کالاهای موفق ایرانی در بازار جهانی

در شرایطی که تازه‌ترین آمار گمرک از پنج ماه ابتدایی سال، نشان از افزایش نزدیک به 21 درصدی صادرات غیرنفتی ایران نسبت به مدت مشابه پارسال دارد؛ ارقام ارائه‌شده از سوی بانک مرکزی از افزایش قدرت رقابت‌پذیری برخی کالاهای ایرانی خبر می‌دهد که پیش از این فروش آنها در بازارهای جهانی به دلیل قیمت گران‌تر مشتری نداشت.

به گزارش فرهیختگان، به‌گونه‌ای که ارقام بانک مرکزی نشان می‌دهد، در گروه کالاهای ماشین‌آلات و تجهیزات برقی که در بازارهای صادراتی عرضه شده‌اند؛ قیمت این کالاها به دلیل ثبات نرخ ارز، با بیشترین کاهش روبه‌رو شده و توانسته است با دیگر کالاهایی که در بازارهای جهانی رقابت پایاپای داشته باشد.

افزایش رقابت‌پذیری؛ چگونه؟
گزارش بانک مرکزی در قالب «شاخص بهای کالای صادراتی» منتشرشده و 16 گروه اصلی کالایی را بررسی می‌کند. این شاخص از سال 1338 خورشیدی در بانک مرکزی تهیه می‌شود و از سال 1376 در قالب جدیدی در بانک مرکزی دنبال شد. شاخص بهای کالای صادراتی از نظر ماهیت، برمبنای صادرات کالا شکل می‌گیرد و مولفه‌هایی نظیر تقاضا و کشش بازار جهانی، امکانات داخلی، تبلیغات، ویژگی‌های اقتصادی بازار جهانی، ‌قوانین و مقررات و حتی سیاست‌های داخلی و بازرگانی در آن تاثیر دارد. بررسی این شاخص از آن جهت اهمیت دارد که می‌تواند به نوعی نشان‌دهنده میزان قدرت مانور کالای صادراتی در بازار جهانی باشد.

به بیان دیگر، کاهش این شاخص در بررسی‌ها و گزارش‌های بانک مرکزی، نشان‌دهنده بالا رفتن قدرت رقابت‌پذیری کالای تولید شده در داخل و صادر شده به خارج با کالاهایی است که در بازار جهانی عرضه می‌شود.

به‌طور معکوس، اگر این شاخص در یک گروه کالایی افزایش پیدا کند به معنای آن است که هزینه‌های تولید در آن گروه کالایی به همان میزان بالا رفته و در بازار جهانی، گران‌تر ‌عرضه شده است. گران‌ترشدن یک کالای صادراتی در بازار جهانی، به معنای آن است که مشتری کمتری برای آن کالا وجود خواهد داشت، چراکه در بازار رقابتی امروز، کیفیت در کنار هزینه پایین‌تر، حرف اول را می‌زند.

چه کالاهایی برد کرد؟
آنگونه که از آمارهای بانک مرکزی بر می‌آید در میان زیربخش‌های شاخص بهای کالای صادراتی، بیشترین افت سالانه (یعنی تغییرات شاخص در تیرماه 93 نسبت به تیرماه 92) به ترتیب به «ماشین‌آلات مکانیکی و ادوات برقی»، «مصنوعات ساخته شده از انواع سنگ» و «محصولات صنایع شیمیایی و صنایع وابسته» اختصاص دارد. در گروه اول شاخص بهای کالای صادراتی طی یک سال 15 درصد، در گروه دوم طی یک سال 2 /11 درصد و در گروه سوم 9/9 درصد کاهش پیدا کرده است.

این اعداد به معنای آن است که قدرت رقابت‌پذیری در این گروه‌های کالایی به همان میزان تغییرات شاخص قیمت اعلام شده، در بازارهای جهانی افزایش پیدا کرده است. به عبارت دیگر، تولید‌کنندگان این نوع کالاها در ایران، هزینه کمتری برای کالای تولیدی خود پرداخت کرده و توانسته‌اند قیمت محصولات خود در بازار صادراتی را پایین‌تر بیاورند تا بتوانند در بازار صادراتی حضور داشته باشند.

چه کسانی باختند؟
مطابق گزارش بانک مرکزی، بیشترین رشد سالانه بهای کالاهای صادراتی به گروه کالایی «انواع کفش» اختصاص دارد که با رشد عجیب نزدیک به 31 درصدی در تیر امسال نسبت به تیر پارسال مواجه شده است. در این میان به نظر می‌رسد هزینه تولید کفش به دلیل افزایش قیمت چرم و مصنوعات چرمی طی یک سال آنچنان افزایش پیدا کرده که شاخص بهای این کالاها در بازارهای جهانی نیز رشد اینچنینی داشته است.

اما رتبه‌های بعدی این فهرست هم با فاصله زیاد متعلق به «محصولات معدنی» و «وسایل نقلیه زمینی و تجهیزات ترابری» است که به ترتیب 5 /3 و 4 /3 درصد رشد ارزش ریالی صادرات را به ثبت رسانده‌اند. در مقیاس ماهانه نیز این دو گروه کالایی با رشد شاخص بهای کالای صادراتی مواجه بوده‌اند.

آن سوی معادله
اما اگر بتوان حضور در بازار جهانی را به‌عنوان یک مزیت برای برخی کالاهای صادراتی ایران در نظر گرفت، می‌توان آن سوی ماجرا را هم دید که کاهش این شاخص، ارزش ریالی کالای صادراتی را نیز پایین می‌آورد. به عبارت دیگر، ‌وقتی شاخص قیمت یک گروه کالای صادراتی پایین می‌آید، به معنای آن است که صادرکننده با قیمت پایین‌تری محصول نهایی تولیدی خود را به بازارهای جهانی عرضه کرده است.

این موضوع شاید به معنای زیان صادرکننده باشد، چون درآمد ریالی کمتری از محل صادرات کالای خود به دست آورده است. اما در نگاه کلان، کاهش شاخص بهای کالای صادراتی به سود اقتصاد یک کشور است، چون تغییرات این شاخص، نمایانگر تغییرات قیمت کالاهای صادر شده در بازارهای جهانی و نوسانات نرخ ارز است.

به عبارت دیگر وقتی شاخص بهای کالاهای صادراتی روند صعودی پیدا می‌کند، نشانه‌های جدیدی از افزایش «قیمت تمام شده کالای صادراتی» را نمایان می‌سازد، چراکه با افزایش این شاخص، قیمت تمام شده کالای صادراتی بالاتر می‌رود. با افزایش قیمت کالای صادراتی، در بازار رقابتی امروز جهانی، شانس یافتن بازارهای جدید و صادرات بیشتر کالاهای ایرانی نیز کاهش پیدا می‌کند.