دورخیز بلند ایران برای هواپیما سازی

صنعت هواپیمایی ایران که از سال‌ها پیش متحمل سنگین‌ترین فشارها شده و تحریم‌ها هر اقدام جدیدی را در آن ناممکن کرده بود، این روزها فرصتی دوباره پیدا کرده تا تغییراتی جدی در اوضاع خود به وجود بیاورد.

هرچند با انتخاباتی شدن فضای کشور در هفته‌های گذشته، توافق‌های اقتصادی بین‌المللی از کانون توجهات خارج شده، اما اوضاع و احوال یک صنعت با دیگر بخش‌ها به طور کلی متفاوت است، صنعتی که سال‌ها درجا زده و حالا با تمام توان جبران مافات می‌کند. صنعت هواپیمایی ایران که از سال‌ها پیش متحمل سنگین‌ترین فشارها شده و تحریم‌ها هر اقدام جدیدی را در آن ناممکن کرده بود، این روزها فرصتی دوباره پیدا کرده تا تغییراتی جدی در اوضاع خود به وجود بیاورد، اوضاعی که عمر میانگین 20 ساله برای هواپیماهای فعال و زمین‌گیر بودن بیش از 40 درصد از کل ناوگان کشور تنها بخشی از شرایط نامطلوبش به حساب می‌آید.

تغییر در این اوضاع از نخستین روزهای پس از برجام کلید خورد. آمدن بزرگ‌ترین گروه هتلداری و بزرگ‌ترین مشاور فرودگاهی جهان به فرودگاه امام و عقد قراردادی بزرگ برای خرید 118 ایرباس جدید تنها بخشی از اتفاقاتی است که صنعت هوایی ایران پس از مدتی بسیار طولانی به خود دیده است؛ قراردادی که هرچند صرف اجرایی شدن آن می‌تواند روحی تازه به صنعت هوایی ایران بدمد اما به نظر می‌رسد ابعاد دیگری نیز دارد، ابعادی که این بار نام کشور را نه در عرصه کشورهای صاحب ناوگان بزرگ هوایی که در فهرست محدود سازندگان هواپیما ثبت می‌کند.

هرچند پیش از این نیز برخی گروه‌های صنعتی در ایران رویای ساخت هواپیما را امتحان کرده‌اند اما محدودیت‌ در دسترسی به فناوری‌های نوین از یک سو و تجارب نه چندان موفق سال‌های گذشته از سوی دیگر باعث شد این روند ادامه نداشته باشد تا این بار و پس از اجرای برجام، وزارت راه شانس کشور را برای ورود به این عرصه در گفت وگو با شرکت‌های بزرگ هواپیماساز پیگیری کند، خبری که رئیس‌جمهوری آن را به طور رسمی تایید کرد.

دکتر روحانی در جریان مراسم سالگرد تاسیس ایران‌ایر با بیان اینکه فقط قرار نیست خریدار هواپیماهای ایرباس باشیم، گفت: در سفر پاریس به رئیس شرکت ایرباس گفتم که تنها خریدار نخواهیم بود و بخشی از ایرباس‌ها را ایران خواهد ساخت و قرار بر این است بخشی از بال و بدنه هواپیما به دست ایرانیان ساخته شود. این صحبت‌های رئیس‌جمهوری که باید در چارچوب قراردادهای آتی ایران با شرکت ایرباس شکلی نهایی پیدا کرده و در عمل اجرا شود، گامی مهم برای صنعت هواپیمایی ایران خواهد بود که این بار مسیر دشوار حرکت به سمت هواپیما‌سازی را از طریق رسمی و با همکاری غولی مانند ایرباس آغاز کند، مسیری که شاید حضور در آینده به مشارکت در ساخت موتورهای هواپیما نیز بینجامد.

صرف خرید هواپیما منطقی نبود

معاون سابق سازمان هواپیمایی کشوری معتقد است غول‌های هواپیماساز دو دسته مشتری دارند؛ گروهی مانند ایرلاین‌های حاشیه خلیج‌فارس که بیشتر تمرکزشان حول محور خرید است و گروهی که تلاش می‌کنند در فرآیند ساخت هواپیما نقشی کلیدی ایفا کنند، ایران جزو دسته دوم خواهد بود و این انتخاب کاملا منطقی است.

علیرضا منظری به اهمیت استفاده حداکثری از توان داخلی اشاره کرد و گفت: ما در طول سال‌های گذشته پیشرفت‌های قابل توجهی در عرصه‌های تعمیر و نگهداری هواپیما داشته‌ایم و می‌توانیم در این بخش‌ها پس از اجرایی شدن برجام نیز تاثیر‌گذار باشیم. این موضوع از سوی دولت در مذاکرات اخیر با ایرباس مورد توجه قرار گرفته و می‌تواند برای آینده صنعت هواپیمایی بسیار تاثیر‌گذار باشد.

وی با بیان اینکه منطق‌فنی می‌طلبد که ایران در آغاز این مسیر در حوزه‌های ساده‌تر ورود کند، تاکید کرد: بحث ساخت موتور هواپیما جزییات پیچیده‌ای دارد که قطعا باید برای رسیدن به آن زمان بیشتری بگذرد. ابتدا شاید بهترین گزینه ورود به عرصه‌های جانبی باشد و از این رو صحبت از ساخت بال و بدنه هواپیما انتخابی هوشمند محسوب می‌شود.

استفاده از توان متخصصان داخلی نیز امری دیگر است که صاحب نظران روی آن تاکیدی ویژه دارند. علیرضا بحیرایی کارشناس صنعت هواپیمایی در گفت‌و‌گو با «فرصت امروز» به این مسئله اشاره کرد و گفت: تحریم‌ها و محدودیت‌هایی که در سال‌های گذشته علیه صنعت هواپیمایی ایران به وجود آمده بود تنها در سایه توان متخصصان داخلی مدیریت شد و اگر این توان نبود صنعت هوایی ایران با چالش‌هایی بیشتر مواجه بود.

وی با اشاره به معضل بیکاری به وجود آمده در بین متخصصان این حوزه، تاکید کرد: این افراد در صورتی که فضای کار وجود داشته باشد می‌توانند بسیاری از نیازهای کشور را بر طرف کنند و البته در عرصه ساخت هواپیما نیز کارگشا باشند.

به گفته بحیرایی، با لغو تحریم‌ها و فضای به وجود آمده پس از اجرای برجام، جای آن وجود دارد که از توان شکل گرفته در بین متخصصان بیشترین استفاده صورت گیرد و جایگاه ایران در عرصه هوایی ارتقا یابد. امیدواری‌های شکل گرفته در فضای پس از اجرای برجام، خیلی زود صنعت هواپیمایی ایران را در برگرفته و از صف طولانی سرمایه‌گذاران جدید گرفته تا تلاش برای ارتباط گرفتن با اصلی‌ترین قطب‌های این صنعت مانند ایرباس و بویینگ به خوبی نشان از روشن بودن افق پیش روی این صنعت بسیار مهم دارد.

وزیر راه معتقد است کوتاه‌ترین مسیر برای توسعه مناطق کوچک کشور رشد و ارتقای صنعت هوایی است و به نظر می‌رسد پس از سال‌ها توقف بار دیگر مقدمات لازم برای حرکت در این مسیر فراهم شده است.