باغ وحش های انسانی؛ از تحقیر و استثمار نژادی تا صنعتی سود آور و تبلیغاتی + تصاویر

آذین گودرزی

به گزارش پارسینه به نقل از history defined، در دورانی که برده‌داری در بیشتر نقاط جهان لغو شده بود، باغ‌وحش‌های انسانی جاذبه‌ای محبوب برای میلیون‌ها اروپایی و آمریکایی باقی ماند. 

آن‌ها به سمت مکان هایی هجوم آوردند که گروه‌هایی از افراد تیره‌پوست از آفریقا، آسیا و آمریکای شمالی را در محاصره تله‌هایی که قرار بود نمایانگر «محیط طبیعی» آنها باشد، نشان می‌داد.بیشتر این نمایشگاه‌های بی‌رحمانه و غیرانسانی در پی جنگ جهانی اول بسته شدند.

خاستگاه باغ وحش های انسانی

اولین باغ وحش های انسانی در سال ۱۸۷۴ توسط یک تاجر حیوانات عجیب و غریب به نام کارل هاگنبک افتتاح شد. سال‌ها، هاگنبک حیواناتی از مناطق دوردست جهان را در برنامه‌های سفر خود به نمایش می‌گذاشت تا مردم عادی را با حیات وحش آشنا کند.

این ماجرا در اوج انقلاب صنعتی بود؛ مردم کشورهای اروپایی مانند بریتانیا و آلمان به اندازه کافی پول و اوقات فراغت را برای بیرون رفتن و سرگرمی صرف می کردند. این باعث شد که نمایش های هاگنبک بسیار محبوب شود.

اما کارل هاگنبک از موفقیت خود در مورد حیوانات عجیب و غریب راضی نبود و تصمیم گرفت قدمی فراتر بگذارد. او با خود فکر کرد: "چرا انسان ها را نیز نشان ندهیم؟"

برای سلسله مراتب نژادپرستانه عمیقی که هاگنبک و دیگران طی آن زمان داشتند، آفریقایی ها فقط چند پله بالاتر از حیوانات در سلسله مراتب بشریت بودند.

کارل هاگنبک اولین اروپایی نبود که از فرهنگ ها و مردمان بیگانه با به نمایش گذاشتن آنها بهره برداری کرد. برای قرن‌ها، کاشفان اروپایی مردم بومی را که در سرزمین های جدید یا آفریقا پیدا می‌کردند، با خود به اروپا می‌بردند تا به پادشاهان خود نشان دهند.

کاری که کارل هاگنبک انجام داد این بود که از روش قدیمی آدم ربایی و استثمار استفاده کرد و آن را به یک صنعت سودآور تبدیل کرد.

باغ وحش های انسانی و استعمار

امروزه، احتمالاً بیشتر مردم هرگز نام باغ وحش های انسانی را نشنیده اند اما ۱۵۰ سال پیش، اروپا چیزی را تجربه کرد که می توان آن را جنون در باغ وحش های انسانی نامید.

در اوایل دهه ۱۹۰۰ در آلمان، "نمایش های انسانی" تماشاگران را به خود جلب کرد. آنها علاقه مند بودند بدون نیاز به سفر، نگاهی اجمالی به چیزهای عجیب و غریب داشته باشند و فقط آلمان نبود. تقریباً در هر شهر بزرگ اروپا، باغ‌وحش‌های انسانی مخاطبان آماده‌ای پیدا می کردند.

در ایالات متحده، شهرهایی از فیلادلفیا گرفته تا سانفرانسیسکو و نیویورک دارای باغ وحش های انسانی بودند که همگی بسیار محبوب بودند.

 در سال ۱۸۹۶، باغ وحش سینسیناتی نمایشگاهی از سرخپوستان برگزار کرد که در عرض سه ماه ۲۵۰۰۰ دلار به دست آوردند.اما بیشترین تجمع تماشاگران در نمایشگاه‌های جهانی اتفاق افتاد. 

متأسفانه حضور مردم بومی در نمایشگاه های جهانی چیزی بود که بارها و بارها تکرار می شد. حتی تا سال ۱۹۵۸، با برگزاری نمایشگاه جهانی در بلژیک، میلیون‌ها نفر هنوز می‌توانستند در نمایشگاه‌هایی که مملو از افرادی از نژادهای عجیب و غریب بود، به تماشای آن نژادها بپردازند.

بلژیک یکی از کشورهایی بود که باغ وحش های انسانی در آن رونق بیشتری داشتند. در طول سلطنت تقریبا ۵۰ ساله پادشاه لئوپولد از ۱۸۶۵ تا ۱۹۰۹، هزاران نفر از کنگو، مستعمره بلژیک در آن زمان، به عنوان ابزار تبلیغاتی برای پروژه ساخت امپراطوری پادشاه به بلژیک آورده شدند.

پادشاه لئوپولد با نمایش مردم کنگو امیدوار بود که علاقه به مستعمره بلژیکی خود را برانگیزد و حمایت بیشتری از مردم به دست آورد و در تمام این مدت جنایاتی را که تحت سیستم استعماری خود مرتکب شده بود پنهان می کرد.

بزرگ شدن در باغ وحش های انسانی

اروپایی ها ممکن است ایده باغ وحش های انسانی را دوست داشته باشند اما برای افرادی که مجبور به کار در آن‌ها بودند، این تجربه به‌طور باورنکردنی تحقیرکننده بود.

به عنوان مثال تئودور وونجا مایکل را در نظر بگیرید. او در کودکی مجبور شد در باغ وحشی انسانی کار کند که در آن دامن رافیا پوشیده بود و وانمود می کرد که یک پسر آفریقایی "وحشی" است. پدرش از کامرون مهاجرت کرده بود و تنها شغل با درآمد مناسبی که می توانست پیدا کند، در باغ وحش انسانی بود.باغ وحش های انسانی محیطی وحشتناک و ظالمانه بودند. 

در نوامبر ۱۸۸۱، در نمایشگاهی در برلین، جمعیت عظیمی از بازدیدکنندگان از فرصت دیدن گروهی از مردم بومی که تصمیم گرفته بودند در کلبه خود پنهان شوند، محروم شدند.

جمعیت خشمگین به محوطه فشار آوردند و نرده ها و دیگر موانع را در تلاش برای تعامل با موضوعات نمایشگاه تخریب کردند. برای افرادی که در داخل باغ وحش انسانی به دام افتاده اند، واکنش جمعیت وحشتناک بوده است.

پایان باغ وحش های انسانی

باغ‌وحش‌های انسانی ممکن است یادگاری از گذشته به نظر برسند، اما عصر استثمار نژادی هرگز به پایان نرسیده است. 

بسیاری از باغ‌وحش‌های انسانی پس از جنگ جهانی اول تعطیل شدند اما نمایشگاه های جهانی هنوز هم در برخی نقاط ایجاد می شدند.

در سال ۱۹۵۸، نمایشگاه جهانی بروکسل یک دهکده از مردم کنگو را به نمایش گذاشت که در آن مردان و زنان را مجبور می‌کردند تا لباس‌های سنتی بپوشند و در مقابل انبوهی از تماشاچیان، نحوه درست کردن صنایع دستی را انجام دهند. اگر بازدیدکنندگان از اجرای "روستایی ها" راضی نبودند، فریاد می زدند و موز یا پول به سمت آنها پرتاب می کردند.

حتی در سال ۲۰۰۵ در آگسبورگ آلمان، جشنی از فرهنگ آفریقایی که به عنوان جشنواره "دهکده آفریقایی" شناخته می شود، در مرکز باغ وحش شهر برگزار شد. 

اگرچه برگزارکننده این رویداد هیچ اشکالی در برگزاری جشنواره در کنار قفس میمون ها و نمایشگاه ساوانا ندید، اما بسیاری دیگر به طور قابل درک، آن را توهین دیدند. برخی از مردم آنقدر ناراحت بودند که حتی تهدید به آتش زدن باغ وحش کردند.

در حالی که ممکن است روزهای مجبور کردن انسان ها برای رفتن در قفس برای سرگرمی عمومی به پایان رسیده باشد، واضح است که تاریخ باغ وحش های انسانی زخم عمیقی بر جای گذاشته است که ممکن است هرگز به طور کامل التیام نیابد. 

نکته اصلی در این تاریخ غم انگیز، یادآوری می کند که سرگرمی یک نفر استثمار دیگری است، مهم نیست که چقدر نیت خوبی داشته باشید.