چه‌کسی قیمت‌‌خودرو را تعیین می‌کند؟

در جلسه اخیر شورای رقابت و هنگامی که این شورا موضوع بررسی درخواست دو خودروساز بزرگ کشور برای افزایش قیمت خودرو را در دست بررسی داشت، این شائبه ایجاد شد که آیا شورای رقابت مسئول قیمت‌گذاری خودرو است یا خیر؟ طبق قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت قیمت‌گذاری کالا و خدمات با دولت است که براساس ماده 20 این الحاقیه دولت مسئول قیمت‌گذاری بازارهای انحصاری نیز شناخته شده است. به این ترتیب قیمت‌گذاری خودرو نیز به عنوان یک کالای انحصاری در چارچوب وظایف دولت قرار گرفته و طبیعتاً از دستور کار شورای رقابت خارج می‌شود. بر همین اساس رضا شیوا، رئیس شورای رقابت از مجلس خواست در این خصوص اعلام نظر کند تا این شائبه و ابهام برطرف شود. حال اگر نتیجه این استعلام بر ورود نکردن شورای رقابت به قیمت‌گذاری خودرو باشد مسئول جدید آن به استناد الحاقیه مجلس، شورای اقتصاد خواهد بود. این گفته به منزله آن است که سازمان حمایت به عنوان بازوی کارشناسی شورای اقتصاد، مانند سال‌های گذشته باید قیمت خودرو را تعیین کند. زمانی که سازمان حمایت عهده‌دار قیمت خودرو بود هیچ زمان خودروسازان در مقابل درخواست افزایش قیمت با پاسخ منفی مواجه نمی‌شدند.

اما حدود چهارسال پیش شورای رقابت در این بخش ورود جدی پیدا کرد و این صنعت را در فهرست صنایع انحصاری برد لذا خودروسازان موظف شدند هر گونه افزایش قیمتی را با این شورا هماهنگ کنند. یکی از دلایلی که باعث شده مجدداً اسم سازمان حمایت برای قیمت‌گذاری خودرو سر زبان‌ها بیفتد،‌به رغم کارشناسان، فشار خودروسازان است. ایران خودرو و سایپا معتقدند صنعت خودرو انحصاری نیست و بیش از 27 سازنده خودرو در کشور وجود دارد اما این شرکت‌ها که بیشتر مونتاژکار هستند کمترین سهم بازار را دارند لذا به اعتقاد کارشناسان نباید در انحصاری بودن صنعت خودرو تردید کرد. از سویی خودروسازان در حالی از مخالفت شورای رقابت در رشد قیمت‌هایشان سخن می‌گویند که طی ماه‌های گذشته شاخص کیفی آنها نیز کاهش داشته است. 21 دی‌ماه سال گذشته بود که رئیس جمهوری رشد کمی و کیفی صنعت خودرو را با هدف، رضایت بیشتر مردم خواستار شد. اما گزارش سازمان بازرسی کیفیت و استاندارد ایران گویای آن است که کیفیت خودرو در مسیر کاهش قرار گرفته است. حال سؤال این است که اگر قیمت‌گذاری خودرو از شورای رقابت به سازمان حمایت سپرده شود در کیفیت خودرو چه تغییری حاصل خواهد شد و آیا این امر می‌تواند بر تنوع خودروهای بازار بیفزاید. آیا سازمان حمایت که پیش از این مسئولیت قیمت‌گذاری خودرو را داشته است تجربه موفقی در این بخش محسوب می‌شود؟ در این زمینه مسئولان دولتی، کارشناسان و نماینده‌های مجلس در گفت‌و‌گو با «ایران» به این سؤالات پاسخ داده‌اند.

سازمان حمایت بر بازار خودرو نظارت خواهد کرد

محسن صالحی نیا معاون وزیر صنعت، معدن و تجارت درباره قیمت گذاری خودرو توسط سازمان حمایت که در پی استفساریه شورای رقابت به مجلس درباره آن سئوال شده است گفت: در صورت انحصاری نبودن بازار خودرو، فرمول شورای رقابت در قیمت‌گذاری خودرو منتفی خواهد بود. در این شرایط سازمان حمایت هم نظارت‌های لازم را بر بازار اعمال خواهد کرد.وی در پاسخ به این سؤال که اگر شورای رقابت قیمت‌گذاری را انجام ندهد قیمت خودرو بر اساس عرضه و تقاضا خواهد بود افزود: در صورت غیر انحصاری بودن بازار خودرو سازمان حمایت مانند تمام کالاها نظارت خود را بر بازار خودرو اعمال خواهد کرد.اما مهم ترین نکته آن است که بازار تعیین‌کننده قیمت‌ها باشد. در چنین شرایطی تولیدکنندگان خودرو هم نمی‌توانند قیمت‌های خود را بالا ببرند چرا که بازار کشش خرید ندارد.صالحی نیا با بیان اینکه بازار خودرو انحصار ندارد تصریح کرد:در کشور خودروسازان زیادی شکل گرفتند و نمی‌توان گفت تنها دو مجموعه ایران‌خودرو و سایپا فعال هستند.

مجلس شورای رقابت را مرجع قیمت‌گذاری اعلام می‌کند

اما رضا شیوا رئیس شورای رقابت که همواره بر انحصاری بودن صنعت خودرو تأکید داشت درخصوص احتمال بازگشت قیمت‌گذاری به سازمان حمایت سخن گفته است. وی گفت: اگر مجلس مرجع نهایی قیمت‌گذاری خودرو را شورای اقتصاد بداند این بخش براساس دستورالعمل گذشته خود عمل و در نهایت سازمان حمایت قیمت‌های جدید را به خودروسازان ابلاغ می‌کند.

وی با اشاره به اینکه شورای رقابت درخواست استعلام خود در تعیین مرجع رسیدگی به رویه‌های ضد رقابتی و انحصاری را به رئیس جمهوری و ریاست مجلس ارسال کرده است، اظهار داشت: در روال گذشته شورای اقتصاد با محاسبه هزینه‌های تولید و اضافه کردن سود منطقی اطلاعات خود را به وزارت صنعت، معدن و تجارت ارسال می‌کرد و وزارت صنعت پس از دریافت این اطلاعات آنها را به سازمان حمایت ارسال و این بخش قیمت‌های نهایی را به شرکت‌های خودروساز اعلام می‌کرد.رئیس شورای رقابت اضافه کرد: البته به‌اعتقاد بنده احتمالاً نمایندگان مجلس شورای رقابت را مرجع نهایی تعیین قیمت‌گذاری خودرو اعلام خواهند کرد.

قیمت‌گذاری دولتی به نفع خودروسازان است

عیسی امامی عضو ناظر شورای رقابت در مجلس شورای اسلامی درباره نظر نمایندگان مجلس نسبت به استفساریه شورای رقابت و ادامه قیمت گذاری خودرو توسط این شورا گفت: نمایندگان مجلس مخالف قیمت‌گذاری خودرو توسط سازمان حمایت هستند. وقتی قیمت‌گذاری خودرو دولتی شود تنها به نفع خودروسازان است.از آنجا که شورای رقابت مانع رشد قیمت خودروهای تولید داخل است آنها ترجیح می‌دهند سازمان حمایت مانند سنوات گذشته مسئول قیمت‌گذاری خودرو شود. وی افزود: استفساریه قیمت‌گذاری خودرو اکنون به اداره قوانین مجلس رفته است و بزودی در صحن علنی مجلس نسبت به این موضوع رأی‌گیری خواهد شد که قطعاً نمایندگان مجلس رأی به مجاز بودن شورای رقابت در تعیین قیمت خودرو می‌دهند.

امامی گفت: اواخر سال گذشته قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت تصویب و در پی آن قرار شد قیمت کالا و خدمات با رعایت اصل 44 و تعیین شورای اقتصاد، توسط دولت انجام شود اما در این خصوص شائبه‌هایی مطرح بود به همین دلیل شورای رقابت برای پایان دادن به این وضعیت استفساریه‌ای را به مجلس فرستاد تا قیمت‌گذاری از سوی شورای رقابت نهایی شود.

تردیدی در انحصاری بودن صنعت خودرو وجود ندارد

جمشید پژویان رئیس سابق شورای رقابت و فردی که صنعت خودرو را انحصاری دانست و مسئولیت قیمت‌گذاری را از سازمان حمایت گرفت، گفت: بدون تردید صنعت خودرو انحصاری است و دو شرکت ایران خودرو و سایپا بیشترین سهم بازار را دارند. وقتی دو خودروساز 95 درصد از بازار را در اختیار داشته باشند، بازار انحصاری می‌شود و فرقی نمی‌کند که 5 درصد باقیمانده در اختیار چند گروه خودروسازی باشد. وی افزود: انحصاری بودن بازار خودرو یک مسأله تکنیکی و اقتصادی است و ما شاخص هایی در اقتصاد داریم که درجه تمرکز انحصار را تعیین می‌کند.