وقتی فشار روانی شدید می‌شود

دکتر مهرنوش دارینی-‌ روان‌شناس و مشاور نوشت: همه ما در زندگی با ناکامی‌ها و ناخوشایندی‌ها روبه‌رو می‌شویم و واکنش به این ناکامی‌ها طبیعی به نظر می‌رسد. برخی مواقع، واکنش‌ها حالت بیمارگونه به خود می‌گیرد و یکی از اختلالاتی که در این حوزه مطرح می‌شود واکنش شدید فرد به یک محرک تنش‌زای به‌شدت آسیب‌زاست که در آن زمان فرد واکنشی از خود نشان نداده، اما پس از گذشت یک ماه، فرد واکنش‌های شدید نشان می‌دهد و این علائم ممکن است به مدت دو روز تا چهار هفته باقی بماند.

تفاوت آن با اختلال‌های پس از سانحه در زمان بروز نشانه است که در یک ماه اول فرد نشانه‌ای از خود بروز نمی‌دهد. در این اختلال احساس ذهنی، کرختی، جدایی یا انزوا، فقدان پاسخ‌دهی هیجانی، کاهش آگاهی از اطراف خود، مسخ واقعیت، مسخ شخصیت و فراموشی جزو علائمی است که فرد از خود بروز می‌دهد. فردی که دچار اختلال فشار روانی حاد شده به شدت از محرک‌هایی که ممکن است آسیب و خاطرات آن را به یاد او بیاورد اجتناب می‌کند و نشانه‌های آشکار اضطراب یا انگیختگی‌های بیش از حد دارد.

این نشانه‌ها معمولا به ناراحتی‌های عمده بالینی منجر می‌شود و کارکرد زندگی طبیعی فرد را مختل می‌سازد. مبتلایان به این اختلال احساس می‌کنند دیگر فعالیت‌های لذتبخش گذشته برای آنها جذاب نیست و با مشکل تمرکز روبه‌رو می‌شوند و احساس پریشانی، اشکال در خوابیدن، تحریک‌پذیری و گوش به زنگ بودن و واکنش شدید از جا پریدن و بی‌قراری حرکتی از خود نشان می‌دهند. گاهی علائم یاس و ناامیدی به‌حدی شدت می‌یابد که اطرافیان تصور می‌کنند فرد دچار افسردگی شده است. این اختلال 14 تا 33 درصد برای افرادی که در معرض آسیب شدید قرار گرفته‌اند بروز می‌کند. در مورد کودکان خردسال این اختلال معمولا با کابوس‌های شبانه نیز همراه می‌شود.

آسیب‌هایی که می‌تواند فرد را دچار این اختلال کند عبارتند از:

ـ تجاوز جنسی

ـ گروگانگیری و بودن در شرایط آن

ـ حمله بدنی و غارت شدن و شکنجه شدن خود فرد یا اطرافیان

ـ حادثه تصادف شدید رانندگی

ـ بیماری لاعلاج و خطرناک اطرافیان

ـ مرگ ناگهانی و از دست دادن عزیزان به صورت ناگهانی

ـ مشاهده ناگهانی جسد یا منظره غیرطبیعی یا اعضای بدن مرده

ـ افرادی که به‌تازگی درگیر ناآرامی‌های اجتماعی و جنگ بوده‌اند

ـ افرادی که درگیر مشکلات مهاجرت ناامن بوده‌اند یا در اردوگاه‌های کار اسیر بوده‌اند

این مشکلات می‌تواند فرد را با این اختلال روبه‌رو کند و برای درمان لازم است علاوه‌بر درمان دارویی برای کاهش نشانه‌های جسمی از روان‌درمانی نیز بهره گرفت. همراهی اعضای خانواده و سرزنش نشدن فرد مبتلا بسیار حائز اهمیت است و با درمان‌های حمایتی، جلسات روانکاوی و حتی تکنیک‌های شناخت درمانی و حذف باورهای غیرمنطقی و استفاده از تکنیک‌های تن آرامی به فرد کمک می‌کند تا دوره بهبودی را زودتر طی کند.