سرانجام اوباما به كجا خواهد انجاميد

در حالی که سیاستمداران در واشنگتن خود را برای انتخابات مقدماتی ریاست جمهوری سال ۲۰۱۶ مهیا می کنند، اما سال ۲۰۱۵ می تواند سالي حساس و سرنوشت ساز برای باراک اوباما و دموکرات های هم مسلک وی باشد؛ چرا که موفقیت ها و شکست ها در این سال می تواند هموار کننده و یا بالعکس باعث ناهمواری و افول بخت و اقبال دموکرات ها در انتخابات سال آینده میلادی شود.

باراک اوباما در حالی سال ۲۰۱۴ را پشت سر گذاشت که در ۱۲ ماه گذشته به طور متوالی با کاهش محبوبیت روبرو شده بود و در نهایت تنها طی هفته پایانی با كمي افزایش محبوبیت مواجه شد. نظرسنجی موسسه گالوپ نشان می دهد که محبوبیت اوباما به ۴۸ درصد افزایش یافت که این نخستین بار در ۴۵۰ روز گذشته بود که رئیس جمهور آمریکا با افزایش محبوبیت روبرو شده است.

اما حزب دموکرات طرفدار او انتخابات کنگره را سال قبل واگذار نمود اما در هفته های آخر سال میلادی به مبارزه با جمهوری خواهان رو آورد و برای نمونه اوباما اجازه داد گزارش مجلس سنا در مورد روش های شکنجه سیا در زمان ریاست جمهوری جورج بوش منتشر شود؛ اما حتی در این مورد نیز وی شکنجه و نه شکنجه گران را محکوم کرد.

همچنین آمریکای ۲۰۱۴ زیر پوسته آمارهای رشد اقتصادی، اشتغالزایی و بهبود ارزش سهام های وال استریت، نه تنها از نظر مالی، بلکه به لحاظ اجتماعی، سیاسی و راهبردی با آسیب های زیادی روبرو شد. یکی از عناصر نشانگر این آسیب آن است که درآمد خانوارهای متوسط آمریکایی نه تنها ثابت ماند بلکه ارزش آن کاهش هم یافت. فاصله طبقاتی از لحاظ میزان ثروت هنوز وجود دارد و این فاصله به بیشترین میزان خود از سال ۱۹۸۹ بین سیاهپوستان و سفیدپوست ها رسیده است.

اعتراضات ضدنژاد پرستی در آمریکا، تصویر روشن تری از ملتی نگران را به دنیا نشان داد. از این گذشته عملکرد ناقص دولت آمریکا در مورد حقوق و مستمری کهنه سربازان، استعفای مقام های رده بالا در دولت وی از جمله چاک هیگل وزیر دفاع از دیگر مشکلات دولت اوباما بود.

در عرصه سیاست خارجی نیز اوباما با شکست هایی روبرو شد؛ با وجود آنکه وی پیش از این وعده داده بود آمریکا از نظر نظامی وارد جنگ دیگری در خاورمیانه نمی شود، اکنون سربازان آمریکایی در عراق هستند و در سوریه نیز به اصطلاح برای بمباران مواضع داعش ،تلاش می کنند. افزون بر این، موقعیت بین المللی آمریکا با افشای جاسوسی واشنگتن از مقام های بسیاری از کشورهای دوست و متحد به شدت تضعیف شد و بحران اوکراین روابط تا حدی احیاشده آمریکا با روسیه را به پایین ترین سطح و در حد زمان جنگ سرد تنزل داد.

اما حال سوال این است که در سال ۲۰۱۵ چه موضوعات و مسائلی برای اوباما مهم و سرنوشت ساز خواهد بود. این موضوعات را می توان در دو عرصه داخلی و خارجی مورد بحث و بررسی قرار داد.

سیاست داخلی
به نظر می رسد سال ۲۰۱۵ سال انفعال قوه اجرایی خواهد بود: اگر در سال 2014 اوباما با قلم ریاست جمهوری اش فرامین اجرایی را برای اعمال اصلاحاتی در زمینه مهاجرت و محیط زیست امضا کرد، سال ۲۰۱۵ احتمالا سالی است که محدودیت های آن اختیارات رئیس جمهور آشکار می شود. با تشکیل مجدد کنگره آمریکا در ششم ژانویه هر دو مجلس نمایندگان و سنا تحت کنترل جمهوری خواهان خواهد بود و اوباما در کاخ سفید منزوی می شود.

حتی اگر عناصری در میان رهبران جمهوری خواه بخواهند با کاخ سفید در مورد سیاست تجاری و اصلاحات مالیاتی معامله کنند، جناح افراطی تی پارتی به هیچ وجه به اوباما کمک نمی کند. آنها هرکاری که بتوانند جهت تشدید مقررات زیست محیطی و اصلاح قوانین مهاجرت به عمل خواهند آورد.

مساله مهم برای اوباما در سال ۲۰۱۵ میلادی اقدام دادگاه عالی آمریکا در برگزاری جلسه استماع برای به چالش کشیدن اقدام اوباما در امضای اصلاحات بخش بهداشت و سلامت موسوم به اوباماکر است و این بار رئیس جمهور آمریكا چندان خوش شانس نخواهد بود. برخی از قضات آمریکایی بر این باورند که طرح اوباماکر که همه آمریکایی ها را مجبور به خرید بیمه سلامت می کند برخلاف قانون اساسی است.

همچنین اوباما پس از آنکه جمهوری‌خواهان موفق به کسب اکثریت در کنگره شدند، از اختیارات خود به عنوان رئیس جمهور استفاده کرد و با صدور یک حکم مانع اخراج حدود پنج میلیون مهاجر شد. حال برخی جمهوری‌خواهان می‌خواهند ابتکار یاد شده اوباما را باطل کنند. اما به نظر می رسد استراتژی جمهوری‌خواهان در این رابطه نیز ریسک‌هایی را در پی خواهد داشت؛ چرا که آرا مهاجرانی که از کشورهای آمریکای لاتین آمده‌اند برای انتخابات ریاست جمهوری آمریکا در سال ۲۰۱۶ مهم است. اگر این مهاجران آرا خود را از جمهوری‌خواهان دریغ کنند، ممکن است نامزد این حزب نتواند به عنوان رئیس جمهور وارد کاخ سفید شود.

سیاست خارجی
می توان پیش بینی کرد که سال ۲۰۱۵ مملو از ابهامات و سردرگمی های سیاست خارجی برای آمریکا خواهد بود. بحران ویران‌گر در اوکراین، سیاست اوباما در قبال عراق و سوریه و چین و مناقشه اتمی با ایران تنها چند کشمکش بزرگ عرصه سیاست خارجی هستند که باراک اوباما با آن‌ها مواجه خواهد بود.

بدون شک یکی از موضوعات مهم که تا حدودی می تواند باعث تغییر کارنامه نه چندان موفق اوباما در عرصه سیاست خارجی شود، رسیدن به توافق هسته ای با ایران خواهد بود. به همین دلیل است که نیکولاس برنز، معاون پیشین وزیر خارجه آمریکا، چند روز پیش در نشریه بوستون گلوب نوشت: سال ۲۰۱۵ می‌تواند پرچالش‌ترین و در عین حال پرنتیجه‌ترین سال ریاست‌جمهوری اوباما باشد که یکی از این چالش‌ها دستیابی به یک توافق هسته‌ای با ایران خواهد بود و بدون شک کنگره جمهوری خواه در این مسیر سنگ اندازی های زیادی خواهد کرد. در این گزارش آمده بود: آمریکا و رهبران کشورهای غربی تاکنون صبر زیادی از خود در مذاکرات هسته‌ای با ایران نشان داده‌اند اگرچه واشنگتن به خوبی می‌داند که تهران با توافقی که مدنظر آمریکا برای کاهش فعالیت‌های هسته‌ای ایران است موافقت نخواهد کرد. با این حال به نظر می‌رسد کاهش شدید قیمت نفت و نیز سیاست‌های تهاجمی و پشتکار بالای جان کری به اوباما این فرصت را خواهد داد تا بتواند ایران را به جای آن که با تحریم‌های اقتصادی شدیدتر روبه‌رو شود به امضای یک توافق هسته‌ای متقاعد کند.

در مورد اوکراین نیز می توان گفت اگر چه اروپا، آمریکا و روسیه متفق‌القولند که تمایل دارند درگیری‌ها در شرق اوکراین پایان یابد اما در همین حال این درگیری‌ها رو به افزایش است. این جنگ تاکنون جان بیش از ۴۳۰۰ تن را که اکثرا غیرنظامی بوده‌اند گرفته و چیزی که امروز به چشم می‌آید این است که هیچ کدام از طرفین کوتاه نمی‌آیند. گفت‌وگو بین رهبران طرفدار روسیه و دولت مرکزی اوکراین با اتهام وارد کردن طرفین به یکدیگر درباره نقض برنامه صلح هم‌چنان به تعویق می‌افتد.

در مورد خاورمیانه، احتمالا اوباما تلاش خواهد کرد تا ضربه زدن به گروه تروریستی داعش منجر به تقویت بشار اسد نشود و همچنین قدرت گروه های غیر شیعی در عراق افزایش یابد. این در حالی است که بدون شک اوباما تحت فشار متحدان منطقه ای خود از جمله عربستان و ترکیه برای تسلیح و افزایش قدرت مخالفان بشار مواجه خواهد بود.

در مورد چین نیز می توان گفت اگر از هر دولتمرد آمریکایی در کاخ سفید یا نیروهای اطلاعاتی این کشور بپرسید که بزرگترین دشمن بالقوه آمریکا کیست، بلااستثنا با یک پاسخ کوتاه روبه‌رو خواهید شد: «چین» و پاسخ تکمیلی نیز این است که پکن تهدیدی طولانی‌مدت است که باید آن‌را آرام نگه داشت. شاید به همین دلیل است که برخی استراتژیست های سیاسی معتقدند آمریکا دکترین نظامی آینده خود را بر منطقه جنوب شرق آسیا و تقویت متحدان منطقه ای خود در این منطقه از جمله کره جنوبی و ژاپن قرار خواهد داد.

به نظر مي رسد سال 2015 سالی سخت و طاقت فرسا برای اوباما خواهد و بدون شک موفقیت در اجراي برنامه هایش کمک شایانی به پیروزی هم حزبی هایش در انتخابات 2016 خواهد کرد اما باید به انتظار نشست و دید شاید در آن زمان مثل انتخابات کنگره 2014 حتی هم حزبی هایش از گرفتن عکس یادگاری با او بدلیل افزايش احتمال شکست در انتخابات رياست جمهوري امتناع كنند.