توقف دستورالعمل تحصیل اجباری در هنرستان

انتقاد از نحوه اجرایی شدن سند تحول، عدم توجه به تغییر صحیح در محتوای دروس، بررسی تعطیلی پنجشنبه‌های مدارس، توقف دستورالعمل تحصیل اجباری در هنرستان، مشکلات معیشتی معلمان، نحوه توسعه هنرستانها و... از مهمترین محورهای گفتگو با علی اصغر فانی سرپرست آموزش و پرورش است.

کمتر از یک هفته دیگر سال تحصیلی جدید آغاز می شود. سالی که همراه با تغییر و تحولات بسیاری در آموزش و پرورش بوده و در حال حاضر سرپرست این وزارتخانه کسی است که خود سالها تجربه فعالیت در این حوزه را دارد و پیش از این نیز در ابتدای دولت نهم 70 روز به عنوان سرپرست همین وزارتخانه منصوب شده بود. علی اصغر فانی دکترای مدیریت دارد و سالها در آموزش و پرورش معاون آموزش متوسطه و مدیر کل آموزش و پرورش بوده است، همزمان با ورودش به این وزارتخانه، نسبت به نحوه اجرای سند تحول بنیادین انتقاداتی کرده و در صحبتهای خود بارها اشاره کرده که برای عملیاتی کردن سند تحول باید تمهیدات آن اندیشیده می شد و باید مانع از اجرای طرحهای عجولانه شد. چرا که تحول در آموزش و پرورش نیازمند زمان است.

به بهانه بازگشایی مدارس و آغاز سال تحصیلی جدید گفتگویی را با سرپرست وزارت آموزش و پرورش درباره برنامه های آینده اش در این وزارتخانه انجام داده ایم که با هم می خوانیم.

آقای فانی شما سابقه طولانی فعالیت در آموزش و پرورش را دارید. اگر سند تحول بنیادین در دوران مدیریت و وزارت شما به تصویب می رسید، مسیر تحول را به چه شکل ادامه می دادید؟
سند تحول بنیادین یکی از فرصتهای آموزش و پرورش است. چرا که این سند مجموعه ای از اسناد بالادستی دیگر همچون سند قانون اساسی، سند برنامه درسی ملی، نقشه جامع علمی کشور، سیاستهای ابلاغی مقام معظم رهبری است. تمامی این سندها همسو با سند تحول بنیادین است و این فرصتی مغتنم برای آموزش و پرورش کشور به حساب می آید. با توجه به آنکه آموزش و پرورش وظیفه تربیت نسل آینده را برای ورود به دانشگاه و یا بازار کار برعهده دارد، باید از امروز برای اجرای مصوبات سند تحول برنامه ریزی کرد و در اجرای آن باید نهایت دقت و توجه را کرد و مانع از هرگونه شتابزدگی شد. من اعتقاد دارم که سند تحول مانیفست آموزش و پرورش است و این سند محدود به 1404 نمی شود و بسیار فراتر از آن است. برای اجرای چنین سند مهمی باید تحول از محتوا شروع شود نه از ساختار. البته انتقادی که من بارها قبل و بعد از ورودم به آموزش و پرورش مطرح کرده ام و امروز نیز می گویم این است که تحول در آموزش و پرورش از ساختار شروع شده است، چرا که تحول ساختاری ساده تر از تحول محتوایی است. گام نخست تحول در محتوا، تحول در نیروی انسانی است. چراکه دنیا به این نتیجه رسیده لازمه هر تحول در سازمانها و ارگانها، تحول در نیروی انسانی است و ما نیز باید به این سمت و سو حرکت کنیم.

صحبتهای شما به این معناست که آیا برنامه ای برای توقف اجرای 6.3.3 در آموزش و پرورش دارید؟
نه. مسیر طی شده را نمی توان برگشت و یا متوقف کرد. باید اصلاحات در فرآیندها و محتوا و برنامه ها انجام شود. ضمن آنکه همزمان با اصلاحات روی عملیاتی کردن سند تحول در نظام آموزشی باید کار و تحقیق انجام شود.

منظور از عملیاتی کردن سند تحول چیست؟ مگر در حال حاضر سند تحول شکل اجرایی و عملیاتی به خود نگرفته است.
آموزش و پرورش در مجموع یک سند تحول بنیادین دارد که در فاز نخست این سند به تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی رسید. فاز دوم، فاز عملیاتی کردن سند و امکان سنجی اجرای آن و فراهم کردن تمهیدات لازم بود و فاز سوم، اجرای سند بود. اما آنچه که امروز مشاهده می شود، تنها تصویب سند و اجرای آن است و فاز دوم طرح در این میان مغفول باقی مانده. صحبت هایم را با یک مثال کامل می کنم. برای اجرای 6.3.3 و پایه ششم نخستین مشکل کمبود فضای آموزشی بود و بعد از آن مشکل کمبود نیروی انسانی بود. برای اضافه شدن یک پایه تقریباً باید یک ششم نیروهای موجود نیرو جذب آموزش و پرورش می شد. اما براساس گزارش های رسیده بسیاری از معلمان ششم غیرتخصصی بوده و بدون گذراندن دوره های آموزشی سر کلاس می رفتند. اینها همه نتیجه مغفول ماندن فاز دوم طرح است. به همین دلیل ما در صدد هستیم تا تمهیدات لازم برای اجرایی کردن سند را فراهم کنیم و از دو هفته پیش در شورای معاونین آموزش و پرورش کلید عملیاتی کردن سند تحول را زده ایم.

در زمان اجرای سند این نگرانی وجود داشت که اگر قرار باشد تمام مقدمات اجرای سند فراهم شود، اجرای آن در طولانی مدت امکانپذیر است. با این شرایط پیش بینی زمانی شما برای اجرای فاز دوم که همان عملیاتی کردن سند است، چقدر است؟
در زمان تصویب سند تحول من در شورای عالی انقلاب فرهنگی بوده و من مخالف اجرای 6.3.3 بودم و گفتم باید تحول از سال اول ابتدایی شروع شود نه از پنجم. اما آنها می گفتند که با این اوصاف باید 12 سال در انتظار ایجاد پایه ششم باشیم. من هم گفتم 12 سال برای تحول در بدنه نظام اموزشی کشور زمان اندکی است و باید با سعه صدر این اقدامات انجام شود. اشکالی ندارد که 12 سال طول بکشد ما دنبال تحول هستیم تحول در روش ها، محتوا، هم در مقررات و ضوابط است. البته ما همزمان با عملیاتی کردن سند، اصلاحات لازم را در تحولات ایجاد شده انجام خواهیم داد. برای عملیاتی کردن سند تحول و فراهم آوردن تمهیدات زمان دقیق را الان نمی توانم بیان کنم. اما در مجموع پیش بینی من برای اجرای کامل سند تحول بنیادین 50 سال است. چرا که قرار است محتوا، هدف گذاری، آیین نامه ها، ضوابط و مقررات و ... همگی دچار تحول شود که اینها همه زمان بر است.

شما به اصلاح طرحهای اجرا شده اشاره کردید. قطعاً اصلاح فضای آموزشی و یا نیروی انسانی در مدت زمان کوتاهی امکانپذیر نیست، چرا که در مورد فضای آموزشی باید در مجموع معماری مدارس تغییر کرده و مدارس 6 کلاسه ساخته شود.
پایه ششم ابتدایی ایجاد شده است و در طول مسیر این اصلاحات انجام می شود. اتفاقا در بحث تامین فضای آموزشی در مقطع ابتدایی مشکلی نداریم. اما مشکل اصلی ما در بحث تامین نیروی انسانی برای دانش آموزانی است که در سه سال آینده به مقطع دوم متوسطه می روند. در ششم ابتدایی یک معلم است که همه دروس را تدریس می کند. اما در متوسطه دوم احتیاج به معلمان تخصصی در هر درس داریم. قطعاً نمی توان اگر با کمبود نیرو مواجه شویم معلم ادبیات مدرسه دخترانه را به مدرسه پسرانه برای تدریس ریاضی انتقال داد. برای حل این مشکل باید از همین امسال به فکر تامین نیروی انسانی کافی و مجرب برای سه سال آینده باشیم. اگر این اصلاحات و تمهیدات از امسال اجرایی شود، در سه سال آینده که دانش آموز کلاس هفتم به کلاس دهم می رود ،هیچ مشکلی نخواهیم داشت. این موضوع را در جلسه ای که با معاونان متوسطه داشته، مطرح کرده ام و تمامی تذکرات لازم به آنها داده شده است.

مشکلات معیشتی و رفاهی از مشکلات اولیه فرهنگیان است که در هر دولت مطرح و دوباره به فراموشی سپرده می شود. شما چه برنامه ای برای حل مشکلات معیشتی معلمان و همچنین کسری بودجه آموزش و پرورش دارید.
همانطور که اشاره کردید، این موضوع جدید نیست و همواره مورد سوال و نقد فرهنگیان است. مدیریت معلم، بودجه، امکانات، فضا، مقررات و محتوا شش رکن اصلی آموزش و پرورش است که در میان آنها معلم نقش تاثیرگذاری دارد و باید همواره شان و مقام معلم حفظ شود. نمی توان با امنیتی کردن فضای آموزشی و نصب دوربین در کلاس درس به شان معلم توهین کرد. باید تمامی این موارد کنار گذاشته شود. همچنین شان معلم بالاتر از آن است که دغدغه مالی داشته باشد. به همین دلیل بود که در روزهای ابتدایی ورودم به آموزش و پرورش به عنوان سرپرست یک مشاور اقتصادی و امور رفاهی فرهنگیان را منصوب کردم، چراکه به این جمع بندی رسیدیم آموزش و پرورش در این ریلی که تاکنون حرکت کرده نمی تواند حرکت کند. البته همه مسوولان قبلی آموزش و پرورش هم تلاش هایی در این زمینه انجام دادند. اما من در مجموع معتقدم که آموزش و پرورش باید در نحوه مدیریت منابع مالی خود تجدید نظر کند. قرار است مشاور اقتصادی تا پایان شهریور ماه گزارشی از وضعیت مالی و رفاهی فرهنگیان به من ارائه دهد تا ببینیم در کوتاه مدت و بلند مدت باید چه اقداماتی انجام داد. امیدواریم که دولت نیز از سد مشکلات اقتصادی بگذرد و نگاه ویژه ای به فرهنگیان و معلمان داشته باشد.

آیا تیم اقتصادی آموزش و پرورش گزارشی از میزان کمبود بودجه آموزش و پرورش ارائه داده اند؟
در حال حاضر نمی توانم رقم دقیقی از کمبود بودجه را اعلام کنم. چرا که کمبود بودجه بستگی به نحوه محاسبه داشته و هنوز به یک رقم نرسیده و بنابراین ترجیح می دهم رقم خاصی را فعلاً بیان نکنم.

شما در روز معارفه تان درباره ضرورتهای عدالت آموزشی صحبت کردید. چیزی که در مناطق محروم بسیار کم دیده می شود. به عنوان مثال بسیاری از دانش اموزان کلاس ششمی محروم از داشتن رایانه برای درس کار و فناوری هستند. تکلیف این دانش اموزان برای کسب نمره قبولی چیست؟
این مشکلات برمی گردد به اینکه ما تحول را بدون در نظر گرفتن مقدمات لازم آغاز می کنیم. طبیعی است که ما باید روش های بومی را شناسایی کنیم تا همه دانش آموزان از آموزش های یکسان برخوردار شوند. قطعاً یک نسخه پاسخگوی حل مشکلات متنوع آموزش و پرورش نخواهد بود. برای اجرای عدالت آموزشی در سراسر کشور باید تمهیداتی اندیشید که با توجه به شرایط تحصیلی، تمامی امکانات در اختیار تمامی دانش اموزان قرار گیرد.

بحث عدالت آموزشی در حوزه ورزش و بهداشت را چگونه پیگیری می کنید. در حال حاضر مدارس با کمبود معلم ورزش و مربی بهداشت مواجه هستند. بسیاری از مدارس حتی در کلانشهرها نیز از کمبود تجهیزات ورزشی و بهداشتی رنج می برند. به عنوان مثال ورزش شنا برای مقطع سوم اجباری است، اما مدارس بسیاری از شهرستان ها استخر ندارد و یا هزینه های استخرهای بخش خصوصی برای آنها بسیار زیاد است. آیا برنامه ای برای تجهیز امکانات ورزشی و جذب مربی بهداشت برای مدارس دارید؟
هر فعالیت جدید در آموزش و پرورش طی یک فرآیند است. در حوزه ورزش در سالهای گذشته تعدادی معلم برای مقطع ابتدایی جذب شد که این گام خوبی برای ارتقای ورزش دانش آموزی بود. اما این میزان نیرو کافی نیست و باید مجوزهایی برای جذب مربی بهداشت و ورزش از سوی دولت و مجلس تصویب شود تا اجازه استخدام داشته باشیم. برای تامین تجهیزات ورزشی نیز تمامی کمبودها را در بودجه 93 پیش بینی می کنیم تا با تصویب مجلس و دولت، برای سال آینده این مشکلات را حل کنیم.

همزمان با ایجاد پایه ششم ابتدایی، گزارشهایی از سوی والدین و یا برخی کارشناسان آموزشی مبنی بر استفاده از انباردار و یا راننده مدرسه به عنوان معلم کلاس ششمی رسید. شما خود نیز در ابتدای صحبت هایتان به استفاده از نیروهای غیرکارشناسی در مقطع ششم اشاره کردید. با توجه به برنامه های اصلاحی شما، آیا می توان نسبت به خروج این نیروها از مدارس امیدوار بود و دیگر شاهد تدریس این گروه از معلمان برای پایه ششم و یا هفتم نبود؟
من عدم استفاده از این نیروها را تاکید کرده ام. اما باید سال تحصیلی آغاز شود و ارزیابی دقیق را بعد از سال تحصیلی انجام می دهیم.

آیا شما دستورالعمل کتبی به معاونان آموزش ابتدایی در این زمینه زده اید؟
دستور کتبی را صادر نکرده ام. اما در جلسه با معاونان آموزش ابتدایی تذکرات شفاهی را داده و تاکیدات لازم را به منظور عدم استفاده از آنها کرده ام.

آموزش و پرورش در دولت گذشته نگاه ویژه ای به توسعه هنرستانها داشت. تا آنجا که حتی دستورالعملی را مبنی بر اینکه دانش آموزان تجدیدی باید به هنرستان ها بروند، صادر کرد تا آمار دانش آموزان هنرستانی افزایش یابد. آیا شما نیز چنین نگاهی را دنبال خواهید کرد؟
فلسفه توسعه هنرستان ورود دانش آموز به بازار کار است. اگر قرار باشد با اجبار دانش آموزی را به هنرستان بفرستیم، قطعاً تاثیرگذاری لازم را در بازار کار نخواهد داشت. در زمانیکه معاون آموزش متوسطه بودم، توسعه کمی و کیفی هنرستان ها را در دستور کار خود قرار دادیم. امروز نیز این نگاه را دنبال می کنم.هنرستان ها باید به صورت همزمان رشد کمی و کیفی داشته باشند. چرا که اگر یک هنرستان تجهیزات کافی نداشته باشد و یا دانش آموز انگیزه خوبی برای تحصیل در رشته اش نداشته باشد، خروجی قابل قبولی دریافت نخواهیم کرد. موضوع رفتن دانش آموزان تجدیدی به هنرستان ها نیز دستورالعمل آموزش و پرورش شهر تهران بود که به محض اطلاع این موضوع را پیگیری کرده و مانع از اجرای آن شدم. والدین و یا دانش اموزان تجدیدی نگران نباشند و هیچ اجباری برای رفتن آنها به هنرستان وجود ندارد.

آیا تعطیلی پنج شنبه ها صرفاً به سال تحصیلی 93-92 محدود می شود.
امسال هیچ تغییری در تعطیلی پنج شنبه ها نخواهیم داشت. اما باید قبول کنیم که تصمیمات آموزش و پرورش همه آحاد جامعه را دربرمی گیرد. شاید والدین شهر تهران از تعطیلی پنج شنبه ها راضی هستند. اما در شهرستانها ادارات در روز پنج شنبه فعال است و مادران شاغل به دلیل تعطیلی پنج شنبه ها با مشکلات گسترده ای روبه رو شده و نمی دانند که با این معضل چکار کنند. تیم تخصصی برای بررسی بیشتر تشکیل شده است و پس از مطالعه و تحقیق نظر خود را اعلام می کنیم.

به عنوان آخرین سوال، در آستانه بازگشایی مدارس خبر خوشی برای معلمان و دانش اموزان دارید؟
به تمام والدین، معلمان و دانش آموزان قول می دهم که امسال همزمان با بازگشایی مدارس هیچ مشکلی ایجاد نمی شود و تمامی مدارس با کیفیتی به مراتب بیشتر از سال گذشته بازگشایی خواهد شد. رئیس جمهور نیز قبل از سفر به نیویورک زنگ مهر را در یکی از مدارس شهر تهران به صدا در می آورد. زنگ مهر به صورت همزمان در 105 هزار مدرسه کشور در روز اول مهر زده می شود.