چرا نمک یددار؟

نمک

سال ‌هاست که پزشکان و متخصصان از خانواده‌ ها می‌ خواهند که نسبت به مصرف نمک یددار اقدام کنند، اما هنوز هم برخی از خانواده‌ ها دقت لازم در این مورد را ندارند در حالی که فواید استفاده از این نمک برای سلامتی افراد خانواده بسیار اهمیت دارد.

بر همین اساس لازم است همه خانواده‌ ها بدانند که مهم ‌ترین منبع غذایی یُد را مواد غذایی دریایی مانند ماهی‌ های آب شور، میگو، صدف و جلبلک ‌های دریایی تشکیل می‌ دهد، اما مصرف نمک یددار مهم ‌ترین ‌موارد بهداشتی برای از بین بردن اختلالات ناشی از کمبود یُد محسوب می ‌شود که در این بین نمک ‌های تصفیه شده به دلیل خلوص بالا، میزان ید را بهتر و به مدت بیشتر حفظ می ‌کنند.

انسان ید را از مواد غذایی، حیوانی و گیاهی دریافت می‌ کند و آن را به راحتی از راه دستگاه گوارش جذب و توسط غده تیروئید می‌ گیرد و مازاد آن را از راه ادرار دفع می ‌کند.

یافته‌ های پزشکی نشان می ‌دهد در مناطقی که خاک و آب آن دارای ید کافی نیست، میزان ید مواد غذایی برای صحت اعمال تیروئید کفایت نمی ‌کند.

پزشکان معتقدند نیاز مطلوب روزانه به یُد بین 100 تا 300 میکروگرم است که اگر مصرف ید روزانه به کمتر از 100 میکروگرم برسد، ممکن است گواتر بروز کند و در صورتی که به کمتر از 50 میکروگرم برسد به بروز اختلات دیگر ناشی از کمبود ید منجر خواهد شد. مطالعات انجام شده در ایران نشان می ‌دهد، گواتر در اکثر استان‌ های کشور وجود دارد، هر چند کم کاری تیروئید بسیار محدود و فقط در بعضی از مناطق کوهستانی گزارش شده است.

در مناطق کوهستانی اختلال در رشد جنسی(قد و وزن)، عقب ‌افتادگی روانی، کاهش ضریب هوشی، علائم نورولوژیک غیرطبیعی، کاهش شنوایی و اختلال در اعمال سایکوموتور گزارش شده است.

از نمک یددار تا بیماری گواتر

در اکثر موارد، تنها تظاهر کمبود یُد بیماری گواتر است، بزرگ شدن غده تیروئید به هر علت گواتر نامیده می ‌شود که علت اصلی این بیماری، کمبود یُد در مواد غذایی است و بزرگ شدن تیروئید، واکنش جبرانی بدن برای استفاده بیشتر از یُد وارد شده به بدن است.

در چند دهه ی اخیر، افزودن یُد به نمک طعام سبب پیشگیری و شاید ریشه کن کردن این نوع گواتر در بسیاری از کشورها از جمله کشور خودمان شده است.

از مصرف نمک‌ های تصفیه‌ نشده هم پرهیز کنید. نمک‌‌ های تصفیه ‌نشده سرشار از انواع آلودگی است و حتی می ‌تواند منجر به سرطان ‌‌زایی در افراد شود

متداول‌ ترین روش پیشگیری از بروز این بیماری، استفاده از نمک یُددار است که در همه ی سنین استفاده می‌ شود و به ‌جای نمک معمولی و به همان میزان مورد استفاده قرار می ‌گیرد، هیچ منعی برای استفاده از آن در بارداری وجود ندارد و در بعضی مناطق دنیا به آب آشامیدنی یا آرد نانوایی نیز یُد اضافه می ‌شود.

استفاده از نمک یددار سبب پیشگیری از بروز گواتر و احتمالا توقف رشد بسیاری از گواترهای کوچک می ‌شود.

نمک یُددار درست مصرف شود

دکتر نسرین امیدوار، متخصص تغذیه و رژیم درمانی می ‌گوید: مهم‌‌ ترین علامتی که میان مردم به عنوان کمبود ید شهرت دارد، بزرگ شدن تدریجی غده تیروئید و بروز بیماری‌ غم ‌باد یا گواتر است. علاوه بر آن باید گفت اگر خانم ‌های باردار در دوران بارداری به کمبود این ماده معدنی مبتلا باشند، خطر این که کودک شان دچار بیماری ‌‌هایی مانند عقب ‌افتادگی ذهنی شود، وجود دارد.

به هر حال، به دلیل این کمبود در کشور ما پس از بررسی‌‌ های مختلف، تصمیم بر این گرفته شد که ید به یک ماده غذایی پرمصرف و راحت یعنی نمک اضافه شود و در حال حاضر چند سال است که نمک ‌‌های کشور یددار شده‌ اند.

این برنامه، کمک‌ بسیاری کرده است که یُد موجود در بدن وضعیت بهتری پیدا کند و البته بررسی ‌هایی که روی میزان ید موجود در ادرار دانش ‌آموزان کشور هر چند وقت یک بار انجام می ‌‌شود، این موضوع را ثابت کرده است.

همچنین لازم است بدانید که در موقع پخت غذا هم هر چه دیرتر نمک اضافه شود بهتر است، چرا که ید بیشتر حفظ می ‌شود و بر اثر حرارت از میان نمی‌ رود.

اما دانستن چند نکته در مورد نحوه استفاده و نگهداری از نمک یددار ضروری است. مثلا فراموش نکنید که مصرف زیاد نمک خطر ابتلا به پرفشاری خون را افزایش می ‌‌دهد و این که نمک یددار خوب است به این معنی نیست که ما مصرف آن را بالا ببریم بلکه رعایت تعادل قدم اول است، زیرا همچنان یکی از توصیه‌‌ های سلامت در کشور مانند هر نقطه دیگر از دنیا، مصرف کم نمک است. از این رو، سر سفره نمکدان نگذارید و به همان نمکی که در حین پخت به غذا اضافه شده، بسنده کنید.

همچنین لازم است بدانید که در موقع پخت غذا هم هر چه دیرتر نمک اضافه شود بهتر است، چرا که ید بیشتر حفظ می ‌شود و بر اثر حرارت از میان نمی‌ رود.

علاوه بر تمام نکات یاد شده، مواد غذایی ‌‌ای هم وجود دارند که می ‌‌توانند مانع جذب ید باشند، مانند خانواده کلم و برخی ریشه‌‌ ها که معمولا مصرف خام‌‌ شان در مناطقی که شیوع کمبود ید فراوان است یا توصیه نمی‌ شود یا مصرف پخته شده‌ شان پیشنهاد می ‌شود.

نمک ‌های تصفیه نشده

از مصرف نمک‌ های تصفیه‌ نشده هم پرهیز کنید. نمک‌‌ های تصفیه ‌نشده سرشار از انواع آلودگی است و حتی می ‌تواند منجر به سرطان ‌‌زایی در افراد شود.

ناخالصی ‌های موجود در نمک‌ های تصفیه نشده شامل سرب، جیوه، آرسنیک، کادمیوم، فلور و سایر املاح سنگینی است که بر اندام‌ های داخلی بدن تأثیرات مخربی دارند.

نمک استخراج شده از معدن یا دریا، ناخالصی ‌های فراوانی دارد که عمده‌ ترین آن ها، سولفات کلسیم یا همان گچ است که به دلیل سفید بودن، قابل تشخیص از اصل نمک نیست.