طرح اخیر کنگره ناقض ماده ۲۹ برجام است

آنها در این نامه، اصلاحیه‌ٔ پیشنهادی کنگره را عمدتاً از زوایهٔ «سیاستگذاری» (Policy) بررسی و استدلال کردند که چنین سیاستی بیش از اینکه مزایای امنیتی در پی داشته باشد، با تحت تاثیر قرار دادن ۱۳ میلیون مسافر اروپایی که هر سال به آمریکا سفر می‌کنند، عملاً به روابط تجاری و صنعت گردشگری در هر دو قاره آسیب می‌رساند.

امروز،‌ در مقاله‌ای که در تکمیل این نامه در همان نشریهٔ کنگره منتشر خواهد شد، ضمن تصدیقِ انتقادات و مواردی که سفرای اروپایی مطرح کرده‌اند، دو هشدارِ «حقوقی» نیز به آن اضافه کردم؛ با قید این نکته که سفرای اروپایی احتمالاً به دلایل دیپلماتیک از ذکر آن در نامه‌ٔ سرگشاده‌شان امتناع کرده‌اند.

نکتهٔ اول اینکه این طرح کنگره، نه تنها یک «سیاست» اشتباه و زیان‌بار است، بلکه از منظر قوانین تجارت بین‌المللی و مقررات WTO نیز«غیرقانونی» است. به واقع، دولت آمریکا با «هزینه‌سازی» برای اشخاص حقیقی و حقوقی اروپایی که به برخی کشورها سفر می‌کنند، عملاً شرکت‌های آمریکایی را در بازارهای کشورهای فهرست شده در موقعیت برتری قرار می‌دهد. امری که اروپا آن را «تحریم‌ ثانویه» دانسته و پیش از این نیز، در موارد مشابه، در دادگاه سازمان تجارت جهانی علیه‌ آن اقدام کرده است.

نکتهٔ دوم اینکه این طرح کنگره، با مداخلهٔ منفی در روند عادی‌سازی روابط تجاری و اقتصادی ایران،‌ ناقض ماده ۲۹ برجام است؛ و اروپا می‌تواند به عنوان یکی طرفین این قرارداد «چندجانبهٔ» بین‌المللی،‌ نسبت به این نقض از جانب آمریکا، با توسل به سازوکارهای در نظر گرفته شده در برجام، در جهت خنثی‌سازی تاثیرات سوء این قانون اقدام نماید.

فراموش نکنیم که برجام صرفاً یک قرارداد دوجانبه میان ایران و «طرف مقابل» نیست. بلکه برجام یک قرارداد چندجانبه (Multilateral agreement) است - یا به اصطلاح دقیق‌تر یک «رژیم حقوقی» بین‌المللی است - که در آن عملکرد مثبت یا منفی هر یک از کشورها روی منافع و عملکرد سایر کشورها تاثیر دارد. به عبارت دیگر، در برجام، تمام کشورها نسبت به حفظ این رژیم حقوقی و به تبع نسبت به یکدیگر تعهد حقوقی دارند. به عنوان مثال، اگر به دلیل تخلف و عملکرد غیرقانونی ایالات متحده، اجرای برجام مختل شود،‌ فرانسه و آلمان و بریتانیا نیز، که در مذاکرات در یک طرف میز نشسته بودند، متضرر خواهند شد. در نتیجه، همهٔ آنها برای جلوگیری از یک عمل مغایر با برجام، و بکارگیری سازوکارهای حل اختلاف آن در صورت مشاهدهٔ تخلف، مسئولیت دارند.
نکتهٔ دوم بسیار مهم است؛ و جا دارد خاصیت «چندجانبهٔ» برجام مرتب به طرفین آمریکایی و اروپایی یادآوری شود.

رضا نصری/حقوقدان بین المللی