مراقبت از بيماران سرطاني در حال مرگ چگونه است؟

مساله اي كه مورد توجه كليه جوامع بشري و تمامي كشورهاي جهان قرار دارد اين است كه همه مي دانند وقتي نخستين پنج سال دوره طفوليت و خطرات ناشي از بيماريهاي خاص اين دوره سپري گردد و پا به سن بلوغ گذاشته شود باخطري ديگر روبه رو خواهند شد و آن خطر مرگ به علت سرطان است و در فرانسه هر سال 450 هزار نفر مي ميرند كه مرگ 130 هزار نفر آنان به علت سرطان است.

يك بررسي در ايالات متحده آمريكا نشان داد كه 90% بيماران سرطاني در مرحله مداواي تسكيني دار فاني را وداع كرده اند.

مرگ فعال فرايندي است كه تمام سيستمهاي بدن نارسا مي شوند و معمولاً اين فرايند بمدت 10 تا14 روز اتفاق مي افتد (هر چند كه اين فرايند مي تواند در كمتر از 24 ساعت هم اتفاق بيفتد) و ترم "ساعتهاي آخر" (1) به 4 تا48 ساعت آخر زندگي اطلاق مي شود.

سرطان ممكن است قرباني خود را قبل از مرگ هم سالها با درد و رنج قرين سازد و او را در گوشه اي خلوت و بي كس و تنها به آزارش بپردازد. بنابراين چنين شخص دردمندي كه در شرف مرگ است به چه احتياج دارد؟ او در مرحله اول مي خواهد كه به هر تدبير, دردش تخفيف يابد, چرا به او اجازه دهيم از دردي كه قابل اجتناب است رنج ببرد در خيلي از جاها بسياري از اطرافيان نمي دانند كه چگونه با استفاده از داروهاي ارزان قيمت مي توان به كمك بيمار زجر كشيده شتافت و درد و رنجش را تسكين داد.

در اقدامات بعدي زماني كه متوقف كردن پيشرفت هاي بيماري در شخص غيرممكن مي شود از تحقيق و بررسي بيشتر درباره بيماري او و انجام معاينات آزاردهنده پزشكي بايد دست كشيد و آزمايشهاي رنج آور و راديولوژي و نمونه گيريهاي مكرر از خون و ادرار و غيره را حتي الامكان متوقف كرد. تنگي نفس يكي ديگر از عوارض مزاحم در مراحل آخر است كه گاهي هم چاره ندارد. براي ناراحتي هاي گوارشي غالباً داروهاي موثر وجود دارد: گرچه برطرف كردن بعضي از آنها احتياج به دارو ندارد بعضي بي اشتهايي ها با رفع مشكلاتي كه در دهان بوجود آمده است از بين مي رود و بعضي ديگر با توجه به رژيم غذايي و رعايت تنوع غذا اصلاح مي گردد. براي بيماران كم اشتها كه ناچار بايستي غذاي له شده مصرف كنند نحوه ارائه غذا و تزيين بشقاب آن از اهميت زيادي برخوردار است.

از نظر عوارض روحي و عاطفي اولين نكته اي كه بايد مورد توجه قرار گيرد اضطراب و ترس ناشي از فكركردن درباره مرگ قريب الوقوع است. اين اضطراب و دلواپسي ممكن است به حدي برسد كه پزشك برطرف كردن و درمان آن را لازم بداند. اگر با صميميت و مهرباني به درد دل بيمار گوش داده شود اين كار از هر درمان مهمتر و مؤثرتر است.

1-Final hours

در كنار بستر اين بيماران بايد حوصله زيادي به خرج داد زيرا براي آنان شرح دادن مسائل و مشكلاتشان كار آساني نيست.

اختلالات رواني بصورت هذيان گويي كه گاهي در مراحل پاياني عمر و قبل از مرگ بروز مي كند هميشه معلول متاستازهاي مغزي نيست بلكه عكس العمل وحشت بيمار از مرگ است. بعضي از افراد در پايان زندگي خود يك رشته سئوالات معنوي را مطرح مي سازند و معني حيات را جستجو مي كنند و مي خواهند قبل از مرگ با دين و آئين خود ارتباط برقرار كنند. اصولاً مراجع مذهبي در همه اديان نقش مهمي در تسكين آلام و آرامش بخشيدن به آخرين لحظات زندگي افراد دارند و براي صحبت با بيماران رو به مرگ مناسبترين كسانند. جوامع مراجع مذهبي جزء تيم مراقبت كننده از بيمار مشرف به مرگ مي باشند. از جمله مراقبتهاي ديگر از بيماران مشرف به مرگ برآورده كردن خواسته هاي اعضاي خانواده وي مي باشد.

اعضاي خانواده اغلب ميخواهند در لحظة آخر در كنار بيمار حضور داشته باشند و سعي دارند كه در مراقبتهاي فيزيكي از بيمار شركت كنند كه در اين زمان پرستار مي تواند با آموزش پروسيژرهاي ساده به آنها و انجام آن براي بيمار اين نياز آنها را برآورده كند. با اين حال عوامل ديگر نيز در زندگي بيمار وجود دارند كه مي توانند تسلي بخش او باشند . مثلاً بسياري از بيماران در حال مرگ احساس مي كنند كه به حضور بستگان نزديك و عزيزان خود احتياج دارند. بنابراين هر كار ممكني را بايد انجام داد. زيرا هميشه نظر بيمار رو به مرگ نظري قاطع است و كمك به اين افراد و حمايت از آنان بايد يك وظيفة پزشكي و پرستاري و يك حق مسلم براي بيماران تلقي شود و هر كشوري بايد متناسب با فرهنگ و امكانات خود به بهترين وجه ممكن از بيماران در حال مرگ مراقبت كند.


صديقه شطي- فريبا قدس بين/ شيراز- دانشكده پرستاري و مامايي حضرت فاطمه (س)