دلارهاي بلوكه شده ايران چقدر است؟

١- باراك اوباما حجم دلارهاي بلوكه شده ايران را حدود ١٥٠ ميليارد دلار اعلام كرده و جناب سيف رييس كل بانك مركزي ايران حدود ٣٠ ميليارد دلار.

٢- اين تفاوت ١٢٠ميليارد دلاري باعث شده ملت هميشه در صحنه به جان هم بيفتند؛ گروهي بگويند ١٢٠ ميليارد دلار خرج همون "دكل"ها(!) شده و گروهي مدعي شوند كه دلارها هنوز آزاد نشده حدود ١٢٠ ميلياردش گم شد! جالب اينكه فرض پنهان هر دو گروه هم اين است كه حرف راست را اوباما مي گويد!

٣- آيا سيف دروغ مي گويد؟ يا اوباما دروغ مي گويد؟ پاسخ هر دو سوال منفي است و در واقع هم حرف اوباما با واقعيت منطبق است هم حرف سيف. اما تعريف مورد نظر اوباما از دلارهاي بلوكه شده با تعريف سيف متفاوت است.

٤- واقعيت اين است كه جناب سيف ذخاير ارزي بانك مركزي را كه حدود ١٠٠ ميليارد دلار برآورد مي شود در كتار برخي دارايي هاي مالي به عنوان دلارهاي بلوكه شده محاسبه نكرده است.

شايد به اين دليل كه ذخاير ارزي بانك مركزي قابل خرج نيستند چون قبلا توسط دولت به بانك مركزي فروخته شده و ريال معادل آن توسط دولت دريافت شده است. اين ذخاير در واقع پشتوانه پول ملي است. خرج كردن دوباره اين دلارها به مفهوم آن خواهد بود كه دولت به زور اين ذخاير را از بانك مركزي بگيرد و تحويل آن را مشروط به دريافت معادل ريالي كند!! معامله اي كه قبلا انجام شده و انجام مجدد آن به معني چاپ پول بدون پشتوانه است كه شديدترين اثر تورمي را دارد.
٥- حال شايد اين سوال مطرح شود كه اگر فقط ٣٠ ميليارد دلار قابل استفاده است و مابقي ١٥٠ ميليارد دلار قابل خرج نيست چرا اوباما ١٥٠ ميليارد دلار ارز بلوكه شده را به رخ كشيده است؟ پاسخ اين است كه اگرچه دسترسي مجدد به ذخاير بانك مركزي فايده اي (البته فوايدي چون ضمانت وام و اعتبار به جاي خود باقي است) ندارد اما عدم دسترسي به اين دلارها بسيار خطرناك است چون اين دلارها ابزار اصلي بانك مركزي براي حفظ ارزش پول ملي است.

٦- نتيجه اين كه اگرچه فقط ٣٠ ميليارد دلار از دارايي هاي بلوكه شده قابل استفاده است، اما اهميت ١٢٠ ميليارد دلار مابقي هم كم از اين ٣٠ ميليارد دلار نيست. علت اينكه قبل از آمدن دولت روحاني، نرخ دلار در حال صعود بود به اين دليل بود كه ذخاير ارزي به عنوان ابزار تنظيم بازار ارز از دسترس بانك مركزي خارج شده بود و اگر بعد از آمدن دولت روحاني اين صعود متوقف شد به اين دليل بود كه انتظار بازار ارز در اين دو سال آزادسازي اين دلارها بوده است. به عبارت ديگر، بدون دسترسي به ذخاير ارزي، حفظ ارزش پول ملي غيرممكن خواهد بود و به همين دليل رفع تحريم دسترسي به اين ذخاير اگر از آن ٣٠ ميليارد دلار بيشتر نباشد كمتر نيست.

علی میرزاخانی سردبیر دنیای اقتصاد