"خاطراتى از برنامه هاى رمضانى در دههٰ٦٠ و يادى از مرحوم حسين صبحدل"

رمضانى ديگر را زيستيم و بر سفرۀ رمضان از خوان آسمانی خداوند لقمه های راز برگرفتيم و اینک به عید فطر درآمدیم.رمضان براى همگان پرخاطره است، براى من هم همينگونه است. گويى جاى خالى درگذشتگان بر سر سفره هاى افطار و سَحَر بيش از هميشه حس مى شود، خاطرهٰ اولين روزه، و خاطرات حوادثى كه در رمضانها در اذهانمان پررنگتر از خاطرات ايام ديگر ثبت مى شود.

من از سالهاى اوليهٰ مهاجرت از تبريز به تهران در سال ١٣٦٣ كه سالها مديريت گروه معارف اسلامى راديو را برعهده داشتم خاطراتى زيبا و ماندگار دارم،آن سالها كه تلويزيون برنامه سحر نداشت و تنها راديو بود كه همدم سحرخيزان بود، در سحرهاى ماه رمضان امسال كه مجرى و برنامه ساز سحرهاى ماه رمضان جناب حسن سلطانى در شبكه اول سيما برنامه اجرا مى كرد،

ياد مرحوم حاج حسين صبحدل در ذهنم جان مى گرفت، انسان شريف و هنرمند متواضع كه با اذان معروفش كه به "اذان انقلاب " نام گرفته بود، سردبير و تهيه كننده برنامه هاى افطار و سحر بود كه تلاش مى كرد هر روز برنامه اى متفاوت به پخش بفرستد،او موسیقی را می شناخت و شناخت کافی از توانایی های مداحان و خوانندگان آوازهاى مذهبى داشت و مهم تر از همه اینها خلوص، سعه صدر و سجاياى اخلاقى ويژه اش به غناى برنامه ها كمك می کرد. اذان او که یکی از اذان های باشکوه و دلنشین و بر پایه اصول موسیقی آیینی استوار است از مکتب و لحن ایرانی پیروی می کند.

اذان صبحدل در نغمه بیات ترک اجرا و با مقدمه یی شکوهمند آغاز می شد. در روزگاران پیشین اذان هر وقت با وقت دیگر فرق داشت و بعضاً خصوصیات بومی خود را داشت. مرحوم استاد رحیم موذن زاده دو اذان یکی در مایه ترک و دیگری در مایه شور از خود به یادگار گذاشت که هر کدام در وقت مناسب خود اجرا می شد. آشنایی صبحدل با دستگاه های موسیقی ایرانی و اصول و فنون قرائت قرآنی باعث شده بود چنین دغدغه ارجمندی داشته باشد حضور او در راديو بسيار مبارك بود. بسيارى به عشق او و دعوتش به راديو مى آمدند... سليم مؤذن زادهٰ اردبيلى مناجات اميرالمومنين (ع) و ادعيه اى از صحيفه سجاديه و... كه با لحن حجاز و در اوج اجرا مى كرد،

جناب حسن سلطانى كه آن ايام گويندهٰ خبر بود، آن روزها علاوه بر اجراى برنامه، حاج حسين صبحدل را در تهيه برنامه ها مدد مى كرد، با اينكه برنامه ها عموماً توليدى بودند و بندرت بصورت زنده اجرا مى شدند، اما در پخش هم گويندگان مسلطى همانند محمدحسين نورشاهى، حميد ياسمين ، مرحوم مهران دوستى و... به غناى برنامه كمك مى كردند.

روزى مرحوم صبحدل نوار مناجاتى آورد با صدايى گيرا و ملكوتى. گفت صداى يك پزشك است ولى بسيار خوب ودل انگيز خوانده است، او دكتر محمد اصفهانى بود كه اولين بار صدايش در برنامه راديويى ماه مبارك رمضان پخش شد و بعدها جايى شايسته در بين خوانندگان نسل انقلاب احراز كرد.

پخش تلاوت ترتيل در بعد از اذان صبح و بعد از خبر ساعت ١٤ از راديو پخش مى شد، يكى از مواردى بود كه نياز به نوآورى داشت، سالها تلاوت قاريان مصرى بويژه تلاوتهاى ترتيل عبدالباسط و منشاوى از راديو پخش مى شد و بندرت تلاوت قارى اهل مشهد جناب استاد سادات. همان ايام بود كه پيشنهاد كردم سى جزء قران را با صداى شهريار پرهيزكار ضبط و پخش كنيم،

همكارانم تصور نمى كردند كه با وجود تلاوتهاى قاريان مصرى يك قارى جوان ايرانى اثرى معتنابه ارائه كند، اما من اطمينان داشتم، چند جزء ضبط شد و چه زيبا و فاخر تلاوت كرده بود، بعد از آن سال تا زمانيكه من در راديو بودم يكى از تلاوتهاى ترتيل قران كه روزانه يك جزء آن از راديو پخش مى شد، به استاد پرهيزكار اختصاص داشت.

مرحوم صبحدل به واسطهٰ سابقه انقلابى و حضور ساليان متمادى در "حسينيه ارشاد" در پيش از انقلاب با بسيارى شخصيتهاى طراز اول انقلاب بويژه مقام معظم رهبرى كه در آن روزها رئيس جمهور كشور بودند، باعث نوآورى در توليد برنامه هاى ويژهٰ مناسبتهاى مذهبى راديو گرديد، بدين ترتيب كه بجاى اجراى برنامه در استوديو همهٰ عوامل برنامه اعم از مجرى شاعر، گروه موسيقى ، خواننده و... در مجلسى جمع مى شدند و برنامه با تمام ويژگيهايش در حضور شخصيتى ممتاز اجرا مى شد. اولين برنامه از اين نوع در سالن زير دفتر رئيس جمهور و در حضور مقام معظم رهبرى تهيه شد. در آن برنامه كه با فرمايشات تبريكى معظم له بعنوان ميزبان مزين بود، استادان نامدارى همچون مرحومين محمود شاهرخى (م.ح.جذبه )، مشفق كاشانى،گلشن كردستانى،حسين آهى و... حضور داشتند و استاد هادى آرزم بخش موسيقايى آن را بر عهده داشت اولين برنامه ويژه مناسبت مبعث بمدت ١٥٠ دقيقه تهيه و پخش و با استقبال عمومى مواجه شد.اين روش كه اكنون به شيوهٰ معمول برنامه هاى صداوسيما تبديل شده است از جمله ابتكارات آن دوران بود كه با مديريت مرحوم صبحدل جامهٰ عمل پوشيد... .


خاطرات رمضان راديو كه آن سالها فقط از يك شبكه سراسرى با مخاطبان ارتباط برقرار مى كرد، با درود به كوشندگان اين راه ارجمند و بويژه درود و سلام به روح استاد حاج حسين صبحدل كه محبتى فراوان به اين كمترين داشتند و من غريبى سالهاى اوليه اقامت در تهران را با وجود چند بزرگ ازجمله ايشان تحمل كردم ... اينها از جمله ماندگارترين خاطرات زندگى من هستند، كه به مناسبت اتمام رمضان امسال گوشه هايى محدود از آن را تقديم كردم.

اينك به عيد سعيد فطر درآمده ايم، به نشان پارسائی یک صاع از غذای خویش را به عنوان فطريه به مستمندان هدیه می دهیم. سنجۀ فطریۀ مومن، ظرف وجود اوست...در عید فطر با رمضان وداع می کنیم نخست با نماز عيد پیوند خویش را با حضرت حق استوارتر می کنیم، سپس از رزق خداوندی تن را بهره می دهیم تا در خدمت خداوندی قوی شود،وداع با رمضان بدرودی از سر شناخت و آگاهی است.از رمضانی تا رمضانی دیگر ابزارهای شناخت و معرفت خویش را به روزه وامی داریم تا شوایب و ناراستی در معرفت ما نسبت به حق و مخلوقات حق راه نیابد و خدایی شویم.

علی اصغر شعردوست