درباره "آب سیاه" چه می دانید؟

ترسناك به این علت كه در بیشتر موارد این بیماری در مراحل اولیه بی‌علامت بوده و بیمار را از وجود خود آگاه نمی‌كند و به همین دلیل، گلوكوم به عنوان دزد بینایی نیز مشهور است.

گلوكوم گروهی از بیماری‌هاست كه در آنها آسیب مشخصی در عصب بینایی ایجاد می‌شود. این آسیب، اغلب و نه همیشه در اثر افزایش فشار داخل چشم پدید می‌آید و در صورت درمان‌نشدن بموقع، پیشرونده بوده و به كاهش بینایی و در نهایت نابینایی منجر می‌شود.

نكته مهم در مورد بیماری آب سیاه این است كه در صورت تشخیص دیرهنگام، آب سیاه به كاهش تدریجی بینایی و درنهایت نابینایی می‌انجامد، اما امكان درمان یا حداقل پیشگیری از حادشدن آن از طریق لیزر، برای نوع خاصی از این بیماری ـ كه گلوكوم زاویه بسته نام دارد ـ وجود دارد، ولی به طور كلی پیشگیری از آب سیاه تاكنون موفق نبوده است.

به علت اهمیت تشخیص بموقع این بیماری، در تقویم جهان یك هفته به نام این بیماری نامگذاری شده كه از بیستم اسفند آغاز شده است.

اما پرسش بسیاری از افراد درباره آب سیاه این است كه بیماری ای كه درمان قطعی ندارد، چگونه قابل كنترل است؟

دكتر حیدر امینی، فوق‌تخصص جراحی گلوكوم در پاسخ به این پرسش می‌گوید: با وجود پیشرفت‌های چشمگیر در عرصه تولید داروهای جدید و ابداع روش‌های متعدد و نوین جراحی، هنوز راه‌حل نهایی برای درمان بیماری آب سیاه وجود ندارد.

به همین علت، بیماران باید توجه داشته باشند عمل جراحی گرچه ممكن است سبب كنترل بیماری شود، اما اثربخشی آن با گذشت زمان در مواردی كاهش یافته و حتی بی‌اثر می‌شود.

پس مبتلایان به آب سیاه باید تا پایان عمر تحت معاینه و درمان مناسب قرار گیرند.

دكتر امینی با اشاره به این‌كه گلوكوم، دومین عامل نابینایی دنیا لقب گرفته است، می‌افزاید: علت اصلی این مساله، افزایش افراد مسن در جوامع مختلف است، به طوری كه در 30 سال گذشته، جمعیت افراد بالای 50 سال در دنیا حدود 30 درصد افزایش پیدا كرده و این افزایش كه دلیل اصلی آن بهبود سطح بهداشت و درمان است، در كشورهای در حال توسعه حدود 47 درصد برآورد شده است. دلیل دیگر، كاهش میزان نابینایی به دلیل بیماری‌هایی مثل تراخم است؛ تراخم نوعی بیماری مسری چشم است كه در اماكن پرگرد و غبار و كثیف پدید می‌آید.

از علائم آن سرخی و تورم سطح داخل پلك‌ها و پیدایش دانه‌های كوچك خاكستری رنگی است كه در 30 سال گذشته باز هم به دلیل بهبود وضع بهداشت در تمام جهان كاهش چشمگیری داشته است و در كشور ما نیز مورد تازه تراخم بندرت مشاهده می‌شود.

آب سیاه، دیدتان را تار می‌كند
واژه Glaucoma ریشه‌ای یونانی دارد و گفته می‌شود اولین‌بار، بقراط حكیم این واژه را در مورد بیماری‌های چشم كه همراه با تورم قرنیه و تغییر رنگ آن به سبز مایل به آبی بوده، استفاده كرده است.

در زبان فارسی، واژه آب سیاه شاید نشان‌دهنده وخامت این بیماری باشد كه در گذشته بیشتر به نابینایی منجر می‌شد.

اما دكتر امینی در پاسخ به این پرسش كه چه اتفاقی به دنبال ابتلا به بیماری گلوكوم می‌افتد كه به اختلال بینایی منجر می‌شود، می‌گوید: بیماری آب سیاه سبب تخریب عصب بینایی می‌شود كه در بیشتر موارد با افزایش فشار داخل چشم همراه است و درصورت درمان‌نشدن مناسب، تخریب تدریجی عصب بینایی به نابینایی می‌انجامد.

در مطالعه‌ای در شهر تهران كه برای تعیین میزان بروز بیماری گلوكوم صورت گرفته، میزان بروز این بیماری 1.34 درصد در افراد بالای 4 سال بوده است.

جالب این كه 80 درصد بیماران این مطالعه از بیماری خود آگاهی نداشته‌اند. به این دلیل، مراجعه دوره‌ای به چشم‌پزشك بخصوص در مورد افراد مسن و درمان بموقع بیماری می‌تواند تا حد زیادی از پیشرفت آن جلوگیری كند.

آب سیاه همیشه ارثی نیست
به گفته دكتر امینی، تشخیص این بیماری حول سه محور استوار است؛ اندازه‌گیری فشار داخل چشم، معاینه دقیق سرعصب بینایی و آزمایش میدان دید.

البته استفاده از ابزارهای مدرن تشخیصی برای بررسی میزان تخریب عصب بینایی و رشته‌های عصبی شبكیه نیز در سال‌های اخیر پیشنهاد شده است.

این متخصص جراحی گلوكوم اضافه می‌كند: این بیماری ممكن است سال‌ها بعد از ضربه‌های وارده به چشم بروز كرده یا در برخی افراد مسن بالای 60 سال بدون زمینه توارث بروزكند.

همچنین در انواع دیگر گلوكوم، بیماری ممكن است به دنبال بیماری‌های دیگر چشم نظیر التهابات چشمی یا در مراحل پایانی گرفتاری چشمی دیابت ایجاد شود كه زمینه توارث در این موارد نیز نقش عمده‌ای ندارد.

دوربینی و نزدیك‌بینی شدید؛ استعداد نهفته برای ابتلا به آب سیاه
دكتر امینی با تاكید بر اهمیت معاینه‌های دوره‌ای چشم در دوربینی و نزدیك‌بینی‌های شدید می‌گوید: گلوكوم نوع شایع و به اصطلاح گلوكوم زاویه باز در افراد نزدیك‌بین شایع‌تر است و در افراد دوربین گلوكوم زاویه بسته شیوع بیشتری دارد.

به همین دلیل به افرادی كه نمره عینك بالا دارند توصیه می‌شود به چشم‌پزشك مراجعه كنند و از لحاظ این بیماری كنترل شوند.

بر این اساس، بستگان مبتلایان به بیماری گلوكوم، ‌افراد مسن، افراد دارای دوربینی و نزدیك‌بینی شدید و كسانی كه سابقه ضربه به چشم را دارند، در خطر ابتلای بیشتری هستند. همین‌طور در افراد دیابتی و مبتلایان به اختلال كار غده‌ تیروئید خطر ابتلا بیشتر است. این گروه‌ها باید معاینه‌های منظم چشم‌ پزشكی داشته باشند.

مراقب مصرف برخی داروها باشید
متخصصان چشم هشدار می‌دهند مصرف طولانی كورتیكواستروئیدها و در واقع كورتون‌ها به صورت قطره چشمی یا خوراكی یا تزریقی در افراد مستعد ممكن است ابتلا به بیماری را در پی داشته باشد.

بخصوص قطره‌های چشمی حاوی كورتون كه در درمان حساسیت‌های فصلی چشم مورد استفاده قرار می‌گیرد، اگر به صورت متمادی و خودسرانه مصرف شود خطر ابتلا به بیماری گلوكوم را همراه دارد.

همچنین طیف وسیعی از داروهایی كه سبب گشادشدن مردمك می‌شود؛ از قبیل داروهای روانگردان و داروهای ضدحساسیت ممكن است سبب ایجاد گلوكوم زاویه بسته در افراد مستعد شود.

كنترل و درمان بیماری
با وجود آن كه تشخیص بموقع اهمیت ویژه‌ای در كنترل هر بیماری دارد، ولی به علت هزینه‌بربودن بالای بیماریابی، این روند در جامعه ما در مورد بیماری گلوكوم قابل اجرا نیست.

به طور معمول، درمان بیماران ابتدا با قطره‌های چشمی كاهنده فشار داخل چشم و سپس استفاده از لیزر و در صورت پاسخ‌ندادن به این دو مورد از طریق عمل جراحی است ولی هنوز روشی كه به بهبود كامل بیماری منجر شود، ابداع‌‌نشده و بیماری حدود 10 درصد بیماران با وجود تمام تلاش‌ها به پیشرفت خود ادامه می‌دهد.

منبع :salamatnews.com