نوشابه انرژی زا چه تاثیری بر سلامت افراد دارد؟

تحریریه پارسینه- حامد کشاورز شاهباز: در سال های اخیر بسیاری از افراد به سمت مصرف این نوشیدنی ها کشیده شده اند و دیگر استفاده از آن محدود به مردان جوان نیست. دانشجویان برای آنکه شب های امتحان هوشیارتر باشند، رانندگان جاده در مسیرهای طولانی، کارگران شیفت شب، یا ورزشکارانی که برای داشتن انرژی بیشتر سراغ این نوشیدنی می روند از آن جمله اند.

با وجود این، پزشکان و متخصصان سلامت نسبت به عوارض نوشابه های انرژی زا هشدار می دهند و بر این باورند که مصرف این نوشیدنی ها می تواند برای بسیاری از افراد پیامدهای نامطلوبی به همراه داشته باشد.

در این مقاله از «هلس لاین» به بررسی مزایا و عوارض نوشابه های انرژی زا می پردازیم و به پژوهش های انجام شده در رابطه با تاثیر آن بر سلامت افراد نگاهی می کنیم.

نوشابه انرژی زا چیست؟

نوشابه های انرژی زا حاوی موادی هستند که برای افزایش انرژی و عملکرد ذهنی افراد تولید و عرضه شده اند.

تقریباً تمام نوشیدنی های انرژی زا برای تحریک عملکرد مغز و افزایش هوشیاری و تمرکز دارای کافئین هستند. با این حال، مقدار کافئین از محصولی به محصول دیگر متفاوت است.

نوشیدنی های انرژی زا معمولاً حاوی چندین ماده دیگر نیز هستند که مهمترین های آن عبارتند از:

• قند: معمولا منبع اصلی کالری در نوشیدنی های انرژی زا قند است، هرچند برخی از این نوشابه ها بدون قند و به اصطلاح دوستدار کربوهیدارت کم هستند.
• ویتامین های گروه B: نقشی اساسی در تبدیل غذای خورده شده به انرژی قابل استفاده بدن دارند.
• مشتقات اسید آمینه: مانند تورین و ال-کارنیتین که هر دو به طور طبیعی توسط بدن تولید می شوند و در چندین فرآیند بیولوژیکی نقش دارند.
• عصاره های گیاهی: گوارانا احتمالاً برای افزودن کافئین بیشتر استفاده می شود، و جینسینگ ممکن است اثرات مثبتی بر عملکرد مغز داشته باشد.

نوشابه های انرژی زا

مردم به دلایل مختلفی نوشابه انرژی زا مصرف می کنند. یکی از اصلی ترین دلایل استفاده از این نوششیدنی، افزایش هوشیاری ذهنی از طریق بهبود عملکرد مغز است. اما آیا پژوهش های انجام شده، این موضوع را تایید می کنند؟

مطالعات متعددی تأیید می‌کنند که نوشیدنی‌های انرژی‌زا واقعاً می‌توانند معیارهای عملکرد مغز مانند حافظه، تمرکز و زمان واکنش را بهبود بخشند، و همچنین خستگی ذهنی را نیز کاهش می‌دهند.

در واقع، یک مطالعه ویژه نشان داد که نوشیدن تنها یک قوطی 500 میلی‌لیتری ردبول، تمرکز و حافظه را تا حدود 24 درصد افزایش می‌دهد.

بسیاری از محققان بر این باورند که این افزایش عملکرد مغز را می‌توان صرفاً به کافئین نسبت داد، در حالی که برخی دیگر حدس می‌زنند که ترکیب کافئین و قند در نوشیدنی‌های انرژی‌زا برای رسیدن به بیشترین فایده ضروری است.

نوشابه انرژی زا برای رفع خستگی و خواب آلودگی

دلیل دیگری که مردم را به سمت استفاده از نوشابه های انرژی زا سوق می دهد، کمک به بهبود عملکرد آنها در زمان خستگی یا کم خوابی است. مثلا، رانندگان در سفرهای طولانی و شبانه سراغ نوشابه های انرژی زا می روند تا با هوشیاری به مسیر خود ادامه بدهند.

مطالعات متعددی که با استفاده از شبیه‌سازهای رانندگی انجام شده اند، به این نتیجه رسیده‌اند که نوشیدنی‌های انرژی‌زا می‌توانند موجب افزایش کیفیت رانندگی و کاهش خواب‌آلودگی، حتی در رانندگانی که دچار کم خوابی هستند بشوند.

همچنین بسیاری از کارگران شیفت شب از نوشیدنی های انرژی زا استفاده می کنند تا بتوانند به وظایف خود به خوبی عمل کنند.

اگرچه نوشیدنی های انرژی زا می تواند به این افراد کمک کند تا هوشیار و بیدار بمانند، اما دست کم یک مطالعه نشان داده است که استفاده از نوشیدنی انرژی زا می تواند بر کیفیت خواب پس از شیفت کاری تأثیر منفی بگذارد.

نوشابه انرژی زا می تواند باعث مشکلات قلبی شود

یکی از عوارض نوشابه های انرژی زا که در پژوهش ها مشخص شده است، تشدید مشکلات قلبی است.

یک بررسی نشان داد که استفاده از نوشابه انرژی زا در بروز چندین مورد از مشکلات قلبی اورژانسی، دخیل بوده است.

علاوه بر این، تنها در آمریکا سالانه بیش از 20000 مراجعه به بخش اورژانس به مصرف نوشابه های انرژی زا مربوط است.

مطالعات متعدد انسانی نیز نشان داده است که مصرف نوشیدنی های انرژی زا ممکن است موجب افزایش فشار خون و ضربان قلب و کاهش نشانگرهای مهم عملکرد رگ های خونی شود، که برای سلامت قلب بد است.

اکثر متخصصان بر این باورند که مشکلات قلبی ناشی از مصرف نوشیدنی انرژی زا به دلیل کافئین بیش از حدی است که به بدن می رسد.

به نظر می رسد که این برداشت منطقی باشد، زیرا بسیاری از افرادی که پس از نوشیدن نوشابه های انرژی زا از مشکلات قلبی جدی شکایت کرده اند، بیش از سه نوشابه انرژی زا را پشت هم مصرف می کرده یا آن را با الکل قاطی کرده بودند.

بنابراین اگر سابقه بیماری قلبی دارید بهتر است که در استفاده از نوشابه های انرژا محتاط باشید، اما اگر قلبی سالم در سینه دارید، مصرف گهگاهی مقداری معقول بعید است که برای افراد بزرگسال مشکلی ایجاد کند.

خطرات نوشابه های انرژی زا برای بیماران قندی

بیشتر نوشیدنی های انرژی زا حاوی مقدار قابل توجهی قند هستند. به عنوان مثال، یک قوطی 250 میلی لیتریردبول حاوی 27 گرم قند (حدود 7 قاشق چایخوری شکر) است، و یک قوطی 473 میلی لیتری مانستر حاوی حدود 54 گرم قند (حدود 14 قاشق چایخوری شکر) است.

روشن است که مصرف این مقدار قند باعث افزایش قند خون هر کسی می شود، اما اگر در کنترل قند خون خود مشکل دارید یا به دیابت مبتلا هستید، باید به طور ویژه در مصرف این نوشیدنی ها احتیاط کنید.

افزایش قند خون با افزایش سطح استرس اکسیداتیو و التهاب مرتبط است که در ایجاد تقریباً هر بیماری مزمنی نقش دارد.

البته لازم است که حتی افراد غیردیابتی هم در مورد قند موجود در نوشابه های انرژی زا نگران باشند. یک پژوهش انجام شده نشان داد که نوشیدن روزانه یک یا دو نوشیدنی شیرین شده با شکر با افزایش 26 درصدی خطر ابتلا به دیابت نوع 2 ارتباط دارد.

خوشبختانه، در حال حاضر بسیاری از تولیدکنندگان نوشابه های انرژی زا محصولاتی تولید می کنند که قند کمتری دارند یا اصلا نوشابه های انرژی زای بدون قند تولید می کنند.

تشدید خطرات الکل در ترکیب با نوشیدنی انرژی زا

متاسفانه برخی از افرادی که نوشیدنی های الکلی استفاده می کنند، آن را با نوشابه انرژی‌زا ترکیب می کنند؛ امری که در بین افراد جوان تر رایج تر است.

اثرات محرک کافئین در نوشابه انرژی زا می تواند بر اثر افسردگی الکل غلبه کند و موجب شود تاثیر منفی الکل را کمتر احساس کنید، در حالی که این آثار واقعا وجود دارند.

این ترکیب می تواند بسیار مشکل ساز باشد. افرادی که الکل را با نوشابه انرژی زا ترکیب می کنند، میزان بیشتری الکل مصرف می کنند. همچنین گزارش شده است که احتمال رانندگی در مستی این افراد و آسیب های ناشی از مصرف الکل در آنها بیشتر می شود.

علاوه بر این، پژوهشی که روی 403 جوان استرالیایی انجام شد نشان داد که احتمال تجربه کردن تپش قلب بالا در افرادی که مشروبات الکلی و نوشابه انرژی زا را ترکیب می کنند، شش برابر کسانی است که مشروبات خالی دریافت کرده اند.

به دلایل فوق، ترکیب نوشابه انرژی زا و نوشیدنی الکلی توصیه نمی شود.

عوارض نوشابه انرژی زا برای کودکان و نوجوانان

طبق توصیه های منتشر شده توسط آکادمی کودکان آمریکا در سال 2011، کودکان و نوجوانان نباید نوشابه انرژی زا مصرف کنند.

استدلال آنها این است که کافئین موجود در نوشیدنی های انرژی زا، کودکان و نوجوانان را در معرض خطر وابستگی یا اعتیاد به این ماده قرار می دهد و همچنین ممکن است بر قلب و مغز در حال رشد آنها تاثیر منفی بگذارد.

کارشناسان همچنین محدودیت‌هایی برای دریافت کافئین در کودکان و نوجوانان تعیین کرده‌اند. آنها توصیه می‌کنند که نوجوانان بیش از 100 میلی‌گرم کافئین در روز دریافت نکنند و مصرف کودکان هم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن، کمتر از 2.5 میلی گرم باشد.

این یعنی یک کودک 12 ساله یا کمتر که 34 کیلوگرم وزن دارد، کمتر از 85 میلی گرم کافئین در روز دریافت کند.

با توجه به برندها و اندازه قوطی های موجود در بازار، به نظر می رسد که مصرف حتی یک قوطی نوشابه انرژی زا هم بیشتر از این حد مجاز باشد.

چقدر نوشابه انرژی زا مجاز است؟

بیشترین نگرانی ها در رابطه با نوشابه های انرژی زا، بر کافئین آن متمرکز است. به طور کلی توصیه می شود که بزرگسالان بیش از 400 میلی گرم کافئین در روز مصرف نکنند.

نوشیدنی های انرژی زا معمولاً حاوی حدود 80 میلی گرم کافئین در هر 237 میلی لیتر هستند که تقریباً نزدیک به یک فنجان قهوه متوسط ​​است.

مشکل این است که بسیاری از نوشیدنی های انرژی زا در ظروف بزرگتر از این فروخته می شوند. علاوه بر این، برخی از آنها حاوی کافئین بیشتری هستند، به ویژه «شات های انرژی» مانند «انرژی 5 ساعته»، که تنها در 57 میلی لیتر، 200 میلی گرم کافئین دارد.

علاوه بر این، برخی از نوشابه های انرژی‌زا حاوی عصاره‌های گیاهی مانند گوارانا هستند. گوارانا یک منبع طبیعی کافئین است که در هر گرم حاوی حدود 40 میلی‌گرم کافئین است.

تولید کنندگان نوشیدنی های انرژی زا ملزم نیستند که این مورد را در میزان کافئین ذکر شده در برچسب محصول بگنجانند، بنابراین میزان کل کافئین بسیاری از نوشیدنی ها احتمالا خیلی بیشتر از چیزی است که گفته می شود.

بسته به نوع و اندازه نوشابه، اگر در یک روز چند قوطی مصرف کنید، احتمالا از حد مجاز توصیه شده مصرف کافئین فراتر می روید.

اگرچه نوشیدن گهگاه نوشابه انرژی زا بعید است که آسیبی به همراه داشته باشد، اما شرط عقل آن است که از قرار دادن این محصول در برنامه غذایی روزانه خود اجتناب کنید.

اگر همچنان قصد دارید مصرف نوشیدنی های انرژی زا را در برنامه داشته باشید، سعی کنید که از 473 میلی لیتر که تقریبا حجم یک قوطی استاندارد است بیشتر نشود و همچنین سایر نوشیدنی های کافئین دار را محدود کنید تا از مصرف بیش از حد کافئین خودداری کنید.

زنان باردار و شیرده، کودکان و نوجوانان باید از مصرف نوشابه های انرژی زا خودداری کنند.

کلام پایانی

نوشابه های انرژی زا ممکن است مزایایی مانند بهبود عملکرد مغز یا افزایش بازدهی در زمان خستگی و کم خوابی را به همراه داشته باشند.

با این حال، در مورد عوارض نوشابه انرژی زا نگرانی هایی وجود دارد که به ویژه شامل مصرف بیش از حد کافئین، میزان قند آن، و مصرف آن در کنار نوشیدنی الکلی می شود.

اگر می‌خواهید نوشیدنی‌های انرژی‌زا بنوشید، مصرف خود را به 473 میلی‌لیتر در روز محدود کنید و از «شات‌های انرژی‌زا» دوری کنید. علاوه بر این، سعی کنید مصرف سایر نوشیدنی های کافئین دار را کاهش دهید تا از مضرات کافئین بیش از حد جلوگیری کنید.

برخی از افراد، از جمله زنان باردار و شیرده، کودکان و نوجوانان، باید به طور کامل از مصرف نوشابه انرژی زا خودداری کنند.