احتمال لغو تحریم ها تا ۳ ماه آینده؟

آرمان: بسیاری از ایرانیان و کسانی که در انتخابات خرداد ۱۳۹۲ به روحانی رای داده بودند، انتظار داشتند که دیدار وی با اوباما صورت گیرد. روحانی با اظهاراتش، به‌ویژه در مصاحبه‌اش با شبکه ان‌بی‌سی آمریکا، بیش از هرکس دیگری در به وجود آمدن این انتظار نقش داشت. خودداری روحانی از ملاقات با اوباما اگر براساس ملاحظات داخلی و نگرانی او از واکنش منفی تندروهای داخل کشوربوده باشد، تاثیری منفی در مناسبات او با اصولگرایان خواهد گذاشت.

عدم دیدار روحانی با اوباما بر قضاوت ایرانیان درباره محتوای سخنرانی روحانی نیز تاثیر داشت. شمار قابل توجهی از ایرانیان عضو شبکه‌ اجتماعی، محتوای سخنرانی روحانی در مجمع عمومی را در حد انتظار ندانستند. برخی نوشته بودند مخاطب سخنرانی او همه گروه‌ها بودند تا او بتواند مدیریت گروه‌های سیاسی را همراه داشته باشد. به همین دلیل آرمان با دکتر علی بیگدلی استاد دانشگاه، کارشناس مسائل بین‌المللی به گفت‌وگو نشست که مشروح آن را در ذیل می‌خوانید.

سفر آقای روحانی به نیویورک چه دستاوردهایی داشت؟

جناب آقای روحانی اولین باری بود که به عنوان رئیس‌جمهور ایران در یک مجمع جهانی مانند نیویورک صحبت می‌کرد. برخلاف برخی از تحلیل‌ها و نظرهایی که وجود دارد و معتقد هستند که اظهارات ایشان مطلوب نبوده است، باید عرض کنم که ایشان در اولین سفرشان به خاطر محدودیت‌هایی که در داخل احساس می‌کردند، رعایت برخی از موارد را باید می‌کردند ولی باید دانست که مسئولیت گفت‌وگوی آزاد به آقای ظریف واگذار شد و وزیر امور خارجه ایران هم تقریبا در مذاکراتش خیلی آزاد عمل کرد. ملاقات محدودی که در حاشیه اجلاس با آقای جان کری وزیر امور خارجه آمریکا انجام داد بسیار حادثه مهمی در کار دیپلماسی وزارت خارجه ایران بود.

مجموعه این سفر به نظر من سفر بسیار پر باری برای روحانی و تیم دیپلماتیک ایران بود. با توجه به این که در گذشته آقای احمدی‌نژاد و همراهان ایشان رفتار‌های غیردیپلماتیک از خود نشان می‌دادند، این مرتبه رعایت اصول دیپلماسی و چهره خندان آقای روحانی و ظریف خیلی دلخوش‌کننده بود برای غربی‌ها و خوشبختانه تمام مقامات 1+5 از این نشست محدود و نیم ساعته اظهار خشنودی کردند. به نظر می‌رسد که ظریف در جلسه نیم ساعته به آقایان این اطمینان را داده است که ما آمادگی کاملی داریم برای رفع نگرانی‌های غربی‌ها و می‌خواهیم که تمام آنچه باعث ابهام در روابط بیم ما و شما غربی‌ها بوده است برطرف کنیم؛ به قیمت این که به سرعت این تحریم‌ها برداشته شود. به نظر می‌رسد آقای جان کری هم به ایشان گفته باشد ظرف سه ماه آینده تحریم‌های یکجانبه آمریکا را برخواهیم داشت. خانم اشتون هم در مورد چهار قطعنامه‌ای که در مورد ایران صادر شده گفته‌اند که ظرف یک سال آینده از اثر قطعنامه‌ها کاسته خواهد شد و کارشناسان امیدوارند که این سفر بسیار پربار باشد، آنچه که به نظر می‌رسد موید این مطلب است که سفر مقامات ایرانی به نیویورک یک سفر موفقیت‌آمیز و پربار بوده است.

عملکرد دستگاه دیپلماسی ایران چه تفاوتی با گذشته خود داشت؟ معمولا بعد از هر سفر یا سخنرانی آقای احمدی‌نژاد در نیویورک یا دیگر کشورهای دنیا یا بحث‌هایی که آقای جلیلی مطرح می‌کرد، موج‌هایی به راه می‌افتاد. به نظر شما چه اتفاقی اکنون افتاده است که موج‌های منفی کمتر شده و همگان به تحسین دیپلماسی ایران مشغول هستند؟

دیپلماسی یک قواعد و قانون مشخصی دارد و اگر شما خارج از این قواعد عمل کنید، این رفتار مغایرت با الگوی رفتار بین‌المللی دارد. اما حتی چهره خندان ظریف و روحانی در این ملاقات‌ها بسیار امتیازآور بوده است. این مساله یک حرکت امتیازآوری برای ما بوده است. نکته‌ای که می‌شود به آن اشاره کرد نقطه قوت ایران در اجلاس امسال؛ تیم آقای ظریف بود. زبان انگلیس، تجربه و آشنایی با حقوق بین‌الملل و دیپلماسی رایج در دنیا و این گونه مجامع از نقاط قوت تیم آقای ظریف بود. این تیم برخلاف تیم‌های قبلی سال‌های گذشته که دستگاه دیپلماسی ایران را نمایندگی می‌کرد کارنامه موفقی از خود به جای گذاشت. در مورد گذشته هم باید به نکته‌ای اشاره کرد که نباید در تحلیل‌ها از نظر دور داشته شود احمدی‌نژاد و جلیلی سعی داشتند اراده و سلیقه خاصی را در گفت‌وگو‌ها و فضای بین‌المللی اعمال کنند، به همین دلیل نتیجه لازم و در حد انتظار عاید ما نشد. شاید بتوان گفت که تمام تلاش و کوشش هیات دیپلماسی ایران اکنون این بود که گذشته را از ترمیم کند و شاید بتوان گفت تا حدودی هم موفقیت کامل را به دست آوردند. امیدواریم در آینده این روند و رویکردهم ادامه پیدا کند.

موضوعی که مدت‌ها توسط سیاستمداران ایرانی فراموش شده بود، مقاله نویسی و مصاحبه با روزنامه‌ها و رسانه‌های کشورهای مخاطب بود. این سنت امروز توسط آقای روحانی و وزیر امور خارجه‌اش ظریف احیا شده است. به نظر شما عملکرد روحانی و ظریف در عرصه دیپلماسی عمومی چگونه بود؟ اصلا چه نیازی به مصاحبه با رسانه‌های گروهی بین‌المللی وجود دارد؟

در دیپلماسی عمومی وقتی یک رئیس‌جمهوری می‌خواهد به یک کشوری سفر کند، انجام دادن مصاحبه و نوشتن مقاله متداول است. معمولا در روزنامه‌های معتبر کشوری که به آن سفر می‌کنند مقالاتی را راجع به افکار و عقاید سیاسی و برقراری رابطه با این کشورها می‌نویسند، منتها چون احمدی‌نژاد و جلیلی تابع این نوع نگاه به سیاست خارجی نبودند ما معمولا نتیجه چندان واضحی از این سفرها نمی‌گرفتیم. حالا چون ظریف به عنوان سکاندار دستگاه دیپلماسی کشور به این فنون دیپلماسی آشنا بود امسال مشکلات گذشته را نداشتیم. هم مصاحبه و مقاله آقای روحانی و هم مقاله آقای خاتمی نقش موثری در بهتر شدن فضا برای دستگاه دیپلماسی ایران داشت که همه این‌ها حاصل تجربیات گذشته آقای ظریف در عرصه دیپلماسی بود. به نظر من ظریف در عرصه دیپلماسی بسیار قوی و موثر عمل کرد و چیزی که سابقه نداشت در دستگاه دیپلماسی کشورمان این بود که ایشان با حدود 18 وزیر خارجه که غالبا اروپایی بودند ملاقات کردند. این مساله در سیاست خارجی بسیار چشمگیر بود. در حالی که در گذشته بیشتر با کشورهای چندان موثری از نظر جایگاه و موقعیت جهانی دیدار نمی‌کردیم. باید گفت وزیر امور خارجه ایران این بار با تمام کشورهایی که موثر در عرصه بین‌المللی بودند گفت‌وگو کردند. ما شاهد تغییر عمده‌ای در سیاست خارجی
کشورمان بودیم.