اگر مثل نقل و نبات دارو مصرف می‌کنید، بخوانید

به این چند سؤال، صادقانه پاسخ دهید. چند قلم دارو در منزل دارید که آن‌ها را به توصیه دیگران خریده‌اید؟ چند قلم دارو برای دیگران تجویز کرده‌اید؟ اطلاع دارید که بعد از مصرف آن چه اتفاقی برای آن‌ها افتاده؟ تا به حال چند بار بدون مراجعه مجدد به متخصص، داروی مصرفی را قطع کرده‌اید؟ و چند بار در اثر مصرف دارو‌هایی که دیگران برای شما تجویز کرده‌اند، دچار دردسر شده‌اید؟ از این‌ها که بگذریم، رئیس دهمین همایش داروسازی بالینی ایران، دکتر خیرا... غلامی درباره نحوه مصرف دارو در کشور، تجویز دارو و عوارض قطع مصرف آن، نکته‌هایی را بیان کرده که قابل تامل است.

درحال حاضر شاهد تجویز ۳۰۰ قلم داروی بدون نسخه هستیم. علاوه بر این‌که مردم ما بی‌پروا دارو مصرف کرده و از طرفی از مصرف دارو هراس دارند. این صحبت‌ها نشان می‌دهد هرکدام از ما به شکلی در به هم زدن تعادل دارویی کشور نقش داریم. مصرف دارو موضوعی کاملا فنی و علمی بوده و به طور مستقیم با سلامت ما سر و کار دارد؛ بنابراین شروع مصرف هر دارو حتما باید به تجویز پزشک معالج بوده و حتی نباید مبتلایان به همان علائم، مصرف آن را توصیه کنند؛ چرا که بسیاری از بیماری‌ها دارای علائم مشابه هستند، اما تشخیص و درمان آن‌ها به طور کلی با هم متفاوت است و نمی‌توان صرفا براساس تشابه علائم، درمان‌های مشابه را تجویز و توصیه کرد.

تعبیه باجه دارو‌های بدون نسخه یا (OTC (Over the Counter در داروخانه‌ها که کم و بیش در تمامی داروخانه‌های دنیا متداول است، نباید به معنای تقاضای خارج از ضوابط و بدون مرز دارو تلقی شود؛ بلکه این اجازه صرفا برای فهرست محدودی از دارو‌های مسکن و کم عارضه صادر شده است تا در موارد اضطرار و عدم دسترسی به پزشک، آن هم مشروط به مشورت با مسئول فنی یا دکتر داروساز داروخانه، به شکل معدود و موقت در اختیار بیمار قرار گیرد.

عوارض قطع خودسرانه دارو

مردم با شنیدن این‌که دارویی مشکلی دارد، بلافاصله مصرف آن را به شکل خودسرانه متوقف می‌کنند؛ درحالی که این تصمیم قطعا با عوارضی همراه است.

بسیاری از دارو‌ها برای یک دوره درمانی و با تعداد مشخص تجویز می‌شوند که حتما باید تا انتها مصرف شوند. معروف‌ترین این دارو‌ها همان آنتی‌بیوتیک‌ها هستند که معمولا ۲۴ تا ۴۸ ساعت بعد از شروع مصرف، علائم را تخفیف داده یا به کلی از بین می‌برند، اما این تغییر دلیل بر قطع دارو نبوده و دوره مصرف دارو حتما باید طی شود.

خودکشی با ۹ دارو

۹ دارو، در فهرست پرمصرف‌ترین دارو‌ها در کشور قرار دارند، اما غافل از عارضه آنها، دارو‌ها را مصرف می‌کنیم. برای یک بار هم که شده، باید درباره این داروها، اثر واقعی و سوء مصرف آن‌ها صحبت کرد که در اینجا شش مورد از آن‌ها را بررسی می‌کنیم.

استامینوفن کدئین، یار همیشگی

استامینوفن کدئین، مسکنی برای درد‌های خفیف تا نسبتا شدید است. استامینوفن در کاهش درد و تب مؤثر بوده و کدئین نیز مسکنی است که برای کاهش درد‌های متوسط تا شدید کاربرد دارد. به همین دلیل آن را برای درمان سردرد، دندان درد، کمردرد، آرتروز، درد‌های قاعدگی، سرماخوردگی و آنفلوآنزا تجویز می‌کنند.

عوارض جانبی مصرف این دارو ابتلا به یبوست، سرگیجه، خواب‌آلودگی، خشکی دهان، برافروختگی، کاهش اشتها، تهوع، مشکل یا درد به هنگام ادرار و تعریق از عوارض مصرف نامناسب آن است.

این دارو با آرام‌بخش‌های عضلانی و دارو‌های ضد افسردگی تداخل داشته و مصرف طولانی‌مدت و دوز‌های بالای استامینوفن می‌تواند اثرات دارو‌های ضدانعقاد مانند وارفارین و هپارین را افزایش دهد. ترکیب این دارو‌ها به این طریق، ممکن است منجر به خونریزی شود.

رانیتیدین؛ پیشنهاد همه

به‌طور معمول این دارو برای کاهش اسید معده در درمان مشکلات گوارشی ناشی از افزایش اسید استفاده می‌شود، اما برای درمان زخم‌های فعال دوازدهه یا زخم‌های فعال و خوش‌خیم معده و بیماری ریفلاکس معده به مری و سوزش سردل هم کاربرد دارد.

مصرف این دارو می‌تواند باعث ایجاد درد قفسه سینه، تب، گلو درد، احساس کوتاه شدن تنفس، احساس ضعف غیر عادی، کند یا تند شدن سرعت ضربان قلب، مشکلات بینایی، سرخی و تاول پوستی، کاهش اشتها، زردی پوست و چشم، کاهش توانایی جنسی، خستگی، خواب آلودگی، کاهش فشار خون، بثورات پوستی، استفراغ، اسهال و کدر شدن ادرار و مدفوع شود؛ به‌ویژه اگر به شکل خودسرانه مصرف گردد.

مصرف همزمان کتوکونازول، دارو‌های ضددیابتی خوراکی، نیفیدیپین و فنی‌توئین، وارفارین و میدازولام و رانیتیدین عوارضی را به دنبال دارد.

امپرازول، پیشنهاد همیشگی

امپرازول، ترشح اسید معده را مهار می‌کند. این دارو برای درمان رفلاکس معده، درمان زخم معده یا زخم اثنی‌عشر و عفونت‌های معده ناشی از وجود باکتری هلکیوباکتر پیلوری استفاده می‌شود.

تهوع، استفراغ، بی‌اشت‌هایی و کاهش وزن، خشکی دهان، نارسایی کبدی، کاهش شدید منیزیم، ضربان قلب نامنظم یا بسیار تند، نارسایی قلبی، لرزش، اضطراب، احساس ضعف ماهیچه، گرفتگی دست و پا، انقباض یا درد‌های ماهیچه‌ای، گرفتگی صدا و حنجره از عوارض این دارو است.

کمبود ویتامین B. ۱۲، بی‌حسی یا سوزش در دست‌ها و پاها، هماهنگی ضعیف عضلات، تغییر در قاعدگی و اسهال نیز از دیگر عارضه‌های امپرازول است. از سوی دیگر مصرف همزمان امپرازول همراه با بعضی دارو‌ها می‌تواند عوارضی به دنبال داشته باشد. برای مثال کاهش اثربخشی داروی کلوپیدوگرل و ایجاد لخته‌خون در بدن.

مصرف امپرازول همراه با دارو‌هایی مانند دیگوگسین، وارفارین، فنی‌توئین، متوتروکسات، سیتالوپرام و دیازپام نیز عوارضی را به دنبال دارد.

آسپیرین؛ پیشنهادی از قدیم تا کنون

این دارو که به آن به اختصار آ. اس. آ. می‌گویند. مسکن، تب‌بُر، ضد التهاب و ضدپلاکت است. این دارو برای درمان درد‌های خفیف تا متوسط، تب، رماتیسم، آرتروز و تسهیل شرایط درمان بعد از سکته قلبی کاربرد دارد.

مصرف آسپیرین، دارای عوارض جانبی مانند؛ تهوع، استفراغ، خونریزی و افزایش زمان خونریزی، بی‌اشتهایی، نارسایی کلیوی، هپاتیت، افزایش ضربان قلب، ادم ریوی، کاهش شنوایی، کهیر، خون‌مردگی، عوارض عصبی نظیر سرگیجه، وزوز گوش، تشنج، افسردگی، سردرد و توهم‌زایی است.

به دلیل گسترش مصرف باید به موارد منع مصرف نیز اشاره کنیم. مصرف آسپیرین در زنان در سه ماهه سوم بارداری، کودکان زیر ۱۲ سال، خونریزی‌گوارشی، وجود یا سابقه کمبود ویتامین K، حساسیت به سایر دارو‌های ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAIDs)، کاهش پلاکت، پولیپ بینی و خونریزی داخل جمجمه ممنوع است.

مصرف همزمان آسپیرین با دارو‌هایی مانند وارفارین، تیکلوپیدین، کلوپیدگرول و سایر دارو‌های ضد انعقادی، پنی‌سیلین‌ها، کورتیکواستروئید‌ها و NSAIDs، الکل، فوروزماید، فنی‌توئین، والپروئیک اسید، نیتروگلیسیرین و اسپیرونولاکتون تداخل دارد.

کلرودیازپوکساید، اعتیادآور

یکی از دارو‌هایی که برای بازگرداندن آرامش به روان خسته‌مان می‌خوریم، کلرودیازپوکساید است. دکتر ساروی درباره این دارو می‌گوید: این دارو، اولین دارو از خانواده معروف بنزودیازپین‌ها است که معمولا برای کنترل اختلالات اضطرابی یا برای تسکین کوتاه‌مدت علائم اضطراب و همچنین برای رفع علائم قطع مصرف الکل تجویز می‌شود. اما از عوارض آن نباید غافل شد.

خواب‌آلودگی روز بعد از مصرف، گیجی و عدم تعادل (به‌ویژه در افراد مسن)، فراموشی، وابستگی، تحرک‌پذیری غیرعادی و در برخی موارد سردرد، سرگیجه، افت فشار خون، افزایش ترشحات بزاق و درد در ناحیه شکم، بثورات جلدی، اختلال بینایی، تغییر در میل جنسی، اختلال در دفع ادرار، اختلالات خونی، یرقان، تغییرات نوار قلبی، اِدِم و افزایش ضربان قلب از عوارض مصرف به‌ویژه مصرف بی‌رویه و بدون نسخه آن است.

مصرف آن در دوران بارداری، شیردهی و کودکان کمتر از شش سال، افراد مبتلا به حساسیت مفرط به بنزودیازپین‌ها و ابتلا به آب سیاه با زاویه بسته ممنوع است.

دگزامتازون

این جمله را زیاد شنیده‌ایم «حالت بده، یه دگزا بزن، خوب می‌شی» و شاید خود ما هم از تجویزکنندگان حرفه‌ای این دارو باشیم. دگزامتازون از دارو‌های خانواده کورتیکواستروئید‌ها یا کورتون‌هاست که برای درمان طیف گسترده از بیماری‌ها استفاده می‌شود. اما از موارد مصرف شاخص آن می‌توان به درمان جایگزین در نارسایی غدد فوق کلیه، درمان علامتی اختلالات التهابی و حساسیتی و برای سرکوب کردن عملکرد نابه‌جای سیستم ایمنی و اِدِم مغزی اشاره کرد. اما این دارو هم عوارض خودش را دارد. ضمن این‌که برای بعضی افراد، دریافت این دارو ممنوع است.

خونریزی دستگاه گوارش، اسهال، تهوع، عفونت‌های قارچی، آب مروارید، کاهش یا تاری دید، افزایش فشار داخل چشم، تکرر ادرار، پرنوشی، آکنه، ترمیم نامناسب زخم‌ها، افزایش فشار خون، کاهش پلاکت‌های خون، افزایش ضربان قلب، آمبولی، افسردگی، برافروختگی، تعریق، بی‌خوابی، تشنج و استئوپروز از عوارض جانبی مصرف این داروست.

دریافت این دارو همزمان با دارو‌هایی مانند ریفامپین، دارو‌های ضدصرع، دیگوگسین، مُدِرها، ضدبارداری‌های خوراکی و کتوکونازول تداخل داشته و نباید همزمان مصرف شوند.