نگاهی به «خوب و بد» ترامپ برای ایران

تحریریه پارسینه - حامد کشاورز: پیروزی غیرمنتظره دونالد ترامپ باعث شده تا حدس و گمان ها درباره آینده مسائل مهم داخلی و خارجی مرتبط با ایالات متحده بالا بگیرد. ایران به عنوان کشوری که همواره با ایالات متحده دچار چالش بوده است، شاید تاثیر بیشتری از این تغییر بپذیرد؛ تغییراتی که لزوما منفی نخواهند بود.

دونالد ترامپ در کارزار انتخاباتی خود وعده داده بود که لغو برجام اولویت نخست دولت او خواهد بود. البته روشن است که برجام تعهدی میان ایران و ایالات متحده نیست. ایران در این توافق با پنج قدرت جهانی دیگر هم طرف است و اساسا برجام قراردادی است که در شورای امنیت سازمان ملل متحد مورد تایید قرار گرفته و از این رو ابطال آن از سوی رییس جمهور آمریکا بی معنا خواهد بود.

هرچند، دیگر نباید انتظار داشت که ترامپ هم مانند باراک اوباما در مقابل مصوبه های کنگره برای اعمال تحریم های تازه در رابطه با موضوعاتی همچون حقوق بشر و تروریسم بایستد و از حق وتوی خود استفاده کند. مسئله ای که به هر حال، کار را برای ایران دشوار خواهد کرد.

به علاوه، همان طور که تحلیل گر «اویل پرایس» اشاره می کند، اظهارات ضد ایرانی ترامپ احتمالا باعث می شود تا شرکت های نفتی تمایل کمتری برای عقد قرارداد با ایران داشته باشند. موضوعی که می تواند کشف و استخراج منابع جدید و نوسازی صنایع موجود را با مشکل سازد. در عین حال، سقوط بازارهای سهام در واکنش به انتخاب ترامپ و نگرانی از تعمیق رکود اقتصاد جهانی، تاثیری منفی بر قیمت نفت خواهد داشت و دست کم در کوتاه مدت ایران از این مسئله آسیب می بیند.

اما این همه آن چیزی نیست که از نتیجه انتخابات آمریکا انتظار می رود. رییس جمهور منتخب ایالات متحده نگاهی مثبت به رهبری پوتین بر روسیه داشته است و چنان چه این نگاه در دوران ریاست جمهوریش تداوم داشته باشد و برای رفع مسائل با مسکو گام بردارد، می توان امیدوار بود که منافع غیرمستقیم آن نصیب ایران هم شود.

حل و فصل مسئله سوریه شاید بخشی از این منفعت باشد. ضمن آن که ترامپ در مقایسه با اوباما و کلینتون، نظر مساعدتری در مورد بشار اسد داشته و دل خوشی از مخالفان مسلح اسد ندارد. اولویت ترامپ در تقویت اقتصاد آمریکا و کاستن از هزینه های خارجی این کشور هم می تواند به معنای مداخله کمتر در خاورمیانه باشد.

اختلاف رهبران اروپایی با ترامپ هم می تواند نویدبخش آن باشد که این کشورها در اقدامات ضد ایرانی ترامپ کمتر با او همراه شوند. مقامات آلمان و فرانسه به عنوان دو کشور کلیدی اتحادیه اروپا به هیچ وجه از رای مردم آمریکا خوشحال نشدند. در کنار افزایش اختلافات اروپا و آمریکا، خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا هم فرصت همکاری ایران و اتحادیه اروپا را فراهم تر خواهد کرد و احتمالا موضوع حقوق بشر، مهمترین مسئله میان دو طرف خواهد بود.

در سطح منطقه ای هم هرچند به نظر می رسد رییس جمهور آینده ایالات متحده رابطه گرم تری با اسرائیل برقرار کند، اما می توان امیدوار بود کشورهای حاشیه خلیج فارس همچون عربستان و قطر که کمک هایی مالی به بنیاد کلینتون ها ارائه کرده بودند، کمتر مورد توجه ترامپ قرار گیرند و تنها به اعمال تحریم های بیشتر علیه ایران امیدوار باشند.

تضعیف احتمالی ناتو به خاطر درخواست ترامپ برای مشارکت سایر اعضا در تامین هزینه ها هم می تواند مورد استقبال تهران قرار گیرد. چنان چه او در عملی کردن وعده اش مبنی بر کاهش تعهدات مالی ایالات متحده در ناتو و سازمان های بین المللی ثابت قدم باشد، فعالیت این نهادها در خاورمیانه تضعیف خواهد شد که در هر حال برای ایران حائز اهمیت است.

فارغ از این ها، همان طور که تحلیل گران امنیتی و دفاعی به واشنگتن پست می گویند، اظهارات ترامپ در دوران تبلیغات انتخاباتی اغلب متفاوت و گاه متناقض بوده اند، ضمن این که او با محدودیت های ساختاری متعدد و مقاومت نهادهایی همچون پنتاگون در پیگیری اهداف تجدیدنظرطلبانه اش مواجه خواهد بود.

به هر حال، به نظر می رسد برای ترسیم آینده سیاست خارجی ایالات متحده باید تا انتخاب کابینه منتظر ماند. با توجه به این که رییس جمهور منتخب ایالات متحده تجربه ای در امور امنیتی و سیاست خارجی ندارد، احتمالا وزیران خارجه و دفاع این کشور در کنار مشاوران او نقشی مهم و اساسی در تصمیم گیری های سیاست خارجی ایالات متحده خواهند داشت.