ظریف: هیچ مسیر تماس محرمانه‎ای میان ایران و آمریکا وجود نداشت

در حالی که اوباما از گفتگوهای محرمانه با ایران سخن گفته بود، وزیر امور خارجه کشورمان یک مسیر خاص تماس محرمانه با آمریکا را رد کرد.

"محمدجواد ظریف" وزیر امور خارجه کشورمان در مصاحبه با الجزیره انگلیسی به سوالات مختلف درباره مذاکرات هسته‎ای و توافق ژنو پاسخ داد.

وزیر امور خارجه ایران در زمینه اخباری مبنی بر تماس محرمانه میان ایران و آمریکا گفت: "هیچ مسیر تماس محرمانه‎ای وجود نداشت، ما در حاشیه 1+5 با آمریکا بحث‎های داشتیم، بحث‎های مبسوطی بود و نتیجه این گفتگوها توافق حاصل شده و همچنین صحبت‎های جدی‎ای بود که در داخل 5+1 صورت گرفت."

وی نقش عمان را در "شفاف کردنِ موضع آمریکا درباره ایران" تعیین کننده دانست.

گفتنی است؛ باراک اوباما رئیس جمهوری آمریکا روز گذشته گفته بود که با ایران مذاکرات محرمانه انجام شده است.

متن کامل این مصاحبه به شرح ذیل است:

وزیر امور خارجه کشورمان در پاسخ به این سوال که شما گفتید که به دنبال همکاری مشترک با سعودی‌ها برای ثبات منطقه‌ای هستید، به نظر می‌رسد در سفر منطقه‌ای شما به منطقه، عربستان سعودی در اهداف سفر شما نبود، آیا این نشان از ادامه سردی روابط است؟گفت: من گفتم که عربستان سعودی کشوری مهم در منطقه است؛ ما باور داریم که روابط ایران و عربستان سعودی مهم است؛ برای ایران، روابط با همسایگان در اولویت سیاست خارجی قرار دارد، من تصمیم گرفتم تا بلافاصله بعد از بازگشت از ژنو، به کشورهای منطقه سفر کنم به همسایگان خود درباره آنچه که در ژنو به دست آمد، گزارش بدهم؛ در واقع آنچه که ما در ژنو انجام دادیم فقط می‌تواند به کمک همه منطقه بیاید و به زیان هیچکدام از همسایگان ما نیست، این تصمیم بسیار دیر وقت صورت گرفت.

وی ادامه داد: ما همچنان در حال برنامه‌ریزی چند سفر منطقه‌ای دیگر نیز هستیم و خیلی زود است که بگوییم اینکه من فقط به سه کشور سفر کردم نشان از تیرگی روابط ما با عربستان سعودی دارد، امیدوارم بتوانیم در مدت زمانی مناسب، دیداری از عربستان سعودی داشته باشم.

ظریف گفت: ما سیاست خارجی داریم که یکی از ستون‌های راهبردی آن در این منطقه است و باور داریم که همه ما نیاز به همکاری با همدیگر داریم تا از تفرقه قومی در این منطقه جلوگیری کنیم زیرا باور داریم فرقه گرایی برای منطقه خطر دارد؛ شکی نیست که ایران علاقه‌ای به ترویج این مساله ندارد و در حقیقت از روزهای نخستی که این مقام را گرفتم، از عراق دیدار کردم و محور صحبت‌های من با همه عراقی‌ها، خواه سنی و شیعه یا عرب و کرد، نیاز به جلوگیری از تفرقه فرقه‌ای بود زیرا باور داریم این آتشی است که می‌تواند همه منطقه و فراتر از آن را فراگیرد.

وی افزود: باور ما این است که به سود همه کشورهای منطقه و مردم منطقه است که بیشتر روی مشترکات تاکید کنند؛ ما مشترکات زیادی داریم، ما تاریخ و دین مشترکی داریم و مهم‌تر از همه جغرافیای مشترکی داریم و همسایه‌ایم، همچنین منافع مشترکی داریم و این منافع قابل تقسیم نیست، امنیت بسیار اهمیت دارد و یا همه ما امنیت خواهیم داشت یا هچکدام از ما؛ از این رو این تعهد عمده‌ای است که ایران سیاست خارجی خود را بر اساس آن نهاده است و باور دارم ایران در صدد ترویج این دست دیدگاه است نه دیدگاه جنگ سرد مبنی بر مجموع صفر.

خبرنگار الجزیره انگلیسی گفت با این حال واقعیت موجود کاملا متفاوت است، وقتی با مقامات این بخش از دنیا (کشورهای عربی خاورمیانه ) صحبت می‌شود، آنان می‌گویند ایرانیان سنی‌ها را در عراق تضعیف می‌کنند، از حزب‌الله در لبنان حمایت می‌کنند و با ثبات در منطقه مخالفند، واکنش شما به این مساله چیست؟

ظریف گفت: آیا آنان به شما گفته‌اند که ما از گروه سنی حماس نیز حمایت می‌کنیم؟ آیا به شما گفته‌اند که ما از اتحاد ملی در عراق حمایت می‌کنیم؟ روابط ما با همه گروه‌ها در عراق، از جمله کردها که اکثرا سنی هستند و نیز سنی‌های عراق بسیار خوب است، ایران از ثبات منطقه‌ای حمایت می‌کند، ایران از مقاومت حمایت می‌کند، این‌ها سیاست‌های ما هستند که فراتر از مرزهای فرقه‌ای به شمار می‌آیند، در واقع توصیف سیاست‌های خارجی ایران در قالب فرقه‌ای، امری نادرست و در واقع خطرناک است.

وزیر امور خارجه تصریح کرد: باور دارم به سود صلح و ثبات منطقه‌ای نیست؛ من از همه دوستان در منطقه دعوت می‌کنم به ما بپیوندند، ما می‌توانیم با هم کار و به هم کمک کنیم، ما می‌توانیم خطر خشونت و افراط‌گرایی را که در منطقه در حال گسترش است، خنثی کنیم، این تهدیدها، خطوط فرقه نمی‌شناسند، این افراط گرایان سنی‌ها را نیز مانند شیعیان هدف قرار می‌دهند و بسیار مهم است که همه ما برای مهار موج افراط گرایی در کنار هم قرار گیریم؛ این تهدیدی عمومی است و تهدیدی نیست که یک گروه یا گروه دیگری را در دنیای اسلام هدف قرار دهد؛ اختلاف‌های ما بسیار اندک هستند ولی آنچه که ما را در کنار هم قرار می‌دهد، به مراتب بیشتر از اختلاف‌های ماست.

خبرنگار الجزیره گفت؛ اختلاف‌های فرقه‌ای هرگز به این اندازه خود را نشان نداده بود؛ بخصوص در مناطقی مانند سوریه؛ در خصوص سوریه که صحبت می‌کنیم، تیرگی روابط بین شما و کشورهایی مانند سعودی‌ها و قطری‌ها، اماراتی و ترک‌ها، آیا می‌توان این اختلاف‌ها را بر سر سوریه کاهش داد؟ که ظریف پاسخ داد: باور من این است که همه ما باید برای پایان دادن به خشونت‌ها همکاری کنیم و راه حلی سیاسی برای این فاجعه که مایه شرمساری دنیای اسلامی و منطقه ماست، بیابیم، باید با همدیگر همکاری کنیم و به این درک برسیم که این اختلاف‌ها کمکی به حل مساله نمی‌کند؛ باعث ایجاد تاکتیک‌های تفرقه افکنانه می‌شود و راه حلی برای این مشکل نیست، تلاش برای یافتن راه حلی نظامی خواه از درون (سوریه) یا دعوت از خارجی‌ها برای مداخله نظامی در سوریه نمی‌تواند باعث حل و فصل مشکل شود، در واقع هیچ راه حل نظامی برای سوریه وجود ندارد.

وی گفت: باید همه گروه ها را کنار هم بیاوریم. کاری که باید انجام دهیم این است که آینده سوریه فقط به دست سوری ها رقم می خورد. کاری که می توانیم انجام دهیم و من از همه دوستان برای انجام آن دعوت می کنم این است که کمک کنیم گفت‌وگوها بین سوری ها تسهیل یابد تا راه حلی سیاسی برای پایان خشونت ها پیدا شود. افراط گرایی در سوریه به همه ما آسیب می زند. افراط گرایی فقط به سوریه محدود نمی شود و دوستان ما در سوریه، جدیدترین قربانیان افراط گرایی هستند، مانند دوستان ما در پاکستان که اولین قربانیان افراط گرایی طالبان هستند. همه باید درک کنیم که اشتباه های گذشته نباید تکرار شود. همه ما باید در کنار هم کار کنیم. همه باید نگاهی رو به جلو و براساس آینده داشته باشیم و امکان دهیم مردم برای آینده خود تصمیم بگیرند.

خبرنگار الجزیره با بیان این که از نظر عملی، شما نفوذ زیادی بر سوریه دارید، پرسید:گفته اید در صورت دعوت شدن، از حضور در مذاکرات صلح در ژنو که در ماه ژانویه برگزار می شود خرسند می شوید. شما چه کمکی می توانید ارائه دهید؟ آیا می توانید رژیم اسد را مجبور به مصالحه ای عمده کنید؟

وزیر امور خارجه پاسخ داد: باور ما این است که سوری ها باید بین خود این مساله را حل کنند. ما فقط می توانیم تسهیل کننده کار باشیم و آنان را به این حقیقت برسانیم که نمی توان راه حلی نظامی برای سوریه یافت بلکه باید راه حلی سیاسی برای سوریه پیدا شود و همه راه حل ها باید از صندوق های رای باشد و مردم سوریه در شرایطی مناسب تصمیم بگیرند. از این رو، کاری که ما در صورت دعوت شدن می توانیم انجام دهیم این است که کمک کنیم. حتی اگر دعوت هم نشویم، منافعی جدی در ثبات منطقه ای داریم.

وی ادامه داد: از این رو، خواه دعوت شویم یا نشویم، همچنان در یافتن راه حلی صلح آمیز برای این بحران شوم کمک خواهیم کرد.

خبرنگار پرسید : در صورت دعوت شدن، باید به مانعی عمده یعنی قانع کردن مخالفان در این خصوص که شما یک میانجی واقعی هستید، چیره شوید زیرا این دیدگاه وجود دارد که ایران از رئیس جمهور اسد حمایت های مالی و نظامی می کند.

ظریف گفت: ما قرار نیست کسی را قانع کنیم. اگر بخواهند از ما دعوت کنند، با خرسندی حاضر خواهیم شد و اگر نخواهند دعوت کنند، قرار نیست برای این دعوت گدایی کنیم. اگر نخواهند از ایران دعوت کنند، بنا بر تصمیم خود این کار را می کنند، ایران می تواند در رسیدن به راه حلی صلح آمیز نقش آفرینی کند و باور من نیز همین است.

خبرنگار الجزیره انگلیسی گفت می دانید که هدف نهایی که آمریکایی ها، فرانسوی ها، انگلیسی و بسیاری دیگر از کشورهای عرب بیان کرده اند این است که بنیان دولتی انتقالی در گفتگوهای ژنو ریخته شود که اختیار کامل دارد یعنی جای دولت اسد را بگیرد و وی باید کنار برود. آیا شما با این مساله موافقید؟

وزیر امور خارجه پاسخ داد: این به عهده مردم سوریه است که تصمیم بگیرند؛ من باور ندارم که قدرتی در خارج از سوریه بتواند برای مردم این کشور تصمیم بگیرد. این دست نگرش است که باعث شده است نتوان راه حلی برای این بحران پیدا کرد. باید به سوری ها امکان داد تا در کنار هم قرار گیرند، راه حلی پیدا کنند و آنان باید تسهیل کننده حل و فصل مساله باشند نه اینکه برای حل وفصل آن شرط و شروط تعیین کنند.

خبرنگار گفت: شما در دیدار با وزیر امور خارجه ترکیه گفتید که طرفدار آتش بس فوری در سوریه هستید. آیا ایرانیان و ترک ها برای پایان دادن به اختلاف های خود بر سوریه به هم نزدیک شده اند؟

ظریف گفت: باور دارم که همه باید در کنار هم باشیم زیرا این فاجعه ای برای همه منطقه است. ما با دوستان ترک و دیگران اختلاف دیدگاه داریم. این طبیعی است که کشورها دیدگاه های متفاوت داشته باشند، حتی متحدان نزدیک هم اختلاف دیدگاه دارند و ما برای حل وفصل اختلاف های خود گفت‌وگو می کنیم.

خبرنگار الجزیره انگلیسی گفت: مساله اتمی ایران نیز مطرح است؛ بسیاری در این بخش از دنیا می گویند این یک خط قرمز است که ایران نباید به سلاح اتمی دست یابد زیرا باعث انفجار در این بخش از دنیا می شود.

ظریف گفت: ما در این دیدگاه با آنان اشتراک نظر داریم. ایران به دنبال سلاح اتمی نیست. ما باور نداریم که سلاح اتمی باعث امنیت‌مان شود و حتی باور داریم این دیدگاه که ایران به دنبال سلاح اتمی است، برای امنیت‌مان مخرب است. ما براساس دکترین دینی، ملاحظات امنیتی، ملاحظات اخلاقی و ملاحظات سیاسی و حقوقی با سلاح اتمی مخالفیم. برای ما، سلاح اتمی هیچ جایگاهی در دکترین نظامی ندارد. همه ما در این منطقه باید علیه برنامه اتمی که تهدیدی برای این منطقه است متحد شویم. همه ما از 1974 با این دیدگاه موافق بودیم که باید منطقه ای عاری از همه تسلیحات کشتار جمعی ایجاد کنیم. تنها رژیمی که در خاورمیانه تسلیحات اتمی و شیمیایی دارد و همچنان توجه بین المللی را نه فقط از این حقیقت که نقض آشکار ان پی تی و همه ابزارهای بین المللی در خصوص تسلیحات کشتار جمعی به شمار می آید و نقض کننده حقوق اساسی مردم فلسطین به شمار می آید، تلاش می کند توجه‌ها را از سیاست های غیر انسانی خود دور کند.

خبرنگار الجزیره انگلیسی گفت: منظور شما اسرائیل است که توافق اخیر را یک اشتباه تاریخی خوانده است.

ظریف گفت: این نشان دهنده نیات آنان است. در صورتی که این توافق چنین اطمینانی را به دست می دهد که ایران به دنبال سلاح اتمی نیست، هدفی که ما نیز در آن اشتراک داریم، چرا باید نگران باشند؟ غیر از اینکه آنان تلاش می‌کنند از این مساله برای پوشاندن و دور کردن توجه بین المللی از ستمکاری‌های خود علیه مردم فلسطین و نقض مستمر قوانین بین‌المللی و این حقیقت که آنان تنها تهدید امنیتی عمده برای منطقه هستند، استفاده کنند.

خبرنگار الجزیره گفت: به مساله توافق اخیر شما با گروه 1+ 5در ازای کاهش تحریم ها بپردازیم. نماینده شما در آژانس بین المللی انرژی اتمی زمان اجرای این طرح را از اول ژانویه خوانده است. از اول ژانویه چه اتفاقی قرار است روی دهد؟ بازرسی های بیشتر، نظارت بر سایت ها، می توانید توضیح دهید چه چیزی قرار است روی دهد؟

ظریف گفت: در واقع این یک طرح اقدامی است. من قرار نیست این مساله را باز کنم. این قرار داد به انگلیسی منتشر شده است و همه می توانند آن را ببینند از این رو نیازی به تفسیر هم ندارد. آنچه که ما باید انجام دهیم و آنان باید انجام دهند کاملا روشن است.

خبرنگار گفت: این قرار داد به روشنی می گوید که شما باید به وعده های خود عمل کنید یعنی اینکه غنی سازی را در سطح پنج درصد نگه دارید، فعالیت در مجتمع آب سنگین اراک متوقف شود.

ظریف گفت: نباید این قرار داد را بیش از آنچه که در آن قید شده است، بخوانید. این توافق روشن است، سخنان شما متفاوت از نفس قرار داد است. باید در این خصوص محتاط باشید، البته نمی خواهم این قرار داد را نقل کنم ولی چیزی که در این قرار داد هست، کلماتی جدی هستند. من نیز به جد می گویم که آنچه را که توافق کرده ایم، اجرا خواهیم کرد و نمی خواهم دیپلماتیک صحبت کنم. روشن است که ایران به غنی سازی خود در فردو و نطنز در پنج درصد ادامه می دهد. همچنین ایران به کار ساخت و ساز در اراک ادامه می دهد. ایران توافق کرده است که برخی فعالیت های خاص را در چارچوب زمانی این طرح انجام ندهد.

خبرنگار الجزیره انگلیسی گفت: بر اساس تفسیر خود شما، رییس جمهور حسن روحانی گفته است که این توافق، حقوق هسته ای ما را به رسمیت می شناسد. جان کری وزیر امور خارجه آمریکا گفته است اصلا اینگونه نیست. صحبت از تفسیر های مختلف است.

ظریف گفت: نخیر، صحبت از گویش های دیپلماتیک از این مساله است. مساله کاملا روشن است و توافق این امکان را می دهد که به صورت کامل از حقوق خود بر اساس ان پی تی بهره ببریم. کنفرانس های بازنگری 1990 و 2010 تنها منبع قابل اتکا برای تفسیر ان پی تی هستند و بر اساس آن، جامعه جهانی باید به صورت کامل به گزینش چرخه سوخت اعضای ان پی تی احترام بگذارد و چرخه سوخت شامل غنی سازی نیز می شود. مساله کاملا روشن است. آمریکا تفسیری متفاوت از ماهیت حقوق را مطرح می کند.

خبرنگار گفت:گزارش هایی هست که این توافق نه فقط نتیجه گفت‌وگوهای فشرده در ژنو است بلکه نتیجه دیپلماسی پنهان شما با آمریکایی ها در عمان است. شما این گزارش ها را رد کرده اید.

ظریف گفت: ما کانال های سری نداریم. ما با آمریکایی ها در حاشیه نشست 1+5 گفت‌وگوهای فشرده و جدی داشتیم؛ گفت‌وگوهای فشرده ای بودند و این گفت‌وگوها باعث به دست آمدن این توافق شد که در کنار گفت‌وگوهای جدی که با 1+5 داشتیم، قرار می گیرد. از این رو چیزی که می خواهم بگویم این است که عمان نقش عمده ای در گذشته در خصوص روشن کردن مواضع آمریکا و ایران داشت. سلطان عمان نیز در دیدار خود از ایران از فرصت دیدار با رهبر معظم برای روشن کردن مواضع آمریکایی ها در این خصوص استفاده کرد. ما نیز برای این نقش ارزش زیادی قائل هستیم.

وی ادامه داد: ولی چیزی که اتفاق افتاد گفت‌وگوهای خوبی بود که نشست ها با 1+5 و حاشیه این نشست ها داشتیم تا به توافق برسیم.

خبرنگار الجزیره انگلیسی گفت: بسیاری می گویند چه شد که ایران به ناگاه تلاش کرد به این توافق دست یابد. زیرا در زمان رئیس جمهور پیشین ایران، احمدی نژاد، شعارهای کاملا متفاوتی جریان داشت. اینکه غرب تلاش می کند حقوق هسته ای ایران را نادیده بگیرد و ما با غرب توافق نمی کنیم. به ناگاه گشایش به دست آمد. آیا علت آسیب عمده ای بود که تحریم ها به اقتصاد ایران وارد کرد یا از نظر سیاسی، ساختار سیاسی ایران تغییر کرده است؟

ظریف گفت: ما در ایران، انتخابات سیاسی و مردمی داریم و مردم دولت را برمی گزینند. آنان هشت سال پیش رئیس جمهور احمدی نژاد را برگزیدند، آنان راهی متفاوت را انتخاب کردند و انتخابات اخیر، فرصتی تاریخی برای ما و برای غرب بود تا به این مساله رسیدگی کنیم.

وی گفت: صحبت از تحریم نیست؛ تاثیر تحریم خیلی اندک است. زمانی که تحریم ها شروع شدند ایران کمتر از 200 سانتریفیوژ داشت و امروز ایران حدود 19000 دارد. از این رو نتیجه این تحریم ها، 18800 سانتریفیوژ است که به ذخایر ایران افزوده شده است. از این رو تحریم ها در این رابطه کاملا شکست خورده است. از دیگر سو مردم ایران غرب را مقصر محدودیت هایی می دانند که بر زندگی آنان تحمیل شده است. بر توان خود برای خرید دارو، یا تامین مالی برای خرید اقلام غذایی و آنان غرب را مقصر تلاش برای فشار آوردن به مردم ایران می دانند زیرا تلاش کرده اند حق خود را اجرایی کنند. آنان در برابر فشارها و ارعاب ها مقاومت کرده اند.

ظریف گفت: ایرانیان به فشار و ارعاب حساسیت دارند و به آن واکنش منفی نشان می دهند. اکنون به نظر می رسد غرب می خواهد از این فرصت تاریخی استفاده کند. ما دولت جدیدی در ایران داریم که سیاست خارجی و رویکرد متفاوتی دارد. اصول سیاست خارجی ما تغییری نکرده اند، ما روی اصول خود اصرار داریم و روی حقوق اساسی مردم ایران مذاکره و معامله نمی کنیم ولی باور داریم که این کار را می توانیم با تعامل سازنده به بهترین شکل به دست آوریم.

وی گفت حال، پنجره فرصت، بسیار محدود است. به نظر من غرب باید اعتماد مردم ایران را به دست آورد. مردم ایران به غرب بسیار بی اعتماد هستند، آنان باور دارند غرب معیارهای دوگانه به خرج می دهد، تلاش کرده است ایرانیان را به خاطر اجرای حقوقشان مرعوب کند و به آنان فشار آورد و باور دارم که این مساله باید تغییر کند.

خبرنگار الجزیره انگلیسی گفت البته منطق شما را درک می کنم ولی طرف دیگر نیز می گوید می خواهد ایران به وعده هایی که داده است عمل کند. این را می دانید که حال، همه شما را زیر نظر دارند و می خواهند کمترین نشانه را برای نقض توافق از سوی ایران بیابند. آیا این چیزی نیست که فشار بسیار زیادی بر ایران وارد آورد؟

ظریف گفت: ما همواره زیر نظر بوده‌ایم. ما چیزی هم برای پنهان کردن نداریم. آنان سراسر ایران را در 10 سال گذشته جستجو کرده اند و احتمالا بیش از هر کشور دیگری در دنیا، این کار را کرده اند و هیچ سندی را از انحراف در برنامه اتمی ایران نیافته اند. از این رو، ما نگرانی نداریم و می دانیم که برنامه اتمی ما شفاف است. این را می دانیم که برنامه اتمی ما فقط برای اهداف صلح آمیز است. از این رو هیچ مشکلی نداریم، چیزی هم برای پنهان کردن نداریم و باور داریم جامعه جهانی خود به این نتیجه می رسد که این کار توان، منابع و پول زیادی را از دست می دهد زیرا این بازرسی ها هزینه زیادی نیز دارند. همه اینها دارنده سلاح اتمی که خارج از چارچوب ان پی تی است و بیشترین نافرمانی از قطعنامه های شورای امنیت را دارد، به راه می اندازد. صحبت من از رژیم صهیونیستی است که در واقع توجه جامعه جهانی را دور، و بودجه جامعه جهانی را تلف می کند و پوشش (برای جرائم خود) ایجاد می کند، هراس ایجاد می کند و از جامعه جهانی باج خواهی می کند تا سیاست های نامشروع خود در منطقه را پیش ببرد. در واقع، ما انتظار شگفتی نداریم این جامعه جهانی است که شگفت زده خواهد شد.

خبرنگار گفت: شما به اسرائیل اشاره می کنید ولی در واقع بسیاری از کشورهای عرب نیز هستند که دیدگاهی یکسان دارند؛ اینکه به ایران اعتماد ندارند و برنامه اتمی ایران را برای خود موضوعی جدی می انگارند. گزارش هایی متفاوت از همسایگان مختلف ایران در این خصوص وجود دارد.

ظریف گفت: در نهایت، همسایگان ما در شورای همکاری خلیج فارس در کویت بیانیه ای صادر و از این توافق استقبال کردند. من از حس واقع نگری آنان و تلاششان برای رسیدگی به حقایق موجود به جای اضطراب داشتن، استقبال می کنم. من باور دارم چیزی که شنیدیم واکنشی احساسی بود و نتیجه کلی دوستان منطقه ای ما مثبت بود. این همچنان رژیم صهیونیستی است که هر کاری که می تواند انجام می‌دهد تا این فرایند شکست بخورد و از اجرای آن جلوگیری کند. دوستان ما در منطقه چیزی برای باختن و ترسیدن ندارند. این توافق فقط به افزایش امنیت ما منجر می شود.