیت با ویتامین D با شكایاتی چون بی‌اشتهایی، تهوع و استفراغ، بیقراری، یبوست، اختلال رشد، پرادراری، رنگ‌پریدگی، سردرد و افزایش فشار خون همراه می‌باشد.

مسمومیت با ویتامین D ممكن است منجر به نارسایی پیشرونده كلیه شود. ثابت شده است مصرف روزانه 000/50 واحد بین‌المللی ویتامین D به مدت چند ماه سبب ایجاد مسمومیت می‌گردد. گاهی اوقات برای درمان كمبود از مقدار خوراكی و تزریقی ویتامین D بیش از حد مجاز توصیه و استفاده شده است. این مقدار باید زیر نظر پزشك و به مدت كوتاه انجام شود. تجویز ویتامین D در كودكان از اهمیت خاص برخوردار است. درمان مسمومیت با ویتامین D عبارت است از قطع دارو و مایع درمانی به میزان كافی.