اگر دونالد ترامپ رئیس جمهور شود و توافق ایران را پاره کند...

به گزارش «انتخاب»؛ نامزد جمهوری خواهان برای ریاست جمهوری گفته این کار را می کند، و این توافق را فاجعه آمیز خوانده. او می گوید با مذاکرات جدی تر با ایران امتیازات بیشتری از آن ها گرفت.

اما آیا ترامپ منطقی است؟ آیا کسی می تواند به خواست خود از میز معامله کنار بکشد و ایران را مجبور به قبول شروط مورد پسند آمریکا کند؟ یا اینکه ترامپ تنها در حال ترغیب ایران به حرکت پنهانی به سوی تسلیحات هسته است، چنان که این باور در تهران ایجاد می شود که هیچ دولت آمریکایی نمی تواند تضمین دهد که جانشینش به توافق متعهد باشد - و به این طریق امکان عقد هر توافقی را ناممکن می کند.

منطق در پس توافق هسته ای منفعت متقابل است

قرار بر این بود که ایران با توقف یا تغییر سوی برنامه هسته اش موافقت کند. روی کاغذ، هر دو طرف برنده اند.

بر اساس توافق هسته ای با ایران، تحریم ها علیه تهران پایان می گیرد؛ با کاهش خصومت ها بین ایران و آمریکا احتمال حمله پیشگیرانه به تاسیسات هسته ای کم شده و از خصومت ها کاسته می شود.

علاوه بر این، توافق منعقد شده هزینه خیلی زیادی برای واشنگتن نداشت: لغو تحریم ها و آزادسازی دارایی های ضبط شده ایران.

از این گذشته، بنا بر تحقیقات نگارنده، در شرایط عادی کشوری همچون ایران انگیزه رعایت چنین توافق هایی در طولانی مدت را دارد. کشورهای دارای توان بالقوه هسته ای در آغاز ممکن است علاقه داشته باشند که از مزایای رعایت توافق خود بهره ببرند، اما در نهان به تولید تسلیحات اتمی بپردازند. آن وقت است که از پاداش امنیت خود با ساخت بمبی کامل بهره مند می شوند. از این جهت است که توفق ایران همچون دیگر توافق های عدم اشاعه تکثیر تسلیحات هسته، شامل شدیدترین اقدامات بازرسی می شود.

در واقع، اگر چنین توافقی به درستی اجرا شود، احتمال نقض آن هزینه سنگینی برای تعدی از اجرای توافق به همراه دارد، در حالی که رعایت آن همراه با مزایای بسیاری است. از این بابت، ادامه برنامه هسته ای ارزش ریسک آن را ندارد.

اما این تنها زمانی به درستی پیش می رود که سازنده بالقوه تسلیحات هسته ای بتواند روی پاداش های آتی حساب باز کند. اگر رقبا توطئه گرانه از تعهد خود سر باز بزنند، تحریم ها را دوباره برقرار کنند یا به طریقی دیگر به وعده خود در توافق عمل نکنند، دیگر مزایایی برای امید به بهره بردن از آن وجود ندارد.

برای همین است که تهدید ترامپ برای پاره کردن توافق و مذاکره دوباره شمشیری دو لبه است. فرض کنیم ایران حساب کند حالا یا زمانی دیگر احتمال رود مجبور شود به میز مذاکره برگردد. این دلیل محکم تری می شود تا با جدیت بیشتری ساخت تسلیحات هسته ای را دنبال کند - از این رو آن وقت که زمان مذاکره برسد دست بالاتری پیدا می کند. در چنین شرایطی هزینه رعایت توافق دیگر سنگین تر از هزینه ساخت تسلیحات هسته ای نیست.

و اگر ایران چنین کند، این شکستی برای تقریبا همه خواهد بود. آمریکا مجبور می شود با جهان پیچیده و خطرناکی در جهان تازه پرآشوب تری در خاومیانه روبرو شود. سیاستمداران جنگ طلب آمریکا در رسیدن به هدف درازمدت جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح اتمی ناکام می مانند.

سیاست گذاران در واشنگتن نگران رعایت توافق هسته ای از سوی ایران بوده اند. اما تعهد امری دوجانبه است. عدم رعایت شروط توافق از سوی هر طرف می تواند توافق را به نفع طرف دیگر به هم بزند. جذابیت توافق برای ایران به دلیل مزایایش است: مزایای اقتصادی تجاری و بهره مندی از بازگشت دوباره به جامعه جهانی.

نویسنده: ویلیام اسپانیل، عضو امنیت هسته ای پست دکترا در استانتون در مرکز امنیت بین الملل